A Vitamini

A vitamini, yağda çözülebilen ve bağışıklık sistemini destekleyen güçlü bir antioksidandır. Genlerin korunmasına ve hatasız kopyalanmasına yardımcı olan A vitamini hem bitkisel hem de hayvansal gıdalardan sağlanabilir. Renkli meyve ve sebzelerin yanı sıra karaciğer ve süt gibi hayvansal gıdalarda da bolca bulunur. Eksikliğinde cilt ve gözlerde kuruluk, akne ve sivilce miktarında artış gibi sorunlar oluşur. Hatta gece körlüğü ve görme yetisinin kaybı gibi daha ciddi hastalıklara yol açabilir. A vitamini eksikliğinin tedavisinde, daha çok vitamin içeren ilaçlar ya da takviyeler reçete edilir. Tıpkı eksikliği gibi fazlalığı da zararlıdır. Yüksek oranda A vitamininin, saç dökülmesi, kırılgan tırnaklar, karaciğer yağlanması gibi sağlık sorunlarına neden olduğu bilinmektedir.%90’ı karaciğerde %10’u ise diğer dokularda depolanır. A vitamini, vücutta tıpkı bir hormon gibi davranır. Büyüme ve gelişme için oldukça gerekli olan bir vitamindir. A vitamini farklı formlarda olabilir.

Provitamin A, sebze ve meyvelerde bulunur. Vücut tarafından ihtiyaç halinde A vitaminine dönüştürülür. Aşırı dozda tüketimi herhangi bir toksisite riskine yol açmaz. A vitamininin öncüsü olan beta karoten bitkilerde bulunur. A vitaminin aktif ve kanda bulunan formu ise retinol olarak adlandırılır. A vitamini vücutta retinil palmitat şeklinde depolanır.

VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ

• Vücudun enfeksiyon ve hastalıklar karşısında kendini korumasına katkı sağlar.
• Kalp, akciğer, böbrek başta olmak üzere organların düzgün çalışmasına yardımcı olur.
• Cildin ve vücudun bazı bölümlerinin doğal bir şekilde astarlanmasını sağlar.
• Görme, üreme, kemik büyümesi, hücresel iletişim için önemli bir vitamindir
• Göz sağlığı için hayati öneme sahip bir vitamindir. Retina reseptörlerindeki ışığı emerek, konjonktival mebranların yanı sıra retinanın da farklılaşmasını sağlar. Bu özelliği sayesinde görme açısından kritik bir öneme sahiptir.

SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ

Kanser riskini azaltır

Meyve ve sebzeler ile alınan A vitamini, akciğer kanserine yakalanma riskini düşürür. Beta karoten açısından zengin beslenme, ağız ve akciğer kanserine karşı koruyucudur. Yapılan bilimsel çalışmalara göre karotenin, kolon kanserine karşı da koruma sağlar. A vitamininin bazı türlerinin prostat kanserinden korunduğu kanıtlanmıştır.

Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılır

Yapılan bir çalışmaya göre A vitamininin türevi olan retionik asit, diyabetli farelerdeki kan şekerini düşürerek, dengelemiştir. Tip 2 diyabeti olan kişilerde A vitamini eksikliği var ise doktoru tarafından A vitamini verilebilir.

Saç ve cilde iyi gelir

Vücut dokularının büyümesini ve gelişmesini sağlar. Sebum üretimine katkıda bulunarak, cilt ve saçın nem seviyesini korur. Sağlıklı saç ve cilt hücrelerinin oluşumunu destekler.

Karanlıkta görmeyi kolaylaştırır

Bakarkörlük ve gece körlüğü gibi görme bozukluklarını önler.

Serbest radikallerle savaşır

A vitaminin bir çeşidi olan karotinoid; güçlü bir antioksidandır. Hücrelerdeki fazlalık elektronlarla yani serbest radikallerle savaşır ve bu radikallerin hücrelere ve DNA’ya zarar vermesini engellerler.

Diş ve diş eti sağlığına iyi gelir                            

Yeterli miktarda A vitamininin alımı, sağlıklı bir diş ve diş eti için önemlidir. A vitamininin eksikliğinde kişide diş, diş eti ve diş kemiklerinde deformasyonlar görülmeye başlar.

Epitel doku yapımını sağlar  

Barsak ve deri gibi epitel doku yapımı ve onarımından sorumludur. Yetersizliğinde sindirim sistemi ve böbreklerde sorunlar görülebilir. Ağız, mide, ince bağırsak, idrar yolları dokularının sağlığını gözetir ve epitel dokuları enfeksiyonlara karşı korur.

Mukoz mebranları korur  

Ağız, burun, akciğer ve boğazdaki mukoz mebranları koruma görevini üstlenir.

Tavsiye edilen alım miktarları

6 aya kadar günde 400 mikrogram, 7-12 ay arasında günde 500 mikrogram,1-3 yaş aralığında günde 400 mcg, 4-8 yaş aralığında günde 400 mcg, 9-13 yaş aralığında günde 600 mcg, 14 yaş sonrası erkeklerde günde 900 mcg, 14 yaş sonrası kadınlarda günde 700 mcg,  Hamilelikte 770 mcg, Emzirme sürecinde 1.300 mcg

A vitamini Kaynakları

Doğal A vitamini kaynakları:  Özellikle turuncu renkli sebze ve meyveler; karotenoid ve beta-karoten bakımından zengindirler. A vitamini içeren doğal kaynaklar arasında kabak ve havuç gibi sebzeler ile kavun gibi meyveler bulunur.

Retinol içeren besinler

A1 olarak isimlendirilen retinol, sadece karaciğer, peynir, yağlı balık, süt ve tereyağı gibi hayvansal gıdalarda bulunur. Sığır karaciğeri, karaciğer sosis, kuzu karaciğeri, somon ve uskumru, tereyağı, keçi peyniri, havyar, alabalık, haşlanmış yumurta; en iyi retinol kaynaklarıdır.

Provitamin A içeren sebzeler ve besinler

Bitkilerdeki karotenoidler, vücudumuz tarafından A vitaminine çevrilir. Beta karoten ve alfa karotenden oluşan provitamin A; A2 ve A3 vitaminlerine dönüştürülür. Tatlı patates, brokoli , havuç , şalgam, ıspanak, biber, koyu yeşil yapraklı diğer sebzeler; A vitamini içeren diğer sebzelerdir.Mango, greyfurt, karpuz , kayısı , mandalina , nektarin, A vitamini açısından zengin olan bazı meyvelerdir.

A vitamini eksikliği nedenleri

A vitamini açısından dengeli bir diyet ile beslenmeme kişide A vitamininin eksikliğine neden olabilir. Bu durumda kişide gece körlüğü başta olmak üzere pek çok sağlık sorunu görülebilir. Erken doğmuş bebekler, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan bebek ve çocuklar, gelişmekte olan ülkelerdeki emziren anneler ve hamileler, kistik fibrozisli hastalar; risk altındadırlar.

A vitamini eksikliği belirtileri

Cilt kuruması: Egzama başta olmak üzere pek çok cilt sorununun arkasında A vitamininin eksikliği yer alır. Egzama tedavisinde reçete edilen ilaçların çoğunda etkin madde olarak alitretinoin bulunur. Eksiklik iltihaplı cilt problemlerine de neden olabilir.

Gözlerde kuruluk : A vitamini takviyelerinin kullanımı ile göz kuruluğu sorunu azalır.                  

Epitel dokularda sertleşme : Epitel dokulardaki kuruma ve pütürlü görünüm, genelde A vitamini eksikliğine işaret eder. Ayrıca epitel doku hasarı sonrasında kişi; göz, burun, sinüs, ağız, akciğer, idrar yolları enfeksiyonlarına daha kolay bir şekilde yakalanır.

Akne ve sivilceler: Ciltteki iltihaplarla savaşan A vitamini, akne ve sivilce oluşumunu önler. Yetersizliğinde ciltte akne ve sivilce miktarında artış gözlenebilir.

A vitamini eksikliğinin sebep olduğu hastalıklar

Kısırlık(infertilite ): Hem erkek hem de kadınlarda A vitamini üreme için gereklidir. Vitamin eksikliği sonrasında kadınlarda ve erkeklerde kısırlık görülebilir.Kadınlarda tekrarlayan düşüklerin en önemli nedenlerinden biri de A vitamini eksikliğidir.

Büyümenin yavaşlaması : Yeterli miktarda A vitamini alamayan çocukların boyunda beklenen uzama olmaz. Çocuklarda bodurluk görülebilir. Bodurluk dışında gelişimsel aksaklıklara da rastlanabilir.

Enfeksiyon sıklığında artış:  Boğaz ve göğüs enfeksiyonları başta olmak üzere kişi, enfeksiyonlardan daha kolay bir şekilde etkilenir. Bunun temel nedeni ise bağışıklık sisteminin zayıflamasıdır.

İyileşmeyen yaralar:  A vitaminin görevlerinden biri de ciltte kolajen üretimini desteklemektir. A vitamini yetersizliği durumunda yaraların iyileşme süresi uzar. Diyabet yaralarının iyileşmesinde genelde A vitamini içeren oral ve topikal ilaçlar reçete edilir.

Körlük:  Ciddi anlamda A vitamini eksikliği bulunan kişilerde gece körlüğü görülebilir. Vitamin eksikliğinin ilerlemesi, kornea ülserlerinde yaralanmalara neden olabilir. Bu durum, görme kaybı yani körlük ile sonuçlanabilir.

Karaciğer yağlanması:  A vitamini, karaciğerde depolanan bir vitamindir. Aşırı alınımı karaciğerde yağlanmaya yol açabilir. Aynı zamanda aşırı ve düzenli A vitamin takviyeleri kullanımı da karaciğer yağlanmasını tetikleyebilir.

A vitamini eksikliği tedavisi

A vitamin takviyeleri ile A vitamini eksikliği tedavi edilebilir. Takviye miktarı, yaş ve cinsiyete göre değişiklik gösterebilir. Gece körlüğü vitamin takviyeleri sonrasında iyileştirebilir. Lakin kornea yaralanmasının neden olduğu görme kaybı takviyelerle tedavi edilemez.

A vitamini ilaçları

A vitamini ilaçları, tablet ve kapsül formunda olabileceği gibi topikal kullanıma uygun kremler şeklinde de olabilir. Özellikle sivilce ve akne kremlerinde A vitamini türevlerine rastlamak mümkündür. Carovit ve Avicap; A vitamin eksikliği tedavisinde en sık reçete edilen oral yolla alınan ilaçlardır.

A vitamini yüksekliği

Preformed (önceden hazırlanmış A vitamini); diyet ya da takviye ile aşırı bir miktarda tüketildiğinde kişide A vitamini yüksekliği görülebilir. Tolere edilebilir üst alım seviyesi, yaşa göre değişiklik gösterir. Üst alım seviyesinin aşılması, toksik etki gösterir.

A vitamini yüksekliğinin zararları

• Ciltte sararma, kaşıntı ve çatlama                                                               
• Ciltte güneş ışığına karşı aşırı hassasiyet                                                    
• Vizyon değişiklikleri, Sinirlilik
• Küçük çocuklarda çift görme  
• Saç dökülmesi ve saçlarda yağlanma                                                           
• Tırnaklarda kırılganlık                                                                                     
• Kemik ağrısı, şişlik ve güçsüz kemikler                                                           
• Mide bulantısı, baş dönmesi, kusma, baş ağrısı                                                   
• Kilo alma ya da iştahta azalma 
• Yorgunluk, uyuşukluk                                                             
• Diş ve dişeti hastalıkları                                                                                   
• Karaciğer yağlanması

!!!!!!!A vitaminin hamile kadınlar tarafından aşırı tüketimi, fetal deformitelere yol açabilir. ‘Retinol’, yaşlanma karşıtı kremlerde de olduğundan hamile kadınların retinol içeren kremler kullanmaktan da kaçınmaları gerekir. Beta karoten ve karotenoidler; retinol kadar tehlikeli değildir. En yüksek risk, A vitamini takviyelerinde bulunur.