İklim değişikliğinin üzerimizdeki etkilerini keşfediyoruz!

İklim değişikliği, dünyanın hava sistemlerinde on yıllar boyunca meydana gelen bir değişikliktir. İklimimizde son zamanlarda yaşanan değişikliklerin çoğu insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Müdahale olmaksızın, değişen iklimin devletimiz, ülkemiz ve dünyanın geri kalanı için geniş kapsamlı ve yıkıcı sonuçları olacaktır. Maalesef bu durum küresel, ulusal, topluluk ve kişisel düzeyde etkileri olan acil bir sorundur.

İklim değişikliği nedir?

İklim değişikliği, dünyanın ortalama sıcaklığının yükselmesine neden olan atmosferdeki sera gazlarının (karbondioksit, metan ve nitröz oksit gibi) miktarının artmasından kaynaklanmaktadır. Sera gazları ısıyı atmosferde hapsederek hava ve deniz sıcaklıklarını yükseltir. Öncelikle elektrik üretimi için fosil yakıtların (kömür gibi) yakılmasıyla ve ayrıca tarım, madencilik, arazi yönetimi ve ulaşım uygulamaları yoluyla üretilirler.

Ancak şunu unutmamalıyız; iklim değişikliğini yavaşlatabilir, sağlığımız üzerine etkilerini en aza indirebiliriz. Bu hareketlerle hem sağlığımıza hem çevreye hem de cebimize bir miktar katkımız olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından iklim değişikliği 21.yüzyılın en tehlikeli sağlık sorunu olarak tanımlamaktadır. İklim değişikliği sağlığımızı maalesef ki birçok yönden etkilemektedir:

• Hava olaylarının (sıcak hava dalgaları, sel ve orman yangınları gibi) yoğunluğunun ve sıklığının artması

• Kötüleşen hava kalitesi, bulaşıcı hastalıkların yayılmasındaki değişiklikler, yiyecek ve suya yönelik tehditler ve ruh sağlığı üzerindeki etkileri gibi birçok etken iklim değişikliğine hizmet etmektedir.

İklim değişikliği; artan işsizlik, finansal stres, gıda güvensizliği ve artan sosyal eşitsizliklerle ekonominin belirli bölümlerini de etkileyecek.

İklim değişikliği nedeniyle sağlık etkileri açısından en çok kim risk altındadır?

İklim değişikliği söz konusu olduğunda kimlerin en çok risk altında olduğunu saptamak biraz zordur çünkü iklim değişikliği hayatımızı her yönüyle etkilerken tüm insanları da etkilemektedir. Tüm insanları etkilediğini aklımızdan çıkartmadan bazı yaş grupları öncelik kazanmaktadır:

• Çocuklar büyüme ve gelişme çağında olduğu için tam olarak bağışıklık, solunum sistemleri vb. gelişmemiştir. Örneğin, çocuklar ısı stresine ve dehidrasyona karşı daha hassastır ve hava kirliliğine ve orman yangınlarından çıkan dumana maruz kalmaya karşı daha hassastır. Bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediğinden, bu da onları yüksek enfeksiyon riskine sokabilir. Acil durumlarda onları güvende tutmak çocuklar için önemlidir.

• Hamileler, kendi sağlıklarının sorumlusuyken aynı zamanda doğacak bebeklerinin de sağlıklarının sorumlusudur. Bu yüzden hava kirliliği ve orman yangınlarının etkilerinden ekstra etkilenirler. Aynı zamanda sıcak havanın etkisiyle de risk altında olabilirler.

• Yaşlılar, yavaşlayan metabolizmaları ve fizyolojik olarak değişen vücut kompozisyonları sebebiyle aynı hamileler ve çocuklar gibi hava kirliliği ve orman yangınlarından etkilenebilir, aşırı sıcaklık artışı çarpabilir ve enfeksiyon kapmaya eğilimlidirler.

Değişen iklimde nasıl sağlıklı kalabiliriz?

Gün geçtikçe Dünya’nın sıcaklığı artıyor. Birleşmiş Milletler(BM)’ e göre 2030’a kadar Dünya’nın sıcaklığı 1.5 santigrat derece artacak! Bunun ne demek olduğunu biliyor musunuz? 

Dünyamızın daha kurak ve sıcak olacağı, artmış sıcaklık sebebiyle bazı hayvanların türlerinin yok olabileceği, tarımın güçleşeceği, kutuplardaki buzulların erimesiyle okyanusların su seviyesinin artacağı ve daha da fazlası. Okurken içiniz ürperdi değil mi? Kesinlikle öyle. Bu şartlar altında nasıl sağlıklı kalacağız?

• Gelecek için bir planlama yapın. Dünya’ya verdiğiniz zararı en aza indirebilmek için daha sürdürülebilir yaşayın ve beslenin. Gıda israfından kaçının. Bunu nasıl yapacağınızı bilmiyorsanız ''Gıda israfını azaltmanın yolları'' adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.

• Bol bol su için, kendinizi ve sağlığınızı dinç tutun.

• Bir metropolde yaşıyor olsanız da en azından tatil planlamalarınızı havanın temiz olduğu, sakin ve temiz olan yerlere rezerve edin.

• Temiz havada egzersiz yapın.

• Çok sıcak olmayan, serin yerleri tercih edin.

• Başkalarını uyarın ve iklim değişikliğinin sağlığa zararlarından bahsedin.

Hava kirliliği

Soluduğumuz havanın kalitesini birçok faktör etkiler:

• Fosil yakıtların yanması, nitrojen oksitler, kükürt dioksit ve partikül madde gibi kirleticileri havaya salar.

• Hava kirliliği ve güneş ışığının etkileşimi ozon üretir. Üst atmosferdeki ozon bizi UV radyasyonundan korumaya yardımcı olurken, yer seviyesinde ozonun solunması astım ataklarını ve solunum problemlerini tetikleyebilir.

• İklim değişikliğine bağlı olarak sıklığı ve şiddeti artması beklenen orman yangınlarından hava kalitesi olumsuz etkilenir.

Gıda güvenliği ve beslenme

• Daha yüksek sıcaklıklar; Campylobacter, Salmonella ve E. coli gibi patojenlerin artarak büyümesine neden olduğu için gastroenterit gibi gıda kaynaklı enfeksiyon riskini artırır.

• İklim değişikliğinin, gıdalardaki kimyasal kirleticilere maruz kalma riskini artırabilecek çeşitli etkileri olacaktır. Örneğin, daha yüksek deniz yüzeyi sıcaklıkları, deniz ürünlerinde daha yüksek cıva konsantrasyonlarına yol açacak ve aşırı hava olaylarındaki artış, yağmur suyu akışı yoluyla besin zincirine kirletici maddeler sokacaktır.

• Havadaki daha yüksek karbondioksit konsantrasyonları, bazı bitkiler için bir "gübre" görevi görebilir, ancak buğday, pirinç ve patates gibi mahsullerdeki protein ve temel mineral seviyelerini düşürerek bu gıdaları daha az besleyici hale getirir. 

• Sel ve kuraklık gibi aşırı olaylar, yolların ve su yollarının hasar görmesi veya erişilemez hale gelmesi durumunda gıda dağıtımı için zorluklar yaratır.

İklim değişikliğine katkınızı azaltacak eylemler

İklim değişikliğini yavaşlatmak veya azaltmak için yapabileceğiniz ve sağlığınıza da fayda sağlayacak pek çok olumlu şey var:

• 'Aktif ulaşım' (yürüme ve bisiklete binme gibi) kullanımınızı artırmak; obezite, diyabet, kalp hastalığı, bazı kanserler ve kas-iskelet rahatsızlıkları riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.

• Aktif ulaşımı veya toplu taşımayı kullanarak arabalara olan bağımlılığınızı azaltmak, sera gazı emisyonlarını azaltacak ve hava kalitesini iyileştirerek akciğer kanseri ve diğer akciğer rahatsızlıkları (astım dahil), kalp hastalığı ve inme oranlarını azaltmaya yardımcı olacaktır.

• Meyveler, sebzeler, kabuklu yemişler, tohumlar ve kepekli tahıllar dahil olmak üzere bitki bazlı gıdalardan zengin ve daha az hayvan bazlı gıda içeren bir diyet yemek sağlığınız ve çevre için iyidir.

• Dengeli, düzenli bir diyet ve sağlıklı, aktif bir yaşam tarzının bir parçası olarak, erkekler ve kadınlar için her gün önerilen miktarda meyve ve sebze yemek, obeziteyi azaltmanıza ve sağlıklı bir kiloyu korumanıza, kolesterolünüzü düşürmenize ve kan basıncınızı düşürmenize yardımcı olabilir. 

• Yüksek kalorili işlenmiş gıda tüketiminizi azaltmak, aşırı enerji tüketimini azaltmaya ve bu gıdalarla ilişkili çevresel etkileri azaltmaya yardımcı olacaktır. İşlenmiş gıdalar genellikle doymuş yağ, ilave şeker veya tuz bakımından yüksektir, üretilmesi daha fazla enerji gerektirir ve genellikle paketlenmiştir, bu da çöp atığına katkıda bulunur.

• Musluk suyu için. Şişelenmiş su veya şekerli içecekler yerine musluk suyu içmek sağlığınız ve çevre için daha iyidir ve çok daha ucuzdur.

Yukarıda bahsettiğimiz başlıklar belki sizin için az gelebilir ancak bir düşünün; Dünya’da yaşayan tüm insanların bunları yaptığını. İşte o zaman az bir anda çok olacak ve Dünya daha yaşanabilir bir hal alacak. Küçük büyük demeden işe koyulmalı ve iklim değişikliğini yavaşlatmalıyız!