İnflamasyonda beslenmenin rolü

İnflamasyon beslenme ile azaltılabilir mi? Sağlıklı yaşlanma mümkün mü? Hangi besinler anti-inflamatuardır?

Yaşlılık, "inflamasyon artışı" olarak adlandırılan tuhaf, düşük dereceli, kronik bir durumla karakterize edilir. Bunun yaşa bağlı birçok hastalığın patogenezine ve yaşlanma sürecinin ilerlemesine önemli ölçüde katkıda bulunduğuna inanılmaktadır. Yaşlılarda uygun bağışıklık sistemi işlevselliğinin sürdürülmesi ve kırılganlığın önlenmesi için yeterli beslenme büyük önem taşımaktadır.

İnflamasyon, pro-inflamatuar sitokinlerin, yani İnterlökin-6 (IL-6), İnterlökin-1 (IL-1) ve Tümör Nekroz Faktörü-a (TNF-a)'nın plazma seviyelerinde bir artış ve bunun sonucunda ortaya çıkan bir inflamasyon artışı ile karakterize edilir. Genetik ve çevresel faktörlerle etkileşime giren bu genel proinflamatuar durum, kardiyovasküler hastalıklar, ateroskleroz, metabolik sendrom, tip 2 diyabet, obezite, nörodejenerasyon, artroz ve artrit gibi en yaygın ve zayıflatıcı yaşa bağlı hastalıkların başlangıcını teşvik edebilir.

Yaşlanma, inflamatuar bileşenleri de dahil olmak üzere bağışıklık sistemindeki karmaşık değişiklikler ve düzensizlikler ile ilişkilidir. İmmün yaşlanma olarak adlandırılan bağışıklık sisteminin yaşlanmasının, kronik antijenik aşırı yüklemenin tetiklediği sürekli yıpranmanın ve bağışıklık hücresi çıktısının saf hücrelere olan talebe ayak uyduramamasının bir sonucu olduğu düşünülebilir.

Beslenme ve inflamasyon

Sağlıklı bir diyet, enerji, makro ve mikro besinler ve su arasında uygun bir denge gerektirir. Optimal beslenme alışkanlıklarını sürdürmek her yaştan birey için önemli olsa da, bu özellikle yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasız olan yaşlı yetişkinler için geçerlidir. Yaşlıların beslenme ihtiyaçları, benzer antropometrik ve fizyolojik özelliklere ve kalori harcamasına sahip genç yetişkinlerinkinden önemli ölçüde farklı değildir. Ancak yaşlı insanlar arasında, besin emiliminin bozulması, çiğneme veya yutma sorunları ve iştah kaybı gibi pek çok faktör beslenme durumlarını olumsuz yönde etkilemektedir.

Ancak yetersiz beslenmenin yaygınlığı konusunda fikir birliği yoktur. Yetersiz beslenen insanların oranı ülkeler ve bölgeler arasında değişiklik göstermektedir, ancak yetersiz beslenen bireylerin oranının hastanede yatan yaşlılarda bakım evlerinde kalanlara göre daha yüksek olduğu ve bunu toplum içinde yaşayan nüfusun takip ettiği genel olarak kabul edilmektedir. Yaşlılarda uygun bağışıklık sistemi işlevselliğini korumak ve zayıflığı önlemek için yeterli beslenme durumunun çok önemli olduğu iyi bilinmektedir.

Proteinden yetersiz beslenme, yaşlılarda bağışıklık yetersizliğinin ana nedenlerinden biridir. Yetersiz protein alımı, esansiyel amino asitlerin azalmasına yol açarak bağışıklık sisteminin işleyişini tehlikeye atabilir. Ayrıca tekli doymamış yağ asitleri , β-karoten ve A, B6, C ve D vitaminleri ve biyoaktif bileşikler daha iyi bir bağışıklık tepkisi ile ilişkilendirilmiştir.

Makro besinler ve yaşlanma

Optimum günlük protein alımını açıklığa kavuşturan uzun vadeli çalışmaların yokluğunda, 0,8 g/kg'dan daha büyük bir miktarın protein anabolizmasını artırdığı ve yaşlanma sırasında yağsız yağ kaybını azalttığı şu anda kabul edilmektedir.
Akdeniz nüfusunun diyetlerinde bol miktarda tükettiği bitkisel yağlarda bulunan omega-6'nın aksine, omega-3 yağ asitleri Akdeniz diyetinde büyük miktarlarda mevcuttur.
Eikosapentaenoik asit (EPA) ve dokosaheksaenoik asit (DHA) esas olarak soğuk su balıklarında (ton balığı, somon ve lüfer), kabuklu deniz hayvanlarında ve bazı bitkisel yağlarda (keten tohumu yağı, fındık yağı, kolza tohumu yağı) bulunur. Esansiyel yağ asitlerinin alımı, organ ve dokulardaki hücre zarlarının önemli bileşenleri olduklarından, çeşitli biyolojik süreçleri modüle edebildiklerinden ve patolojik olaylardan koruyabildikleri için sağlığın korunması için temeldir.
Bitkisel kökenli yağların, özellikle sızma zeytinyağı ve tek tohumlu yağın kullanımının tercih edilmesi, hayvansal kökenli olanların sınırlandırılması ve haftalık balık alımının arttırılması tavsiye edilir.( özellikle somon, hamsi, sardalye, uskumru ve ton balığı, hepsi omega-3 açısından zengin)
Omega-3'lerin organizmanın sağlığında temel bir rolü vardır. Hücre büyümesi, enerji üretimi ve fosfolipitlerin bileşenleri olarak membranların bütünlüğü için önemli işlevler yerine getirirler. Ayrıca hemoglobin sentezi, cinsel işlev ve üreme için hücresel düzeyde kimyasal aracılar olarak da işlev görürler. Ek olarak, insülin duyarlılığını artırarak ve toplam ve LDL kolesterolün azaltılmasını teşvik ederek metabolizmanın modüle edilmesinde önemli bir rol oynarlar.
Akdeniz diyetinin karbonhidrat içeriği en yüksek besinleri olan, vitamin, mineral, protein ve lif açısından zengin olan rafine edilmemiş tam tahıllar ve baklagiller, postprandiyal hiperglisemiyi azaltarak insülin sekresyonunu inhibe eder.
Lifler, vitaminler, karotenoidler ve polifenoller gibi antioksidan maddeleri gastrointestinal sisteme taşıyarak normal bağırsak bakteri florasının sağlığını koruma konusundaki içsel yeteneklerine katkıda bulunur.

Mikro besinler ve yaşlanma

Vitaminler, sistemik inflamasyona karşı antioksidan ve koruyucu etkiler gösterdikleri için günlük beslenmenin temel unsurlarıdır.
Meyve ve sebzelerde bulunan A vitamini ve retinoidlerin öncüleri olan karotenoidler, bağışıklık uyarıcıdır, yüzeysel dokuların ışığa karşı korunmasını sağlar ve nükleer faktörün modülasyonu yoluyla üreme, embriyonik büyüme, hücre farklılaşması, gelişme, görme ve bağışıklık yeterliliğinin fizyolojik düzenleyici mekanizmalarını düzenler.
Taze meyve ve sebzelerde de bulunan C vitamini, kanser ve kalp hastalığı gibi patolojik durumların neden olduğu oksidatif stresi azaltarak antioksidan aktivitesini gösterir.
E vitamini ağırlıklı olarak kurutulmuş meyve ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. E Vitamini alımı yaşlılarda enfeksiyon oranını azaltarak bağışıklık sistemini güçlendirir.
D vitamininin aktif formu olan D3 vitamini, inflamasyonun modüle edilmesinde önemli bir rol oynar.

Diyet yaşam tarzı ve mikrobiyota

İnflamasyonda beslenmenin rolü

Yaşlılarda optimal beslenme ve sağlık sonuçları için diyet çeşitliliği çok önemlidir. Ancak, yaşlanma ile birlikte genellikle sebze, meyve gibi az lezzetli ve çiğnemesi veya sindirmesi zor olan et gibi yiyeceklerin tüketimi azalır ya da diyetten çıkarılır. İlginç bir şekilde, 65 yaş üstü bireylerde tahıl, meyve ve sebze tüketiminin belirgin bir şekilde azaldığı gözlemlenmiştir.

Bu bağlamda, Akdeniz diyeti umut verici bir beslenme modelidir. Bu diyet, sebze ve meyveler, sert kabuklu yemişler, tam tahıl ve baklagiller gibi bitki bazlı gıdalara odaklanırken; ana yağ kaynağı olarak zeytinyağı kullanımını teşvik eder ve doymamış yağ, alkol, kırmızı et ve işlenmiş tahılların tüketimini azaltır.

Kalori kısıtlamasının (CR) yaşam süresini uzatma ve yaşa bağlı hastalıkların başlangıcını geciktirme üzerindeki etkisi uzun yıllardır bilinmektedir. Son zamanlarda, aralıklı oruç (IF) ve zaman kısıtlı beslenme (TRF) gibi oruç temelli yaklaşımlar kalori kısıtlamasına alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Kalori kısıtlamasının yaşam süresi üzerindeki etkisi, tek hücreli organizmalardan nematodlara ve omurgasızlardan memelilere kadar çeşitli türlerde gözlemlenmiştir.

Epidemiyolojik veriler, dini nedenlerle gıda kısıtlaması uygulayan kişilerden elde edilmiştir. Örneğin, Ramazan ayında Müslümanların yaklaşık 15 saat boyunca yiyecek ve içecekten uzak durması, insanlar için bir IF modeli olarak değerlendirilebilir. Bazı çalışmalar, Ramazan orucunun ve IF'nin insan sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermiştir. IF, sağlıklı ve obez bireylerde yağ kütlesini ve vücut ağırlığını azaltmış, lipit ve glikoz metabolizmasını iyileştirmiş, inflamasyonu azaltmış, kan basıncını ve insülin direncini düşürmüş ve özellikle obez ve diyabetik kişilerde kardiyovasküler sağlığı iyileştirmiştir.

Sağlıklı beslenmenin yaşa bağlı birçok hastalığı önleme potansiyeline sahip olduğuna dair geniş kanıtlar bulunmaktadır. Bu, başarılı yaşlanma ve uzun ömürlülük elde etmek için beslenme düzenini yeni bir terapötik strateji olarak benimsemeye teşvik etmelidir. Diyetin inflamasyona etki eden epigenetik mekanizmalarını ve bu mekanizmaların terapötik potansiyellerini tam olarak anlamak için toplum temelli kohortlar üzerinde daha fazla uzunlamasına çalışma yapılması gerekmektedir.

Yaşlanmayla ilişkili çeşitli moleküler yolların keşfi ve kalori kısıtlamasının metabolik yolları modüle etme ve inflamasyonu önlemedeki yararlı etkilerinin anlaşılması, düşük glisemik indeksli ve düşük kalorili fonksiyonel gıdalar veya ilaçlar üzerindeki araştırmaları teşvik etmelidir.