Karaciğer enzimleri neden yükselir, nasıl düşer?

Karaciğer enzimlerinde yükseklik çok sık karşılaşılan sağlık sorunlarından biri. Bu sorunun birden fazla sebebi bulunuyor. Eğer sizde de varsa, aşağıda saydığımız sebepleri ortadan kaldırabilir ve çözümü için harekete geçebilir; hali hazırda böyle bir sağlık sorununuz yoksa da olmaması için önlemler alabilirsiniz. 

Karaciğer enzimleri neden yükselir?  

Karaciğer enzimlerinin yükselmesi, genellikle karaciğer hasarı veya karaciğer fonksiyon bozuklukları sonucu ortaya çıkar.  Bu tür durumlarda erken teşhis ve tedavi, karaciğerin sağlığını korumak açısından büyük önem taşır. Karaciğer enzimlerinin yükselmesinin birden çok nedeni olabilir.

Ancak karaciğer enzimlerinin yükselmesinin bazı yaygın nedenleri şunlardır:

1. Alkol Tüketimi: Uzun süreli ve aşırı alkol tüketimi karaciğer hücrelerine zarar verebilir, bu da enzim seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Alkolik hepatit gibi durumlar karaciğerde enzim yükselmesine yol açabilir.

2. Yağlı Karaciğer Hastalığı: Obezite, insülin direnci veya diyabet gibi durumlar sonucunda gelişen non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı, karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Alkol tüketimi olmadan da karaciğerde yağ birikmesi bu durumu tetikleyebilir.

3. Hepatit: Viral enfeksiyonlar (Hepatit A, B, C) karaciğeri etkileyerek iltihaplanmaya ve enzim seviyelerinin yükselmesine yol açabilir. Bu tür enfeksiyonlar, karaciğer dokusuna zarar verebilir ve karaciğer fonksiyonlarını bozar.

4. İlaçlar ve Toksinler: Bazı ilaçlar (özellikle ağrı kesiciler, antibiyotikler, statinler) ve kimyasal maddeler karaciğerde hasara neden olabilir. Bu da enzimlerin yükselmesine yol açabilir. Aşırı ilaç kullanımı veya ilaçların yan etkileri karaciğeri zorlayabilir.

5. Safra Yolu Hastalıkları: Safra yollarında tıkanıklık veya safra taşı gibi durumlar, karaciğerin işlevini etkileyerek enzimlerin yükselmesine neden olabilir. Safra akışındaki problemler karaciğer üzerinde baskı yaratabilir.

6. Otoimmün Hastalıklar: Otoimmün hepatit gibi bağışıklık sisteminin karaciğer hücrelerine saldırdığı hastalıklar da karaciğer enzimlerinin yükselmesine yol açabilir.

7. Karaciğer Tümörleri: Hem iyi huylu hem de kötü huylu karaciğer tümörleri enzim seviyelerinin artmasına neden olabilir. Bu tümörler karaciğer hücrelerine baskı yaparak işlev bozukluklarına yol açabilir.

8. Metabolik Bozukluklar: Wilson hastalığı, hemokromatoz gibi genetik ve metabolik bozukluklar karaciğer fonksiyonlarını etkileyerek enzim yükselmelerine sebep olabilir.

Bu nedenler dışında stres, ani kilo kaybı, yoğun egzersiz gibi faktörler de geçici olarak karaciğer enzimlerinin yükselmesine yol açabilir

Bununla birlikte yanlış beslenme düzeni de karaciğer enzimlerinin yükselmesine sebep olabilir. Sağlıksız beslenmenin sebep olduğu obezite, ideal kilo aralığının dışında olma durumları bu enzimlerin yükselmesinde rol sahibidir.

Ancak buradaki tek kıstas ideal kiloda olmak değil. İdeal kilonuza ulaştığınız zaman bile, eğer yanlış besleniyorsanız, örneğin beslenmenizde besin ögelerinin dağılımına dikkat etmeden herhangi bir besin grubunu aşırı tüketiyorsanız, paketli gıdalara, şekerli yiyeceklere beslenmenizde çok fazla yer veriyorsanız ya da fazla alkol alıyorsanız enzim değerleriniz yüksek çıkacaktır. Tüm bunlardan kaynaklanabilen bel bölgesi yağlanması da enzimlerde yaşanan yükselmenin ciddi sebeplerinden birini oluşturur.

Karaciğer Enzimlerini Yükselten Yiyecekler?

Karaciğer sağlığını olumsuz etkileyen bazı besinler, karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Aşağıda karaciğer enzimlerini yükselten besinler listelenmiştir;

1. Yağlı Yiyecekler:

   • Aşırı yağlı gıdalar, karaciğerin yağlanmasına yol açarak karaciğer enzimlerinin yükselmesine sebep olabilir. Özellikle kızartmalar, cipsler ve yağlı etler karaciğeri zorlar ve fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.

2. Kızartılmış ve İşlenmiş Gıdalar:

   • Kızartılmış yiyecekler ve fast food ürünleri gibi işlenmiş gıdalar, karaciğerin aşırı çalışmasına neden olarak enzim seviyelerini artırabilir. Bu gıdalar, sağlıksız yağlar içerdiğinden karaciğerde hasara yol açabilir.

3. Şekerli Gıdalar ve İçecekler:

   • Fazla şeker tüketimi, karaciğerde yağ birikimini tetikleyebilir. Şekerli içecekler, tatlılar ve şeker içeriği yüksek yiyecekler, karaciğer yağlanmasını artırarak enzimlerin yükselmesine neden olabilir.

4. Alkol:

   • Alkol, karaciğer enzimlerini yükselten en yaygın faktörlerden biridir. Aşırı alkol tüketimi karaciğer hücrelerine zarar verir ve enzim seviyelerinin yükselmesine yol açabilir. Uzun süreli alkol kullanımı karaciğerde ciddi sorunlara neden olabilir.

5. Aşırı Tuz ve Sodyum İçeren Gıdalar:

   • İşlenmiş gıdalar ve tuz oranı yüksek yiyecekler, karaciğerin işlevlerini olumsuz etkileyebilir. Sodyum açısından zengin besinler, karaciğerin sağlıklı çalışmasını engelleyerek enzimlerde artışa sebep olabilir.

6. Sakatatlar:

   • Karaciğer, böbrek, beyin gibi sakatatlar, yüksek miktarda doymuş yağ ve kolesterol içerdikleri için karaciğer üzerinde baskı yaratabilir ve enzim seviyelerinin yükselmesine katkıda bulunabilir. Bu tür besinler, karaciğerin fazla çalışmasına ve fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir.

Bu tür besinlerin aşırı tüketimi, karaciğer sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir ve karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Sağlıklı bir karaciğer için bu besinlerden kaçınmak veya sınırlı tüketmek önemlidir.

Bununla birlikte ilaç kullanımı da karaciğer enzim seviyesini büyük ölçüde etkileyebilir. Bu yüzden enzimleriniz yükseldiğinde mutlaka bir doktora danışmalı ve onay verdiği takdirde ilaçlarınızı azaltma yoluna gitmelisiniz.

Karaciğer enzimleri nasıl düşer?  

Yukarıda sıraladıklarımızın yanı sıra beslenmenizde dikkat etmeniz gereken daha genel önerilerimiz de var. Karaciğer enzimlerinizi düşürmek için yemek pişirme tercihlerinizde bazı değişiklikler yapmayı atlamayın. Kızartma türlerinden vazgeçip fırın, haşlama, buharda pişirme gibi yollara geçiş yapın. 

Karaciğer enzimlerini düşürmek ve karaciğer sağlığını iyileştirmek için uygulanabilecek bazı önemli adımlar aşağıda verilmiştir. Bununla birlikte karaciğer enzimlerinizin düşmesini desteklemek doktorunuza danışarak için enginar ekstraktı içeren gıda takviyesi kullanabilirsiniz.

1. Beslenme Alışkanlıklarını Düzenleyin:

• Sağlıklı, Lifli Gıdalar Tüketin: Tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve baklagiller lif açısından zengin olup karaciğerin yükünü hafifletebilir. Beslenmenizde karaciğer dostu enginara bol bol yer verin.
• Sağlıklı Yağlar Tercih Edin: Zeytinyağı, avokado ve ceviz gibi sağlıklı yağları tercih edin; doymuş ve trans yağlardan kaçının.
• Şeker ve İşlenmiş Gıdaları Azaltın: Şekerli yiyecekler ve işlenmiş gıdalar karaciğerin yağlanmasına yol açabilir, bu yüzden bunları azaltmak önemlidir.
• Bol Su İçin: Karaciğerin toksinleri temizlemesi için yeterli su tüketimi önemlidir. Her gün en az 2 litre su içmeye özen gösterin.

2. Düzenli Egzersiz Yapın:

• Düzenli fiziksel aktivite, karaciğer yağlanmasını önlemeye ve karaciğer enzimlerinin düşürülmesine yardımcı olabilir. Haftada en az 150 dakika orta şiddette egzersiz yapmayı hedefleyin.

3. Alkolü Bırakın veya Azaltın:

• Alkol, karaciğerin en büyük düşmanlarından biridir. Karaciğer enzimlerini yükselten başlıca faktörlerden biri olduğu için alkolü tamamen bırakmak veya sınırlamak önemlidir.

4. Sağlıklı Kilo Verin:

• Fazla kilolar, karaciğerin yağlanmasına ve enzimlerin yükselmesine neden olabilir. Dengeli bir diyet ve egzersizle sağlıklı bir kilo vermek, karaciğerin üzerindeki baskıyı azaltır.

5. Hepatit Aşıları Yaptırın:

• Hepatit A ve B virüsleri karaciğere ciddi zararlar verebilir. Bu virüslerden korunmak için aşılarınızı yaptırmak, karaciğerinizi korumak açısından önemlidir.

6. İlaçları Dikkatli Kullanın:

• Karaciğeri zorlayan ilaçlardan ve takviyelerden kaçının. Özellikle reçetesiz satılan ağrı kesiciler ve bazı bitkisel ürünler karaciğerde hasar oluşturabilir. İlaç kullanırken doktorunuza danışın.

7. Dengeli ve Yeterli Protein Alımı Sağlayın:

• Yağsız et, balık, baklagiller ve yumurta gibi sağlıklı protein kaynaklarını tüketin. Protein, karaciğerin onarım sürecine yardımcı olabilir.

8. Yeşil Çay Tüketin:

• Antioksidanlar açısından zengin olan yeşil çay, karaciğerin korunmasına ve toksinlerin temizlenmesine yardımcı olabilir. Düzenli olarak yeşil çay tüketimi, karaciğer sağlığına katkı sağlar.

9. Düzenli Sağlık Kontrolleri Yapın:

• Karaciğer enzim seviyelerini düzenli olarak kontrol ettirmek ve karaciğer sağlığınızı izlemek, potansiyel sorunların erken teşhisi için önemlidir.

Bu adımlar, karaciğer enzimlerini düşürmek ve karaciğer sağlığını iyileştirmek için etkili bir başlangıç sağlar. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, karaciğerin normal fonksiyonlarını korumasına yardımcı olacaktır.