Güneş geriye çekiliyor! D vitamini eksikliği nedir?

D vitamini eksikliği, vücudun sağlıklı kalması için yeterli D vitamini alamadığı durum olarak tanımlanabilir. D vitamini vücudu birçok farklı fonksiyonların yapılmasına yardımcı olur. Yeterince alınmadığında ise ciddi sorunlara neden olabilir. Kemiklerin yapı taşlarından biri olan kalsiyum, D vitamini olmadan emilemez. D vitamini, sinir sistemi ve kasların nasıl çalıştığının yanı sıra bağışıklık sisteminin aktif kalmasında da önemli bir işleve sahiptir. 

Vücuda ihtiyaç duyulan D vitamini miktarı çeşitli  şekillerde alınabilir. Cilt güneş ışığına maruz kaldığında kendi kendine D vitamini üretilebilir. Vitamin takviyesi ve diyet yoluyla alınabilir. Ancak çok fazla güneş ışığına maruz kalmak cilt kanserine ve erken yaşlanmaya neden olabilir, bu nedenle birçok insan D vitaminini farklı kaynaklardan almayı tercih etmektedir. 

Vücudun ihtiyaç duyduğu D vitamini miktarı, yaş ve ayın zamanına göre değişir. İnsanlar yaşlandıkça vücudun alması gereken D vitamini miktarı da artar. D vitamini eksikliği yaygın olarak görülmektedir. Bu nedenle, vücuttaki D vitamini seviyelerini normale döndürmek için vitamin takviyesi almaları gereklidir. Ancak vitamin alırken dikkatli olunmalıdır. Çok yüksek D vitamini seviyelerinin vücuda faydalı olabileceği yerine çeşitli  sağlık sorunlarına neden olabileceği unutulmamalıdır. 

D vitamini eksikliği nelere yol açar?

D vitamini eksikliği genellikle yeterli güneşlenmek veya besinlerden yeterince D vitamini almamaktan kaynaklanır. Aşağıda D vitamini eksikliğinin yol açtığı durumlar listelenmiştir. 

• D vitamini eksikliği osteomalaziye neden olabilir. Osteomalazi, yetişkinlerde görülen bir kemik hastalığıdır.

• Kemik hastalıkları yeterli D vitamini almamaktan kaynaklandığında, kaslarda ve kemiklerde ağrı hissedilebilir. Bununla birlikte kemik kırılması olasılığı artabilir. 

• Yeterli D vitamini almayan çocuklar ve bebekler, büyümede gecikme, kaslarda zayıflama ve  iskelet deformitelerine yol açan raşitizme sebep olabilir. 

• Kemik metabolizması gelişemez.

• Vücutta bulunan yeterli D vitamini, bağışıklık sisteminin daha iyi çalışmasını sağlar. Yeterince D vitamini alınmadığında ise vücut hastalıklarla savaşmada zorlanabilir.  

• Obezite riskini artırır. 

• Uyku bozuklukları meydana gelebilir. 

• Alzheimera yakalanma olasılığını artırabilir.

• Saat kaç olursa olsun sürekli yorgun hissetmeye sebep olabilir. 

D vitamini eksikliği nasıl anlaşılır?

Bazı kişilerde yeterli D vitamini olmamasına rağmen herhangi bir semptom görülmemektedir.  D vitamini eksikliği genel yorgunluğa ve ağrıya neden olabilir. Eksiklik ciddi olduğunda ise   kemiklerde ağrı ve güç kaybı yaşanır. Bu da yürümeyi zorlaştırır. Bağışıklık sistemi işlevini yerine getiremediği için enfeksiyon sıklığı artar.  Ayrıca ruh hali değişimleri, depresyon, uykusuzluk, baş ağrıları ve saç dökülmesinin yanı sıra el bileklerinde, ayak bileklerinde, omuz eklemlerinde ve parmaklarda ağrı görülebilir. 

Uzun süre yeterli D vitamini almayan yetişkinlerde osteoporoz, kemik yapısı sorunları, zayıf kaslar ve daha yüksek düşme riski ortaya çıkar. Çocuklarda raşitizm adı verilen bir hastalığa sebep olabilir. Raşitizm çocuklarda kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması olarak tanımlanır. Genellikle uzun süre yeterli D vitamini almamaktan kaynaklanmaktadır.  Büyümenin yavaşlaması, bacakların bükülmesi, el ve ayak bileklerinin kalınlaşması ve göğüs kemiğinin deformitesi gibi kemiklerin inşasında kalıcı değişikliklere neden olur. Bu hastalığın yetişkinlerdeki şekli ise osteomalazi olarak adlandırılır.

D vitamini eksikliği çeşitli semptomlarla ortaya çıkabilir. D vitamini eksikliği belirtileri genel olarak şu şekilde sıralanabilir. 

• Genel vücut ağrısı

• Kemik ağrısı

• Kilo vermekte zorluk çekme

• Saç dökülmesi

• Depresyon

• Kuvvet kaybı 

• Değişken ruh halleri

• Yorgunluk

• Yürümekte zorluk çekme

• Uykusuzluk

• Baş ağrısı

• Eklemlerde ve parmaklarda ağrı hissi

• Gözaltı morlukları

• Aşırı terleme

• Sürekli üşüme hissi

D vitamini eksikliğini gidermek için ne yapmalıyız?

D vitamini eksikliğini tedavi etmenin amacı, vücudun D vitamini seviyesini iyi bir düzeye çıkarmaktır. D vitaminini güneşten ve D vitamini açısından zengin gıdalardan karşılanabilir.  Bununla birlikte D vitamini takviyelerinden alınabilir.  

D vitamini D2 ve D3 olmak üzere iki formda bulunur. D3 hayvansal ürünlerden, D2 ise bitkilerden gelir. D2 yalnızca reçete ile satın alınabilirken, D3 için reçete gerekmemektedir. D3'ün emilimi daha kolaydır ve etkileri D2'den daha uzun sürmektedir. 

D vitamininin besin yoluyla alımı sınırlıdır. Yiyeceklerden alınan D vitamininin çoğu somon, uskumru, sardalye gibi yağlı balıklardan ve yumurta sarısından gelir. Yağlı balık dışındaki yiyecekleri normalden daha fazla tüketmek bile, D vitamini eksikliğinde vücuda yeterli D vitamini karşılamayabilir. 

D vitamini eksikliği, güneş ışınlarının en güçlü olduğu saat 10.00 ile 15.00 arasında günde 15-30 dakika güneşte geçirilerek önlenebilir ve tedavi edilebilir.

Tüm dünyada yapılan araştırmalar, besinlerden alınan D vitamininin yeterli olmadığını ve insanların yeterli D vitamini alabilmek için diyetlerini planlamaları ve doktor kontrolünde D vitamini takviyesi kullanmaları gerektiğini belirtmektedir. 

Yetişkinlerde D vitamini kaç olmalı? 

Kandaki hidroksi-25 D vitamini seviyesi 12 ng/ml ise D vitamini eksikliği var demektir. Çocuklarda düşük D vitamini seviyeleri 12 ile 20 ng/ml arasındadır, yetişkinlerde ise 30 ng/ml'den değerinin altı düşük kabul edilmektedir. Serum seviyesi 100 ila 150 ng/ml veya daha yüksekse, bu vücutta çok fazla D vitamini olduğu anlamına gelir.

Günlük D vitamini ihtiyacı şu şekildedir.

• 0-1 yaş arası kişiler için önerilen miktar 400 IU'dur.

• 1-70 yaş arası kişiler için önerilen miktar 600 IU'dur. 

• 70 yaşından büyük kişiler için önerilen miktar 800 IU'dur.

Yeterince güneş alan ve iyi beslenen kişilerde D vitamini eksikliği görülme olasılığı daha azdır. Ancak hızlı büyüme nedeniyle çocuklarda ve gençlerde ve hamile veya emziren kadınlarda vücudun ihtiyaç duyduğu D vitamini miktarı değişebilir. Bu durumda, her gün yeterli miktarda D vitamini almak ve gerektiği durumlarda bir doktora danışarak vitamin takviyesi kullanmak çok önemlidir. 

D vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar nelerdir?

D vitamini eksikliği aşağıdaki hastalıklara yol açabilir.

• Osteomalazi: Yetişkinlerde raşitizm olarak adlandırılır. Kemik büyümesi tamamlandıktan sonra meydana gelen kemik mineralizasyonu bozukluklarını içerir. 

• Sık enfeksiyon: D vitamini bağışıklık sistemini kontrol altında tutmaya yardımcı olduğundan, eksikliği  hastalanma olasılığı daha yüksektir.

• Kemik ve sırt ağrısı: Yeterli D vitamini almayan kişiler bacaklarında, kaburgalarında, eklemlerinde ve diğer kemiklerinde ağrı riski artar. 

• Kemik kütlesi kaybı: Vücut yaşlandıkça daha fazla D vitaminine ihtiyaç duyar. Bunun nedeni kemik kütlesinin azalmasıdır. Artan D vitamini  ihtiyacı yeterince karşılanmadığında ise kemik kemik kaybı görülür. 

• Saç dökülmesi: Saç dökülmesi, vücuda yeterli vitamin ve mineral almamanın yaygın yan etkilerinden biridir. 

• Depresyon: Bazı araştırmalar, yeterli D vitamini almamanın depresyonla bağlantılı olduğunu göstermiştir, ancak henüz net bir kanıt bulunmamaktadır. 

• Yorgunluk: Yeterli D vitamini almayan kişiler kendilerini sürekli yorgun hissedebilir ve bu durum yaşam kalitesinin düşmesine sebep olabilir. 

• Diyabet ve kalp hastalığı: D vitamini eksikliği, yüksek tansiyon, diyabet, felç ve kalp ile ilgili ciddi rahatsızlıklara yol açabilir.

• Kanser: D vitamini eksikliği kanserin büyümesine neden olabilir. Uzmanlar, D vitamini eksikliğinin kanserle, özellikle de meme kanserle ilişkili olduğu düşünülmektedir. Meme kanserine sahip birinin D vitamini düzeyinin 50 ng/ml veya daha fazla olması tedavi sürecine yardımcı olmaktadır. 

Kapalı mekanda yaşayan kadınların kanında yaklaşık olarak 17 ng/ml civarındadır. Kansere yakalanmamış kadınlarda D vitamini düzeyi en az 30 ng/ml olmaı gerekmektedir. D vitamini seviyesi 50 ng/ml veya daha yüksek olduğunda meme kanserine yakalanma şansı %50 azalır. Ayrıca, D vitamini düzeyi yüksek olan meme kanserine sahip kadınlar, D vitamini düzeyi düşük olan kadınlara göre daha uzun yaşama sahiptir. 

D vitamini hücrelerin birbirleriyle iletişimini kolaylaştırdığı için hücrelerin bölünme hızını da yavaşlatır. Hücrelerin anormal bir şekilde büyümesini durdurarak, etkilenen bölgedeki kan akışını hızlandırır ve kanser hücrelerinin beslenme hızını yavaşlatır. Zamanla bu hücreler yeterli besin alamadıkları için ölürler. Araştırmalar, yeterli D vitamini almamanın kolon, akciğer, prostat ve meme kanserine yakalanma olasılığını artırdığını göstermiştir.

D vitamini fazlası vücuttan nasıl atılır? 

D vitamini yağda eriyen vitaminlerdendir. Yağda eriyen vitaminler vücutta depolanırlar. Vücut tarafından fazlası atılamaz ve birikir. D vitamini toksisitesinin diğer adı olan hipervitaminoz D, vücutta çok fazla D vitamini olduğunda ortaya çıkan nadir fakat potansiyel olarak tehlikeli bir durumdur.

Çoğu zaman, çok fazla D vitamini, yiyeceklerden veya güneşe maruz kalmadan değil, takviye kullanımı sonucu meydana gelir. Bunun nedeni, vücut güneş tarafından aldığı D vitaminini düzenlemesidir.

Çok fazla D vitamininin ana etkisi hiperkalsemi, yani kanda kalsiyum birikmesidir. D vitamini toksisitesi kemiklerde ağrıya ve böbreklerde kalsiyum taşı oluşumu gibi sorunlara yol açabilir.

D vitamini vücutta kaç ay depolanır?

Vücut, D vitamini takviyelerini kalsidiol olarak da adlandırılan 25-hidroksivitamin D isimli bir kimyasala dönüştürebilir. Kandaki bu kimyasalın miktarı, vücutta ne kadar D vitamini olduğunu ve D vitamini takviyelerinin ne kadar iyi çalıştığını anlamak için kullanılabilir. Bir bileşiğin vücutta ne kadar kaldığını anlamanın yolu, bileşiğin yarısının vücuttan ayrılması için geçen süredir. Kalsidiolün yarı ömrü 15 gündür. Bu, 15 gün sonra oral takviyeden alınan D vitamininin yarısının vücuttan atıldığı ve D vitamini dozundan 30 gün sonra vitaminin yalnızca %25'inin vücutta kaldığı anlamına gelmektedir. 

Güneşlenme süresi kaç dakika olmalı? 

Güneş ışığı, D vitamininin ana kaynağıdır. Güneş, ihtiyaç duyulan  D vitamininin yaklaşık olarak %80'ini sağlar. Bu nedenle güneşi bilinçli ve bol miktarda kullanmak önemlidir. Kollar, bacaklar ve yüzün güneş ışınlarının tam olarak dik gelmediği saatlerde günde yaklaşık 15 dakika güneşlenmek çok önemlidir. İdeal güneşlenme haftada üç ila dört kez, özellikle saat 10 ila 16 arasında, kolların ve bacakların 10 ila 15 dakika boyunca güneşlenmektir. Ancak daha uzun süre güneşlenmek isteyen kişiler tarafından mutlaka  koruma faktörlü bir güneş kremi kullanılması önerilmektedir. 

D vitamini neden K vitamini ile alınmalı?

D vitamini ve K2 vitaminin birlikte almanın en önemli nedeni, vücutta en yaygın makro mineral olan ve özellikle kemik sağlığı için birçok faydası olan kalsiyum ile ilgilidir. D vitamini, bağırsakların kalsiyum emilimini kolaylaştırır. Vücutta yeterli kalsiyum bulunmadığında, D3 vitamini kalsiyumu kemiklerden kana taşır ve bu da vücuda ihtiyaç duyulan kalsiyumu verir.

Kandaki kalsiyum, kontrolsüz bir şekilde yüksek miktarda birikirse böbreklere, damarlara ve vücudun diğer birçok bölümüne zarar verebilir. 

K2 vitamini ise tam olarak bu noktada devreye girer. D vitamininin bu kötü etkisinden kurtulmayı sağlar. Bunun için damarlarda kalsiyum birikmesini durdurur, kemik ve diş yapısının oluşmasına yardımcı olur.

D vitamini K2 vitamini ile birlikte alınmadığında ise bağırsaklardan emilen kalsiyum kan damarlarının ve böbreklerin duvarlarında birikir. Bu, bir takım sağlık sorunlarına yol açabilir. K2, D vitamininin kemiklerden kalsiyum emilimini engeller ve D vitamini ile kalsiyum arasındaki dengesizlik nedeniyle böbrek ve kan damarı duvarlarında oluşan kalsiyum plaklarından kurtulur.