Laktoz intoleransı nedir?

Laktoz intoleransı, laktoz içeren yiyecek veya içeceklerin tüketilmesinin ardından şişkinlik, ishal ve gaz gibi sindirim semptomlarına neden olan bir durumdur. Laktoz, süt ve süt ürünlerinde doğal olarak bulunan bir şekerdir. Laktoz intoleransında, bu sindirim semptomları laktoz malabsorpsiyonundan kaynaklanır. Laktoz malabsorpsiyonu, ince bağırsağın yediğiniz veya içtiğiniz tüm laktozu sindirememesi veya parçalayamaması durumudur.

Laktoz malabsorpsiyonu yaşayan her birey, laktoz tükettikten sonra sindirim semptomları yaşamaz. Yalnızca semptomlar gösteren kişiler laktoz intoleransı olarak tanımlanır. Laktoz intoleransı olan çoğu kişi, semptom göstermeden önce belirli bir miktarda laktoz tüketebilir. Laktoz intoleransı, süt alerjisinden farklıdır. Süt alerjisi, bağışıklık sisteminin süt proteinlerine karşı anormal bir tepki göstermesiyle ortaya çıkan bir durumdur.

Laktoz İntoleransı Belirtileri Nelerdir?

Laktoz intoleransının belirtileri, laktoz içeren yiyecek veya içecek tüketildikten birkaç dakika veya birkaç saat sonra başlayabilir. Laktoz intoleransının belirtileri ve semptomları şunları içerebilir:

• Şişkinlik

• Bağırsak gazı

• Mide bulantısı ve kusma

• Mide ağrısı ve krampları

• Midenin guruldaması

• İshal

Bu semptomlar, kalın bağırsağınızda sindirilemeyen laktozdan kaynaklanır. Yediğiniz yiyeceğin kalın bağırsağa ulaşması genellikle altı ila on saat sürer. Kalın bağırsaktan geçiş süreci ise 24 ila 36 saat daha sürebilir. Bu nedenle, semptomlarınız laktoz içeren yiyecekleri tükettikten bir veya iki gün sonrasına kadar ortaya çıkması sürebilir.

Laktoz İntoleransı Neden Olur?

Laktoz intoleransı, ince bağırsağın süt şekerini (laktoz) sindirmek için yeterli miktarda enzim (laktaz) üretememesi durumunda ortaya çıkar. Normalde laktaz, laktozu iki basit şekere, yani glikoz ve galaktoza dönüştürür. Bu basit şekerler, bağırsak zarı yoluyla emilerek kan dolaşımına geçer.

Ancak, laktaz eksikliği söz konusu olduğunda, laktoz ince bağırsakta yeterince işlenip emilemez ve kolona geçer. Kolonda, sindirilmemiş laktoz normal bakterilerle etkileşime girer ve bu durum, laktoz intoleransının belirti ve semptomlarına yol açar.

Laktoz intoleransının üç ana türü vardır ve her tür, laktaz eksikliğinin altında yatan farklı nedenlere bağlı olarak gelişir:

1.  Birincil Laktoz İntoleransı: Bu en yaygın laktoz intoleransı türüdür. Birincil laktoz intoleransı olan kişiler, bebeklik dönemlerinde yeterli miktarda laktaz üretirler. Bebeklerin bu enzimle sütü sindirebilmeleri hayati önem taşır. Ancak, çocuklar büyüdükçe ve sütü diğer besinlerle değiştirdikçe laktaz üretimi azalır. Genellikle bu azalma, yetişkinlerde tüketilen süt ürünlerini sindirecek kadar yüksek seviyelerde kalır. Ancak, birincil laktoz intoleransında laktaz üretimi yetişkinlikte keskin bir şekilde azalır, bu da süt ürünlerinin sindirilmesini zorlaştırır.

2. İkincil Laktoz İntoleransı: Bu tür laktoz intoleransı, ince bağırsakta meydana gelen hastalıklar, yaralanmalar veya ameliyatlar sonrasında ortaya çıkar. Bu durumlarda, ince bağırsağın laktaz üretimi azalabilir. İkincil laktoz intoleransıyla ilişkili hastalıklar arasında bağırsak enfeksiyonları, çölyak hastalığı, bakteriyel aşırı büyüme ve Crohn hastalığı bulunur. Altta yatan hastalığın tedavisi, laktaz seviyelerinin tekrar normale dönmesine ve semptomların iyileşmesine yardımcı olabilir, ancak bu süreç zaman alabilir.

3. Doğuştan veya Gelişimsel Laktoz İntoleransı: Bu nadir görülen laktoz intoleransı türünde, bebekler doğuştan laktaz eksikliği ile dünyaya gelirler. Bu durum, otozomal resesif bir kalıtım örüntüsüyle nesilden nesile aktarılır; yani, bir çocuğun bu durumu yaşaması için her iki ebeveynin de aynı gen varyantını taşıması gerekir. Prematüre doğan bebeklerde de laktaz seviyesi yetersiz olabilir ve bu da laktoz intoleransına yol açabilir.

Laktoz İntoleransı ve Beslenme

Laktoz intoleransı olan çoğu kişi, laktoz içeren gıdaların miktarını azaltarak veya bu gıdalardan tamamen kaçınarak semptomları kontrol altında tutabilir. Ancak, özellikle çocuklar söz konusu olduğunda, süt ürünlerini beslenmeden çıkarmadan önce bir doktora danışmak önemlidir. Bu, çocuğunuzun büyüme ve gelişme için gerekli besinleri almaya devam etmesini sağlar.

Laktoz intoleransı olan bazı kişiler, laktoz içeren yiyecekleri veya içecekleri tüketmeden önce laktaz takviyesi alarak semptomları azaltabilir veya önleyebilir. Bu takviyeler, vücudun laktozu daha iyi sindirmesine yardımcı olabilir.

Eğer laktoz intoleransı çölyak hastalığı gibi başka bir sağlık sorunundan kaynaklanıyorsa, altta yatan nedenin tedavisi semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir. Bu nedenle, laktoz intoleransının olası diğer sağlık sorunlarından kaynaklanabileceğini göz önünde bulundurmak ve gerekli tedaviyi görmek önemlidir. Laktoz intoleransı olan kişiler için tamamen süt ve süt ürünlerinden kaçınmak gerekmeyebilir. Süt ve süt ürünleri, kalsiyum ve D vitamini gibi önemli besin maddelerini sağlar ve bu besinleri yeterince almak sağlığınız için önemlidir.

Laktoz intoleransı olan bireyler, farklı miktarlarda laktozu tolere edebilirler. Araştırmalar, birçok kişinin bir bardak süte eşdeğer yaklaşık 12 gram laktozu semptom yaşamadan veya yalnızca hafif semptomlarla tüketebileceğini göstermektedir.

Süt ve süt ürünlerini diyetinize dahil etmek için şu stratejileri deneyebilirsiniz:

1. Az Miktarda Tüketin: Sütü bir seferde küçük miktarlarda tüketin ve yemeklerle birlikte içmeyi tercih edin.

2. Alıştırarak Tüketin: Süt ve süt ürünlerini azar azar diyetinize ekleyin ve nasıl hissettiğinizi gözlemleyin.

3. Düşük Laktoz İçeren Ürünler: Yoğurt ve cheddar veya İsviçre peyniri gibi sert peynirler, laktoz oranı daha düşük olduğu için daha iyi tolere edilebilir.

4. Laktaz Ürünleri: Süt ve süt ürünlerindeki laktozu sindirmek için laktaz takviyeleri kullanabilirsiniz.

Laktozsuz Ürünler: Laktozsuz veya laktozu azaltılmış süt ve süt ürünleri, diyetinizdeki laktoz miktarını azaltmanıza yardımcı olabilir ve bu ürünler genellikle normal süt ve süt ürünleri kadar besleyicidir.

Kalsiyum ve D Vitamini: Laktoz intoleransı olan kişiler, süt ve süt ürünlerinden almadıkları kalsiyum ve D vitaminini diğer kaynaklardan alabilirler. Kalsiyum açısından zengin laktoz içermeyen yiyecekler arasında konserve somon veya sardalya, brokoli, yapraklı yeşillikler, portakal, badem, kuru fasulye ve kalsiyumla zenginleştirilmiş tahıllar ve meyve suları bulunur.

D vitamini ise kalsiyumun emilmesine yardımcı olur. Yumurta, somon gibi balıklar ve D vitamini eklenmiş gıdalar bu vitaminin kaynağı olabilir. Ayrıca, güneş ışığı da vücudunuzun D vitamini üretmesine yardımcı olur.

Beslenme ihtiyaçlarınızı karşılamak için doktorunuz veya bir diyetisyenle görüşmeniz önemlidir. Ayrıca, diyet takviyeleri veya alternatif tıbbi uygulamalar kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

Laktoz İntoleransı Testi ve Teşhisi

Laktoz içeren yiyecekler tükettikten sonra sindirim semptomları yaşarsanız, laktoz intoleransınız olabileceğinden şüphelenebilirsiniz. Ancak, laktaz eksikliği olan birçok kişi belirli miktarlarda laktozu tolere edebilir. Laktozun sizi etkileyip etkilemediğinden emin değilseniz, bir sağlık uzmanına başvurmanız önemlidir.

Laktoz İntoleransı Nasıl Test Edilir?

Sağlık uzmanları, laktoz intoleransını test etmek için çeşitli yöntemler kullanır. Yaygın testler şunları içerir:

1. Hidrojen Nefes Testi: Bu test, nefesinizdeki hidrojen ve metan gazı miktarını ölçer. Kolonunuzdaki bakteriler, sindirilmeyen laktozu fermente ederek bu gazları üretir. Laktoz tükettikten sonra nefesinizdeki bu gazların seviyeleri yükselirse, bu, bağırsaklarınızın laktozu tam olarak sindiremediğini gösterir.

2. Kan Şekeri Testi: Eğer nefes testi kesin sonuç vermezse, kan şekeri testi yapılabilir. Bu test, laktoz tüketmeden önce ve tükettikten sonra kanınızdaki şeker düzeylerini ölçer. Eğer kan şekeriniz yükselmezse, bu durum, laktozun sindirilip emilemediğini gösterir.

3. Dışkı Asitliği Testi: Bu test, özellikle küçük çocuklar ve bebekler için kullanılır. Çocuğa laktoz verildikten sonra, dışkı örneği alınır ve içeriği analiz edilir. Örnekteki laktik asit ve diğer yan ürünlerin seviyeleri, vücudun laktozu nasıl işlediğini gösterir.

Bu testler, laktoz intoleransınızı doğrulamanıza ve nasıl yönetmeniz gerektiğine dair rehberlik sağlar. Eğer bu testlerden herhangi birine ihtiyaç duyarsanız, bir sağlık uzmanıyla görüşerek en uygun test yöntemini belirleyebilirsiniz.

Laktoz Hangi Besinlerde Bulunur?

Laktoz, tüm süt ve süt ürünlerinde bulunur ve ayrıca çeşitli diğer yiyecek ve içeceklerde de mevcut olabilir. Bu nedenle, laktoz intoleransınız varsa, yalnızca süt ve süt ürünlerine değil, aynı zamanda laktoz içerebilecek diğer işlenmiş gıdalara da dikkat etmeniz önemlidir. İşte laktoz içerebilecek bazı gıda ve ürünler:

1. Fırın Ürünleri: Ekmek, krep, bisküvi, kurabiye ve kek gibi çeşitli fırınlanmış ürünler.

2. İşlenmiş Gıdalar: Kahvaltılık gevrekler, hazır patatesler, çorbalar, margarin, salata sosları, aromalı cipsler ve diğer atıştırmalık yiyecekler.

3. İşlenmiş Etler: Pastırma, sosis, sosisli sandviç ve öğle yemeği etleri gibi işlenmiş etler.

4. Öğün Yerine Geçen Ürünler: Süt bazlı öğün yerine geçen sıvılar ve tozlar, smoothieler, protein tozları ve barları.

5. Krema ve Kahve Kremaları: Süt ürünü içermeyen sıvı ve toz kahve kremaları, süt ürünü içermeyen çırpılmış kremalar.

Paketlenmiş Gıdalar: Paketlenmiş gıdalardaki içerik listesini kontrol ederek, ürünün laktoz içerip içermediğini anlayabilirsiniz. Ürün üzerinde şu ifadeler varsa, bu ürün laktoz içeriyor olabilir:

• Süt

• Laktoz

• Peynir altı suyu

• Lor peyniri

• Süt yan ürünleri

• Kuru süt katıları

• Yağsız kuru süt tozu

Ayrıca, bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçlarda da az miktarda laktoz bulunabilir. Eğer az miktarda laktozu bile tolere edemiyorsanız, aldığınız ilaçlardaki laktoz miktarı hakkında doktorunuzla görüşmeniz önemlidir. Bu sayede, hem beslenme hem de tedavi sürecinizde laktoza maruz kalmaktan kaçınabilirsiniz.

Laktozsuz Ürünler ve Alternatifler

Laktoz intoleransı olan kişiler için uygun olan birçok laktozsuz süt ürünü mevcuttur. Bu ürünler, standart süt ürünleriyle aynı vitamin ve mineralleri içerir; ancak, laktozun sindirilmesine yardımcı olan laktaz enzimi eklenmiştir, bu sayede ürünler semptomlara neden olmaz.

Bazı kişiler, süt ürünleri tüketmeyi başka nedenlerle tercih etmeyebilirler, örneğin vegan beslenme tercihleri nedeniyle.

Süpermarketlerde, süt ve süt ürünleri yerine geçebilecek çeşitli alternatifler bulunmaktadır, örneğin:

• Bitkisel Sütler: Soya, pirinç, yulaf, badem, fındık, hindistan cevizi, kinoa ve patates içecekleri (bazen süt olarak adlandırılabilir).

• Süt Ürünü Olmayan Alternatifler: Yoğurt ve peynir gibi süt ürünü içermeyen alternatifler.

• Vegan Dostu Ürünler: "Süt ürünü içermez" veya "veganlar için uygundur" etiketli yiyecekler.

Süt ürünlerini tüketmiyorsanız veya tercih etmiyorsanız, beslenmenizde yeterli kalsiyum alımını sağlamak önemli olabilir. Bu konuda yardımcı olabilecek kalsiyum ilaveli, süt ürünü içermeyen ve vegan dostu ürünler mevcuttur.

Laktoz intoleransı, kalsiyum ve D vitamini gibi hayati besin maddelerini yeterince almanızı zorlaştırabilir, bu da sağlığınızı olumsuz etkileyebilir. Laktoz içeren süt ve süt ürünleri, kalsiyum, D vitamini ve diğer besin maddelerinin en önemli kaynaklarıdır.

Vücudunuzun sağlıklı bir şekilde büyümesi ve güçlü kemiklere sahip olmanız için hayatınız boyunca yeterli miktarda kalsiyuma ihtiyaç duyarsınız. Yeterli kalsiyum almadığınız takdirde, kemikleriniz zayıflayabilir ve kırılgan hale gelebilir. Bu duruma osteoporoz adı verilir. Eğer laktoz intoleransınız varsa, semptomlarınızı yönetirken aynı zamanda yeterli kalsiyum aldığınızdan emin olmak için diyetinizi düzenleyebilirsiniz.