5-HTP nedir? Daha mutlu ruh halini destekler mi?

Oksitriptan olarak da adlandırılan 5-hidroksitriptofan (5-HTP), vücut tarafından triptofandan (gıdalardan alınan temel bir amino asit) üretilir. Triptofan 5-HTP'ye çevrildikten sonra, bir kimyasal (beyin hücreleri arasında sinyalleri ileten bir nörotransmitter) olan serotonine dönüştürülür. 5-HTP diyet takviyeleri, beyindeki serotonin düzeylerinin yükselmesine katkıda bulunur. 5-HTP, serotonin ruh halini ve davranışı düzenlemeye yardımcı olduğu için uyku, kaygı, iştah, ruh hali ve ağrı hissi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabilir.

Gıdalarda 5-HTP bulunmaz, ancak triptofan içerirler. Bununla birlikte, triptofan içeriği yüksek yiyecekler tüketmek, 5-HTP değerlerini çok fazla yükseltmez. 5-HTP, bir Afrika bitkisi olan Bununla birlikte, Afrika bitkisi Griffonia simplicifolia'nın tohumlarından elde edilen 5-HTP takviyeleri, yaygın olarak bulunmaktadır. Bireyler, ruh hallerinin iyileştirmek, iştahı düzenlemek ve kas rahatsızlıklarını hafifletmek için bu takviyeleri kullanmaktadır. 

5-HTP Ne İşe Yarar?

Vücutta 5-hidroksitriptofan (5-HTP), serotonine dönüştürülebilir. 5-HTP, sıklıkla depresyon için kullanılmaktadır. 

L-triptofan bir protein yapı taşıdır, 5-HTP ise kimyasal bir yan üründür. 5-HTP, beyinde ve merkezi sinir sisteminde kimyasal serotonin üretimini arttırır. Uyku, sıcaklık, cinsel davranış, iştah ve ağrı algısı serotoninden etkilenir.

5-HTP serotonin seviyelerini yükselttiğinden, serotoninin rol oynadığı düşünülen hastalıkları tedavi etmek için kullanılır. 

5-HTP’nin tıbbi olarak kullanılabileceği bazı alanlar şunlardır.

Depresyon: Depresyonun altında yatan neden kesin olarak bilinmemekle birlikte, bazı araştırmacılar serotonin dengesizliğinin ruh halini depresyona neden olacak şekilde etkileyebileceğini belirtmektedir.

5-HTP takviyelerinin, serotonin düzeylerini artırarak depresyonu tedavi ettiği düşünülmektedir. Buna ek olarak yapılan araştırmaların çocuğunda 5-HTP'nin potansiyel antidepresan etkilerinin, diğer maddelerle veya antidepresan ilaçlarla birleştirildiğinde, tek başına kullanımlarına göre daha güçlü bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. 

Uyku: Serotonin 5-HTP tarafından üretilir ve daha sonra melatonin hormonuna dönüştürülebilir. 

Melatonin, daha iyi uyumaya yardımcı olan bir hormondur. Uyumaya yardımcı olmak için akşamları seviyeleri yükselir ve ardından sabahları uyanmaya yardımcı olmak için düşer.

Sonuçta, 5-HTP takviyesi almak vücudun melatonin üretimini artırarak daha iyi uyumaya yardımcı olabilir.

Tokluk hissi: 5-HTP daha tok hissetmeyi sağlayarak daha az yemeye ve kilo vermeye neden olabilir.

Kilo vermek, açlığa neden olan hormonların üretimini artırabilir. Sürekli açlık, uzun vadede kilo kaybını sürdürmeyi zorlaştırabilir.

5-HTP, açlığa neden olan bu kimyasallara karşı koyarak iştahı azaltmaya ve kilo vermeye yardımcı olabilir.

• Tokluk hissinin daha hızlı uyarılması
• Açlık hissinin daha hafif bir şekilde hissedilmesi
• Karbonhidrat isteğinin azalması

Migren: Migren, tipik olarak bulantı veya bulanık görmenin eşlik ettiği zonklayıcı baş ağrılarıdır. 5-HTP'nin migrene yardımcı olduğu bilinmektedir.

Spesifik neden bilinmemekle birlikte, bazı araştırmalar düşük serotonin seviyelerinin sorumlu olduğunu göstermektedir. 

Fibromiyalji semptomları: 5-HTP takviyesi, genel halsizliğin yanı sıra kas ve kemik ağrısını içeren fibromiyalji semptomlarına yardımcı olabilir.

Fibromiyalji henüz bir neden olarak tanımlanmamıştır, ancak düşük serotonin seviyeleri bu bozukluğu ile ilişkilidir.

Erken çalışmalar, 5-HTP'nin kas ağrısı, uyku sorunları, kaygı ve yorgunluk gibi fibromiyalji semptomlarına rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

5-HTP’nin bu sorunlar dışında kullanılabileceği alanlar şunlardır. 

• Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu
• Post travmatik bozukluklar
• Obsesif kompulsif hastalık
• Sosyal fobi

5-HTP Nasıl Çalışır?

5-HTP, serotonin için bir öncü moleküldür. 5-HTP, kan dolaşımına girdikten sonra kan-beyin bariyerini hızla geçer. 5-HTP'nin kan-beyin bariyerine yapışmaması çok önemlidir. Birçok ilaç, besin ve diğer maddeler kan-beyin bariyerine takılır. Kan-beyin bariyerini doğrudan geçtiği için beyinde etkilidir. 5-HTP doğrudan serotonin üretimine katılır ve serotonin üretimini engelleyen enzimlerden etkilenmez.

5-HTP Nasıl kullanılır?

5-HTP için önerilen günlük bir miktar yoktur, ancak insan vücudu üzerindeki etkisine ilişkin araştırmalar, günde 50 mg ile 300 mg arasında değişen miktarları içermektedir. 5-HTP almayı düşünen kişilerin bir uzmana danışmaları ve uzman rehberliğinde kullanmaları gereklidir. 5-HTP için önerilen kullanım dozu, 5-HTP kullanım nedenine bağlıdır.

Aşağıda 5-HTP kullanımı ile genel kurallar verilmiştir.

• Kilo yönetimi: 250-300 mg, yemekten 30 dakika önce alınmalıdır.
• Depresyon: 50-100 mg, yemeklerle birlikte günde 3 kez alınmalıdır. Etkisi için en az bir hafta kullanılması önerilir.
• Fibromiyalji semptomları: Yemeklerle birlikte günde 100 mg ve 3-4 kez kullanılmalıdır. Etkisi için en az iki hafta kullanılması önerilir.
• Migren: 100-200 mg, yemeklerle birlikte günde 2-3 kez alınmalıdır. Etkisi için iki ila üç hafta kullanılması önerilir.
• Uyku yardımı: 100-300 mg, yatmadan 30-45 dakika önce alınmalıdır. Etkinliği artırmak için GABA ile birleştirilmelidir.  

5-HTP Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

• Fenilalanin depresyon ilaçları, özellikle de MAO inhibitörü ve trisiklik antidepresan ile birlikte alınmamalıdır.
• Fenilalanin Levodopa içeren Parkinson ilaçları ile alınmamalıdır.  Bunun nedeni ise kan-beyin bariyerini geçtiğinde levodopa ile rekabet etmek zorundadır.
• L-tirozin, tiroid ilaçları ile etkileşime girebildiğinden, yalnızca bir uzman rehberliğinde kullanılmalıdır. Hipertiroidizmi olan kişiler için kullanımı önerilmemektedir. 
• İlaçla birlikte verildiğinde, Parkinson hastalarında ilaçların dozu değiştirilerek L-tirozin (L-dopa öncüsü) en az 2 saat arayla alınabilir.
• Ailesinde melanom veya cilt kanseri öyküsü olan kişiler için kullanımı önerilmez. 
• PKU'lu kişilerde fenilalanin kullanılmaz.
• Şizofreni hastalarında fenilalanin kullanılmaz.

5-HTP Alkol İle Beraber Kullanılabilir Mi?

5-HTP alkol ile beraber kullanımı önerilmemektedir. 5-HTP ve alkolü birleştirmenin serotonin seviyeleri üzerindeki etkileri belirsizdir. Bununla birlikte, her iki madde de serotonin seviyelerini etkiler ve potansiyel olarak serotonin sendromu geliştirme riskini artırır. Vücutta çok fazla serotonin birikimi hayatı tehdit eden bu hastalığa yol açar. Karışıklık, kaygı, terleme, koordinasyon kaybı, ateş ve nöbetler serotonin sendromunun belirtileridir.

5-HTP İle Melatonin Birlikte Kullanılabilir Mi?

Melatonin ve 5-HTP'nin doğrudan zararlı  etkileşimleri yoktur. Melatonin ve serotoninini birleştirmenin güvenliği,  melatonin serotonin ile etkileşimi ile ilişkilidir. Melatonin üretimi için serotonin gerekli olmasına rağmen, 5-HTP takviyesi melatonin seviyelerini doğrudan artırmamaktadır. Serotoninin melatonine dönüşümünü tersine çevirmek mümkündür. Aşırı serotonin seviyelerinin neden olduğu potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir hastalık olan serotonin sendromu, ek 5-HTP ve melatoninden artan serotoninden kaynaklanabilir. Ajitasyon, ishal, kalp çarpıntısı, halüsinasyonlar, koordinasyon kaybı ve kan basıncındaki değişikliklerin tümü serotonin sendromunun belirtileridir.

5-HTP Ne Kadar Kullanılmalıdır?

5-HTP’nin için önerilen alım aralıklarla kullanımdır. Serotonin üretimi stresli zamanlarda daha zorlayıcı olabilir.Serotonin seviyelerini yükseltmek için kullanılan 5-HTP, üç ay veya daha uzun süre uygulandığında dopamin düşürücü etkiye sahiptir. 5-HTP, 25 mg ve 50 mg gibi düşük dozlar, uzun süreli kullanım için en güvenli olanıdır.

5-HTP Faydaları Nelerdir?

• Serotonin üretimini tetikler.
• Serotonin düzeylerini arttırarak depresyona yardımcı olur.
• Dinlenme ve rahatlama süreçlerini düzenler.
• Uyku döngüsünün düzenlenmesine yardımcı olur.
• Derin ve sağlıklı bir uykuya imkan tanır.
• Migren sıklığını azaltmaya yardımcı olur.
• İyi hissetmeyi sağlar ve kişinin modunu yükseltir.
• Bilişsel yetenekleri ve konsantrasyonu yükseltir.
• Dürtüsel besin tüketimine olan yatkınlığı azalmasını sağlar.
• İştahı ve vücut ağırlığını kontrol etmede rol oynar. 

5-HTP Kilo Aldırır mı?

Hayır. 5-HTP tokluk hissini artırarak daha az gıda tüketimine ve kilo yardımcı olur. Bununla birlikte 5-HTP sağlıklı bir kilonun korunmasına da katkıda bulunur. 

Kilo vermek, açlığa neden olan hormonların üretimini yükselmesine neden olur. Sürekli açlık, uzun vadede kilo kaybını sürdürmeyi zorlaştırabilir. 

5-HTP, açlığa neden olan bu kimyasallara karşı koyarak iştahı azaltmaya ve kilo vermeye yardımcı olabilir.

Bir araştırmada, 20 diyabet hastası, iki hafta boyunca 5-HTP veya plasebo almak üzere ayrılmıştır. Plasebo grubu ile karşılaştırıldığında, 5-HTP alanların günde yaklaşık 435 daha az kalori tükettiği belirtilmiştir.

Ayrıca, 5-HTP, gelişmiş kan şekeri kontrolü ile ilişkili olarak karbonhidrat içeren kalorilerin tüketimini önemli ölçüde azalttığı gösterilmiştir.

Diğer birçok araştırma, 5-HTP'nin tokluk hissini artırdığını ve aşırı kilolu veya obez hastaların kilo vermesine yardımcı olduğunu belirtmiştir.

Ayrıca, 5-HTP'nin stres veya depresyonun neden olduğu aşırı yemeyi önlemeye yardımcı olabileceği de bazı çalışmalarda göstermiştir.

5-HTP Zararları Nelerdir?

Vücuttaki yüksek miktardaki 5-HTP, serotonin düzeylerinde ani yükselmelere yol açarak bazı yan etkilere sebep olabilir. 5-HTP’nin bazı yan etkileri şunlardır.

• Anksiyete
• Ciddi kalp sorunları
• Titreme

5-HTP takviyesi kullanan bazı bireylerde eozinofili-miyalji sendromu adı verilen tehlikeli bir durum gelişebilmektedir. Bu durum kan pıhtılarına ve ciddi kas rahatsızlığına yol açabilir.

5-HTP takviyesi kullanan kişilerde görülen küçük çaplı yan etkiler ise şunlardır. Bu durumlarda bir uzmana danışılmalı ve takviye kullanımı bırakılmalıdır.

• Uyuşukluk
• Kas sorunları
• Sindirim sorunları
• Cinsel işlev bozukluğu

Bazı ilaçlar serotonin üretimini artırır. Bu ilaçlar 5-HTP ile birlikte kullanıldığında vücutta tehlikeli miktarlarda serotonin üretilir. Bu serotonin sendromu olarak bilinir ve potansiyel olarak ölümcül bir hastalıktır. Bazı antidepresanlar, öksürük ilaçları ve reçeteli ağrı kesiciler vücuttaki serotonin seviyelerini atırabilir. 5-HTP uykuyu teşvik ettiğinden, onu Klonopin, Ativan veya Ambien gibi sakinleştiricilerle birlikte almak, aşırı uyku haline yol açabilir. Diğer ilaçlarla olumsuz etkileşim olasılığı sebebiyle 5-HTP takviyesi almadan önce doktora danışılmalıdır.