Akgünlük (Boswellia) nedir?

Boswellia, Afrika ve Arabistan'a özgü bir ağaç olan Boswellia serrata ağacının sakız reçinesinden elde edilen bir ekstrakttır. Boswellia reçinesi zengin bir kokuya ve tada sahiptir. Bir tütsü olarak oldukça popülerdir. Bu nedenle de hint tütsü veya olibanum olarak da bilinmektedir. Boswellia özünden alınan reçine, Asya’ ve Afrika’da geleneksel tıpta yüzyıllardır kullanılmaktadır. 

Akgünlük, ağaçların gövde kısmına çizikler açılarak çıkarılır ve sertleştiğinde ağacın üstünden kazınır. Sakız kıvamına sahip olan akgünlüğün içerisinde çeşitli uçucu yağlar ve organik asitler bulunmaktadır. 

Akgünlük Bitkisi Ne İşe Yarar?

Akgünlük bitkisi vücuda çeşitli şekillerde fayda sağlayan boswellik asit açısından zengindir.  Başta akciğer hastalıkları olmak üzere çeşitli kanserlerin tedavisine yardımcı olur. Ayrıca iltihap önleyici özelliğinden dolayı vücuttaki iltihaplanma ve ödemin azalmasına katkıda bulunur. Akgünlük sakızını ağızda emmek ve ortaya çıkan acı suyu 15 gün boyunca günde birkaç kez yutmak, kısa sürede vücuttaki ödemin azalmasını sağlar.  Ayrıca çocuklara kuru üzüm ile birlikte verildiğinde zihni uyandırır ve unutkanlığı önler. Akgünlük sakızının psikosomatik hastalıkların tedavisinde de etkili olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır. 

Akgünlük bitkisi aynı zamanda stresle mücadele eder ve anksiyete bozukluklarının tedavisine yardımcı olur. Antidepresan etkilere sahip olması sayesinde depresyon tedavisinde de faydalıdır. Kekik ile beraber çiğnendiğinde psikolojik sebeplerden dolayı dil tutulması olan kişilere kısa sürede yardımcı olur. Çiğnenerek, tütsü yapılarak veya havuçla karıştırılarak kullanıldığında ses kısıklığının hızlı bir şekilde iyileşmesine yardımcı olur.

Akgünlük Bitkisinin  Faydaları Nedir?

Akgünlük bitkisinin vücuda sağladığı faydalar aşağıda listelenmiştir.

• Astım tedavisini destekleyebilir: Bazı araştırma bulgularına göre boswellik asidin solunum yollarındaki iltihabı baskıladığını ve iltihaplanmaya yol açan sitokinlerin salgılanmasını engellediğini gösterilmiştir. Buhurda bulunan boswellik asitler, lökotrien biyosentezinin inhibisyonundan sorumludur ve bu nedenle astım gibi birçok kronik durumda iltihabı azaltabilir ve önleyebilir. 

• Cilt sağlığını korur: 15 kadın katılımcı üzerinde yapılan bir çalışmada, cilde boswellik asit içeren bir krem ​​uygulamanın, pürüzlülük ve ince kırışıklıkları iyileştirmesinin yanı sıra elastikiyetin arttığı ve sebum üretiminin azaldığı gözlemlenmiştir. 

Başka bir araştırmada 5 hafta boyunca günde iki kez %2 Boswellia özü içeren bir krem kullanmanın radyoterapinin neden olduğu cilt kızarıklığını ve tahrişini etkili bir şekilde azalttığı belirtilmiştir.

Aynı ürünün, sedef hastalığı, pullanma veya cilt tahrişi olan 59 hastanın yüzde 50-70'inde cildi rahatlattığı ve semptomları hafiflettiği gösterilmiştir. 

• Artrit: Boswellia serrata'nın en fazla bilinen faydalarından biri  osteoartrit gibi iltihaplı durumlar üzerine olan etkisidir. Birçok araştırma, akgünlük bitkisinin düzenli kullanımını, vücuttaki belirli inflamatuar enzimlerin, özellikle de eklem ağrısı ve sertliğine neden olabilen sitokinlerin inhibisyonu ile ilişkilendirilmiştir. Akgünlük, artrit ve diğer iltihaplı rahatsızlıkları olan kişilerin yaşam kalitelerini artırmalarına ve ağrılarını büyük oranda hafifletmeye yardımcı olabilir.

• Bağışıklık sistemini destekler: Akgünlük bitkisi ile ilgili son keşiflerden biri vücuttaki lenfositler ve T hücreleri üzerindeki etkisidir. Bunlar, bir enfeksiyonun şiddetini ve bağışıklık sisteminin yanıt vermesi için geçen süreyi etkileyebilecek önemli bağışıklık sistemi bileşenleridir. Bu bitki düzenli olarak tüketildiğinde, bağışıklık sistemi yabancı kimyasallara ve patojenik mikroorganizmalara tepki verme yeteneğini geliştirmektedir. 

• Baş Ağrısını önlemeye yardımcı olur: Baş ağrısı bir tür iltihaplanma şeklidir, ancak kafadaki şakakların yakınındaki genişlemiş kılcal damarlar baş ağrısı ve migren için önemli bir nedendir. Çoğu insanda, bu bitkinin Ayurvedik kullanımı üzerine yapılan araştırmalar, baş ağrısını hızlı bir şekilde giderebileceğini göstermiştir.

• Kas gücünü artırır: Boswellia, vücuttaki eklem ve kasların iltihaplanmasını sağlar. Bu durum aynı zamanda daha yoğun antrenmanlara ve artan enerji sağlayabilir. Bu da daha iyi kas dokusu metabolizmasına ve egzersiz sırasında dayanıklılıkta önemli bir artışa neden olur.

• Bağırsak sağlığını iyileştirir: Araştırmalar, Boswellia ve zerdeçal kombinasyonunun bazı bağırsak rahatsızlıkları sonucu oluşan ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabileceğini düşünmektedir. Aynı zamanda bağırsak sağlığını da iyileştirebilir. 

• İnflamasyonu önler: Akgünlük ağacının özü boswellik asit ve terpenler içerir. Bununla birlikte, anti-inflamatuar ve anti-koruyucu bileşenler içerir. Terpenler, belirli bitkilerde bulunan koku üreten bileşiklerdir. Bunlar özellikle okaliptüs, fesleğen ve nanede bulunmaktadır. Yoğun aromaları sayesinde sivri sinekleri ve böcekleri uzaklaştırırlar ve bitkileri çevresel stresten korurlar. Buna benzer olarak insan vücudunu da serbest radikal hasarından korumada rol oynarlar. 

Akgünlük bitkisinde bulunan akba t-lenfositleri NSAII'lere benzer işleve sahip olsa da akban'ın etki şekli daha farklıdır. Çeşitli inflamatuar enzimleri inhibe ederek çalışır. Akgünlük bitkisi, mide ve bağırsak duvarlarının bütünlüğünü daha iyi koruyabildiği için NSAII ağrı kesici ilaçlardan daha az olumsuz etkiye sahiptir. Ayrıca, toksisite tehlikesi de son derece azdır. Bitkide bulunan tütsü bileşeni ayrıca tümör büyümesinin önlenmesine yardımcı olur. Ruh hali düzenleyici etkileri sayesinde bu kimyasal aynı zamanda doğal bir antidepresan ve anti-anksiyete işlevi görür.

Akgünlük Nasıl Kullanılır?

Akgünlük bitkisi, ezilerek toz halinine getirilebilir ve bu şekilde su ile birlikte yutulur. Aynı zamanda su ya da diğer içeceklerle de karıştırılabilir. Akgünlük bitkisi tablet formunda da satılmaktadır. Akgünlük tabletlerinin günde iki ila üç kez ağızdan 300-500 miligram (mg) şeklinde alınmasını önerilir. 

Ağaçtan toplandığında aromatik bir koku vermesi ve tıbbi tedavi amacıyla kullanmak için yakılır. Akgünlük bitkisinin reçinesi tedaviye destek sağlaması amacıyla toplanırken sertleşmesine izin verilir.  Ardından çeşitli ihtiyaçlara göre kullanılır. Akgünlük bitkisinin diğer bir kullanımı kabuğudur. Bitkinin kabuğu tonik ve tatlı olarak kullanılabilir. Cilde birçok faydası bulunan bu bitki kozmetik ürünlerde, krem, parfüm ve sabun yapımında sıklıkla kullanılır.

1 su bardağı suya 1-2 damla akgünlük uçucu yağı damlatılarak hazırlanan karışım bir yüz havlusuna veya yastığa az miktarda püskürtülerek solunum sistemi rahatsızlıklarının hafifletilmesi için (astım, bronşit, nefes darlığı, nezle, öksürük vb.) kullanılır.

Akgünlük bitkisi yağı kas ve kemik hastalıklarında (kas yorgunluğu ve katılığı, kireçlenme, romatizma) 100 ml uygun bir taşıyıcı yağın içerisine 5-12 damla karıştırılarılarak bir masaj yağı hazırlanarak uygulanabilir. 

Cilt çatlakları, egzama, kuru cilt, sedef hastalığı ve kırışıklıklar gibi cilt sorunları için 1 çorba kaşığı taşıyıcı yağın içerisine 2-3 damla akgünlük uçucu yağ karıştırılarak sorunlu bölgeye kompres uygulanır.

Akgünlük uçucu yağı aynı zamanda 1,5 litre suya 1 veya 2 damla eklenerek ayak banyosunda kullanılır. 

Akgünlük Bitkisini Kimler Kullanabilir?

Akgünlük bitkisi rahimdeki kan akışını artırabilir. Bu nedenle de hamile ve emziren kadınlar tarafından kullanılmadan önce doktora danışılmalıdır. Bu bitki aynı zamanda çeşitli ilaçlarla etkileşime girebilir. Kan inceltici alan kişilerin veya kanın pıhtılaşmasını etkileyen herhangi bir ilaç kullanan kişilerin boswellia tüketirken dikkatli olması gereklidir. 

Akgünlük Tütsüsü Nasıl Yapılır?

Akgünlük sakızı tütsüsü, yüzyıllardır sağlığa olan etkilerinden dolayı kullanılmaktadır. Kronik boğaz ağrısı, yorgunluk ve solunum yolu enfeksiyonlarına iyi gelmesi sayesinde akgünlük sakızı tütsüsü yakılmaktadır.

Akgünlük tütsüsü yapmak için reçine alınarak eski bir tava veya cam kavanoz ya da seramik kaba yerleştirilir. Ardından çakmak veya kibrit yardımı ile yakılır. Yaklaşık 1-2 dakika boyunca kontrollü bir şekilde yanmasına izin verilir. Reçine renk değiştirdiğinde ve duman çıkmaya başladığında söndülür. Sonrasında çıkan duman odada gezdirilir. Tütsüyü direkt olarak solumaktan kaçınılmalıdır. Bu nedenle de tütsüleme sırasında veya sonrasında oda  havalandırılabilir. 

Akgünlük Bitkisinin Zararları Nedir?

Akgünlük bitkisi birçok faydasına rağmen mide-bağırsak sorunları, deri döküntüsü ve potansiyel karaciğer hasarı gibi çeşitli yan etkilere sebep olabilir. Ancak bu yan etkilerin büyük bir kısmı yalnızca Boswellia serratanın aşırı konsantrasyonlarda kullanımından kaynaklanmaktadır. 

Aşırı akgünlük bitkisi kullanımı, şişkinlik, kramplar, ishal ve mide bulantısı gibi çeşitli gastrointestinal sorunlarla ilişkilendirilmiştir. Bu yan etkiler, normal miktarlarda ve önerilen ek dozlarda alındığında önlenebilmektedir.

Boswellia serrata topikal olarak kullanılmaktadır. Bu bitki geleneksel kozmetik ve makyajda kullanılan yaygın bir bileşen olmasına rağmen, bazı kişilerde cilt iltihabına yol açabilir. Bu alerjik tepkiler nadir olarak görülmektedir, ancak bu ürünlerden küçük miktarlarda başlayarak,  herhangi bir olumsuz reaksiyonun ortaya çıkıp çıkmadığına bakılarak kaçınılabilir.

Boswellia, genellikle aşırı miktarda tüketildiğinde, bazı kişilerde karaciğerin işlevini ve sağlığını etkileyebilir. Bu, zayıf toksisite yönetimine ve çeşitli ek yan etkilere neden olabilir, ancak önerilen seviyelerde kullanıldığında karaciğere herhangi bir zararlı etkide bulunmamaktadır. 

Akgünlük Nerede Satılır?

Akgünlük bitkisi bazı büyük marketlerden, aktarlardan veya internet sitelerinden online olarak satın alınabilir. 

Akgünlük Nerede Yetiştirilir?

Akgünlük Afrika, bazı Arap ülkeleri ve Hindistan‘da yetişen, 8 metre yüksekliğe ulaşabilen nispeten küçük ağaçtır. Bu ağaçlar bir tür ağaç sakızı olan akgünlük üretir. Ağaçların gövde kısımlarına çizikler atılarak dışarı çıkan akgünlük sertleşene kadar beklenir. Sertleştiğinde ağaçtan kazınır. Bu reçine organik asitler ve uçucu yağlardan oluşur.

Akgünlük Nasıl Yetiştirilir?

Boswellia türleri, tropikal Afrika ve Asya'ya özgü orta büyüklükte çiçek açan bitkilerdir ve hem ağaçları hem de çalıları içerir. Türlerin aralıkları çoğunlukla tropiklerle sınırlıdır. En fazla tür çeşitliliği Afrika ve Hindistan’da bulunmaktadır.