Kolorektal kanser önlenebilir mi?

Kolorektal kanseri tamamen önlemenin kesin bir yolu olmasa da, tarama testleri sayesinde anormal hücreler kansere dönüşmeden önce tespit edilebilir. Kontrol edebileceğiniz risk faktörlerini değiştirerek kolorektal kanser riskinizi azaltabilirsiniz.

Kolorektal kanser, kolon (kalın bağırsak) veya rektumda gelişen bir kanser türüdür ve dünya çapında yaygın olarak görülür. Ciddi sağlık sorunlarına ve ölüme yol açabilir. Kolorektal kanser riski yaşla birlikte artar ve vakaların çoğu 50 yaş üstü kişilerde görülür.

Kolorektal kanserin yaygın semptomları arasında ishal, kabızlık, dışkıda kan, karın ağrısı, açıklanamayan kilo kaybı, yorgunluk ve düşük demir seviyeleri yer alır. Ancak hastalığın erken evrelerinde birçok kişi semptom yaşamaz, bu nedenle düzenli taramalar erken teşhis için kritik öneme sahiptir. Kolorektal kanser riskini azaltmak için sağlıklı bir diyet uygulamak, düzenli fiziksel aktivite yapmak, tütün ürünlerinden kaçınmak ve alkol tüketimini sınırlamak gibi yaşam tarzı değişiklikleri önerilir.

Kolorektal Kanser Risk Faktörleri

Risk faktörü, kişinin kansere yakalanma olasılığını artıran bir etkendir. Risk faktörleri genellikle kanser gelişimini etkileyebilir, ancak doğrudan kansere neden olmazlar. Çeşitli risk faktörlerine sahip olan bazı kişiler hiç kansere yakalanmazken, bilinen risk faktörlerine sahip olmayan kişilerde kanser gelişebilir. Risk faktörlerinizi bilmek ve bunlar hakkında doktorunuzla konuşmak, daha bilinçli yaşam tarzı ve sağlık bakımı seçimleri yapmanıza yardımcı olabilir.

Kolorektal kanser riski taşıyan bir kişinin bu kansere yakalanma şansı yaklaşık %5'tir. Kolorektal kanserlerin yaklaşık %95'i sporadik, yani genetik değişikliklerin kişi doğduktan sonra şans eseri geliştiği ve genetik olarak çocuklarına aktarılmadığı kabul edilir. Kalıtsal kolorektal kanserler daha nadirdir (%5 ila %10) ve gen mutasyonlarının bir aile içinde nesilden nesile aktarılması sonucu oluşur. Kolorektal kanser vakalarının yaklaşık %30'u ailesinde kolon veya rektum kanseri öyküsü olan ancak bilinen bir kalıtsal durumu olmayan kişilerde teşhis edilir. Çoğu zaman kolorektal kanserin nedeni bilinmemektedir, ancak aşağıdaki faktörler riski artırabilir:

• Yaş: Kolorektal kanser riski yaşla birlikte artar. Kolorektal kanser vakalarının çoğu 50 yaş üzerindeki kişilerde görülür. Kolon kanserinin ortalama teşhis yaşı erkeklerde 66, kadınlarda 69'ken, rektum kanserinin ortalama teşhis yaşı erkeklerde 62, kadınlarda 63'tür.
• Irk: Siyah insanlar Amerika Birleşik Devletleri'nde sporadik kolorektal kanser oranlarının en yüksek olduğu gruptur. Kolorektal kanser, Siyahlar arasında kansere bağlı ölümlerin önde gelen nedenidir.
• Cinsiyet: Erkeklerin kolorektal kansere yakalanma riski kadınlara göre biraz daha yüksektir.
• Ailede Kolorektal Kanser Öyküsü: Birinci derece akrabalarda (ebeveynler, kardeşler, çocuklar) veya birçok diğer aile üyesinde kolorektal kanser öyküsü varsa risk artar. Kolorektal kanser aile üyelerinde 60 yaşından önce teşhis edilirse risk daha da yüksektir.
• Nadir Kalıtsal Koşullar: Bazı nadir görülen kalıtsal rahatsızlıkları olan aile üyelerinde diğer kanser türlerinin yanı sıra kolorektal kanser riski de daha yüksektir.
• Kişisel Kanser Geçmişi: Daha önce kolorektal kanser veya yumurtalık ve rahim kanseri teşhisi almış kişilerde kolorektal kanser riski artar.
• Fiziksel Hareketsizlik ve Obezite: Aktif olmayan bir yaşam tarzı ve fazla kilolu veya obez olmak kolorektal kanser riskini artırır.
• Diyet: Yüksek miktarda kırmızı et ve işlenmiş et tüketimi kolorektal kanser riskini artırabilir. Diğer beslenme faktörleri de incelenmektedir.
• Sigara İçmek: Sigara içenlerde kolorektal kanser riski ve kanserden ölme olasılığı daha yüksektir.
• Diyabet: Tip 2 diyabetli kişilerin kolorektal kanser riski artabilir.

Bu risk faktörlerini dikkate alarak sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmak kolorektal kanser riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Kolorektal Kanser Belirtileri

Kolorektal kanserin erken evrelerinde sıklıkla hiçbir belirti görülmez. Bu nedenle hastalığın erken teşhis edilip tedavi edilmesi için düzenli taramalar önemlidir. Kolorektal kanserin yaygın semptomları şunları içerir:

• Bağırsak Alışkanlıklarında Değişiklikler: İshal, kabızlık veya dışkının incelmesi gibi bağırsak hareketlerindeki değişiklikler.
• Dışkıda Kan: Rektal kanama veya parlak kırmızı ya da koyu ve katran benzeri dışkı.
• Karın Ağrısı veya Krampları: Uzun süre geçmeyen karın krampları, ağrı veya şişkinlik.
• Açıklanamayan Kilo Kaybı: Ani ve açıklanamayan kilo kaybı.
• Yorgunluk: Yeterli dinlenmeye rağmen sürekli yorgun ve enerjisiz hissetmek.
• Demir Eksikliği Anemisi: Kronik kanamaya bağlı demir eksikliği yorgunluk, halsizlik ve solgunluğa neden olabilir.

Kolorektal kanser semptomları diğer sağlık sorunlarıyla da karışabilir, bu nedenle yukarıdaki belirtileri yaşarsanız doktorunuza başvurmanız önerilir. Erken teşhis, kolorektal kanserin tedavi edilebilirliğini ve sağkalım oranlarını artırabilir.

Kolorektal Kanserden Korunmanın Yolları

Kolorektal kanserden korunmak için birkaç öneri aşağıda sıralanmıştır;

1. Tarama Testleri Yaptırın: Kolorektal kanser taramaları belirtiler ve semptomlar ortaya çıkmadan önce kanseri tespit edebilir ve erken teşhis sayesinde tedavi şansını artırabilir. Amerikan Kanser Derneği, ortalama risk altındaki kişiler için 45 yaşından itibaren tarama testlerini önermektedir. Bazı tarama testleri, kolon veya rektumda kanser öncesi büyümeleri (polipler) tespit edebilir ve bunları ortadan kaldırarak kanser riskini azaltır. Taramaya ne zaman başlamanız gerektiği ve hangi testlerin sizin için uygun olduğu konusunda doktorunuza danışın.

2. Sağlıklı Beslenin: Bol miktarda sebze, meyve ve tam tahıl içeren bir diyet kolorektal kanser riskini azaltabilir. Kırmızı et (sığır eti, domuz eti veya kuzu eti) ve işlenmiş et (sosisli sandviç ve bazı öğle yemeği etleri) tüketimini sınırlayın. Sağlıklı bir diyet kolorektal kanser riskini azaltmaya yardımcı olur.

3. Düzenli Egzersiz Yapın: Fiziksel olarak aktif değilseniz kolorektal kansere yakalanma riskiniz daha yüksek olabilir. Düzenli egzersiz bu riski azaltabilir ve genel sağlığınızı iyileştirir. Daha fazla hareket etmek için günlük yürüyüşler veya hafif sporlar gibi aktiviteleri tercih edebilirsiniz.

4. Kilonuzu Kontrol Edin: Aşırı kilolu veya obez olmak kolorektal kanser riskini artırabilir. Sağlıklı beslenmek ve fiziksel aktiviteyi artırmak kilonuzu kontrol etmenize yardımcı olabilir.

5. Sigara İçmeyin: Uzun süredir sigara içen kişiler kolorektal kansere yakalanma ve bu kanserden ölme riski taşır. Sigara içmiyorsanız başlamayın ve sigara içiyorsanız bırakmayı düşünün. Sigara bırakma desteği almak için tütün bırakma rehberlerine veya yardım hatlarına başvurabilirsiniz.

6. Alkolden Kaçının: Alkol kullanımı daha yüksek kolorektal kanser riskiyle ilişkilendirilmiştir. Alkol kullanmamak en iyisidir, ancak alkol tüketiyorsanız erkekler için günde en fazla iki, kadınlar için ise bir içkiden fazlasını tüketmemeye özen gösterin.

Diyet, kilo ve egzersizle ilgili yaşam tarzı alışkanlıklarının kolorektal kanser riski üzerinde önemli etkileri vardır. Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, aynı zamanda kalp hastalığı ve diyabet gibi diğer ciddi hastalıkların riskini de azaltabilir. Bu değişiklikleri yapmak zor olabilir, ancak uzun vadeli sağlık için büyük faydalar sağlayabilir.