Maymun Çiçeği (Mpox) Nedir?

Maymun çiçeği, bilimsel adıyla Mpox, nadir görülen ancak giderek daha fazla yaygınlaşan bir viral enfeksiyondur. Bu hastalığa, çiçek hastalığına benzer bir virüs neden olur ve belirtileri grip benzeri semptomlarla başlayıp ciltte döküntülerin oluşmasıyla kendini gösterir. Mpox, genellikle Orta ve Batı Afrika’da endemik olarak görülmesine rağmen, son yıllarda bu bölgeler dışında da vakalar artış göstermiştir. Mpox, çiçek hastalığı ile aynı aileden (Orthopoxvirus) gelir. Bu nedenle iki hastalığın semptomları birbirine benzeyebilir ancak Mpox genellikle daha hafif seyreden bir hastalıktır.

Virüs ilk olarak 1958'de araştırma laboratuvarlarında tutulan maymunlarda keşfedilmiştir. Bu yüzden hastalığa "maymun çiçeği" adı verilmiştir, ancak virüs insanlara genellikle kemirgenler gibi enfekte hayvanlarla temas yoluyla bulaşır. Mpox virüsü iki ana tür (klad) olarak bilinir: Biri Orta Afrika’da, diğeri ise Batı Afrika’da yaygındır. 2022 ve 2023 yıllarında dünya genelinde yayılmaya başlayan salgınlar, Batı Afrika kladının bir alt türü olan Clade IIb tarafından meydana gelmiştir. Bu tür, Orta Afrika kladına kıyasla daha az şiddetli seyreden bir enfeksiyona yol açar.

Maymun Çiçeği Nasıl Yayılır?

Mpox, enfekte bir kişiyle yakın temas yoluyla yayılır. Bu yakın temas; genellikle virüsün bulaştığı deri lezyonları, vücut sıvıları, solunum damlacıkları veya enfekte bir kişinin yaraları ile temasla gerçekleşir. Ayrıca, virüs bulaşmış yüzeylere veya nesnelere temas etmek de hastalığın yayılmasına neden olabilir. Bu tür temaslar arasında yatak çarşafları, havlular veya giysiler gibi eşyalar yer alabilir.

Maymun çiçeği virüsünün başka bir bulaş yolu ise enfekte bir hayvanla temastır. Özellikle kemirgenler gibi bazı hayvan türleri, virüsü taşıyıcı olarak rol oynayabilir. Bu bulaşmalar genellikle enfekte hayvanların ısırıkları veya tırmalamaları yoluyla gerçekleşir. Ayrıca, hayvanların kanı, vücut sıvıları veya yaraları ile doğrudan temas da virüsün yayılmasına yol açabilir. Enfekte hayvanlardan elde edilen ve yeterince pişirilmemiş yiyeceklerin tüketilmesi de virüsün insanlara geçmesine neden olabilir.

Kimler Maymun Çiçeği Hastalığına Yakalanma Riski Altında?

Mpox'a herkes yakalanabilir. Ancak bazı gruplar daha yüksek risk altındadır. Afrika'da, vakaların çoğunluğu 15 yaşın altındaki çocuklarda görülmektedir. Ancak, dünya genelinde yaşanan son salgınlarda hastalığın özellikle erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkekler arasında daha yaygın olduğu gözlemlenmiştir. Bu grup, hastalığın hızlı yayılmasında önemli bir rol oynamıştır ancak maymun çiçeğinin sadece bu grup içinde sınırlı olmadığını unutmamak gerekir. Mpox, enfekte kişilerle yakın temas eden herkes için risk taşır.

Ayrıca, bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, küçük çocuklar ve hamile kadınlar, Maymun çiçeği virüsüne karşı daha savunmasız olabilirler. Bu kişilerde hastalığın daha ciddi ilerleme ihtimali bulunur.

Maymun Çiçeği Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Maymun çiçeği virüsü bulaştıktan sonra semptomların ortaya çıkması birkaç gün ile birkaç hafta arasında değişebilir. Belirtiler genellikle grip benzeri semptomlarla başlar ve ardından ciltte döküntüler gelişir. Mpox belirtileri şunları içerebilir:

• Ateş: İlk semptomlardan biri genellikle yüksek ateştir.

• Baş ağrısı: Şiddetli baş ağrıları görülebilir.

• Kas ağrıları: Kaslarda ağrılar ve genel vücut ağrıları hissedilebilir.

• Şişmiş lenf düğümleri: Mpox, çiçek hastalığından farklı olarak lenf düğümlerinin şişmesine neden olabilir.

• Yorgunluk: Enfeksiyon sürecinde halsizlik ve aşırı yorgunluk hissedilebilir.

• Döküntü: Hastalığın en belirgin özelliği, vücutta çıkan kırmızı döküntülerdir. Bu döküntüler genellikle yüzde başlar ve ardından diğer vücut bölgelerine yayılır. Zamanla içi sıvı dolu kabarcıklar haline gelirler ve ardından kabuklanarak dökülürler.

Mpox döküntüleri, ciltte ağrılı lezyonlar şeklinde ortaya çıkar ve vücudun birçok bölgesine yayılabilir. Özellikle yüz, eller, ayaklar ve cinsel organlar bu lezyonların en sık görüldüğü yerlerdir. Bazı durumlarda, lezyonlar ağız içinde de oluşabilir. Bu süreç, kişinin hastalığa yakalandıktan sonra iki ila dört hafta boyunca devam edebilir. Semptomların şiddeti kişiden kişiye değişebilir ve bazı insanlar yalnızca hafif belirtiler ile bu hastalığı atlatabilir.

Maymun Çiçeği Nasıl Teşhis Edilir?

Maymun çiçeği nadir görülen bir hastalık olduğu için, doktorlar bu virüsü diğer döküntü hastalıklarıyla karıştırabilir. Bu nedenle hastanın tıbbi geçmişi, belirtileri ve laboratuvar testleri teşhiste önemlidir. Mpox teşhisi, genellikle cilt lezyonlarından alınan örneklerin laboratuvarda analiz edilmesiyle konulur. PCR testleri, virüsün genetik materyalini tespit etmek için kullanılır. Ayrıca kan testleri de Mpox virüsüne karşı oluşan antikorları tespit etmek amacıyla yapılabilir.

Maymun Çiçeği Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Mpox için spesifik bir antiviral tedavi henüz bulunmamaktadır. Hastalık genellikle kendi kendine iyileşir ve semptomlar iki ila dört hafta arasında geçer. Tedavi, semptomları hafifletmeye yönelik olabilir. Örneğin; ağrı kesiciler, ateş düşürücüler ve ciltteki lezyonlar için topikal tedaviler kullanılabilir. Ayrıca, hastalığın yayılmasını önlemek ve bulaş riskini azaltmak amacıyla enfekte kişilerin izole edilmesi önemlidir. 

Ağır vakalarda doktorlar tarafından antiviral ilaçlar reçete edilebilir. Bağışıklık sistemi zayıf kişiler için ise bağışıklık sistemi güçlendirmek amaçlı tavsiyeler verilebilir. Tecovirimat gibi bazı antiviral ilaçlar, çiçek hastalığı gibi diğer viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılır ve Mpox’a karşı da etkili olabileceği düşünülmektedir. Ancak, bu ilaçların Mpox üzerindeki etkinliği hakkında yeterli bilgi henüz bulunmamaktadır.

Maymun Çiçeği Virüsünden Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Mpox virüsünden korunmak için, enfekte kişilerle veya hayvanlarla temastan kaçınmak en etkili yoldur. Virüsün bulaşma riskini azaltmak için şu önlemler alınabilir:

• Enfekte kişilerle temastan kaçınma: Mpox bulaşmış kişilerle yakın temasta bulunmaktan kaçınılmalıdır. Bu, özellikle cilt lezyonlarına veya vücut sıvılarına temas etmeyi içerir.

• Hijyen önlemleri: Eller sık sık sabun ve suyla yıkanmalıdır. Ayrıca alkol bazlı el dezenfektanları da kullanılabilir.

• Kişisel eşyaların paylaşılmaması: Kıyafetler, yatak çarşafları ve havlular gibi kişisel eşyalar enfekte kişilerle paylaşılmamalıdır.

• Aşı: Çiçek hastalığı için geliştirilen aşılar, Mpox’a karşı da koruma sağlayabilir. Mpox aşıları, hastalığa maruz kalma riski yüksek olan kişiler için önerilmektedir.

Maymun Çiçeği Virüsü Salgınları ve Küresel Etkileri

Mpox, yıllar boyunca Afrika kıtasında endemik bir hastalık olarak kalmış olsa da, 2022 yılında Afrika dışındaki bölgelerde büyük bir salgın haline gelmiştir. Bu salgın, hastalığın dünya genelinde daha fazla yayılma potansiyeline sahip olduğunu göstermiştir. Özellikle Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya gibi bölgelerde vakaların artması; maymun çiçeğinin küresel bir halk sağlığı sorunu haline gelmesine neden olmuştur.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve diğer uluslararası sağlık kuruluşları, Mpox salgınlarını yakından izlemekte ve hastalığın yayılmasını önlemek için aşılar ve halk sağlığı önlemleri üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Mpox'un yayılmasını durdurmak için küresel işbirliği ve bilinçlendirme çalışmaları oldukça önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Maymun çiçeği hastalığı iz bırakır mı?

Mpox lezyonları iyileşirken ciltte iz bırakabilir. Özellikle derin lezyonlar iyileştikten sonra koyu renkli izler kalabilir.

Maymun çiçeği Türkiye’de var mı?

2024 yılında Türkiye’de maymun çiçeği vakası görülmemiştir. En son maymun çiçeği vakası 2022 tarihinde görülmüştür. 

Maymun çiçeği virüsü öldürüyor mu?

Maymun çiçeği genellikle hafif seyreden bir hastalıktır ancak nadir de olsa ölüme yol açabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde hastalık daha ciddi seyredebilir.

Maymundan insana hastalık geçer mi?

Evet, enfekte bir maymundan insana hastalık bulaşabilir. Maymun çiçeği virüsü ilk olarak maymunlarda keşfedilmiş, ancak kemirgenler gibi diğer hayvanlardan da bulaşma durumu söz konusudur.

Maymun Çiçeği virüsü insanlara en çok maymunlardan mı bulaşır?

Mpox virüsü insanlara daha çok kemirgenler gibi enfekte hayvanlardan bulaşmaktadır. Maymunlar virüsü taşıyabilse de ana kaynak olarak kemirgenler öne çıkmaktadır.

Maymun çiçeği virüsünün bulaşmasında cinsel temas ne kadar etkilidir?

Cinsel temas, Mpox'un bulaşmasında etkili bir yoldur. Özellikle yakın fiziksel temasla bulaşma riski artar. Ancak virüs doğrudan cinsel yolla bulaşmaz.

Maymun çiçeği anneden bebeğe geçer mi?

Evet, maymun çiçeği virüsü hamilelik sırasında anneden bebeğe geçebilir. Doğum sırasında veya doğum sonrası yakın temasla da bulaşma mümkündür.

Maymun çiçeği ile su çiçeği hastalığı aynı mıdır?

Hayır, maymun çiçeği ve su çiçeği farklı virüsler tarafından oluşturulur. Maymun çiçeği bir orthopoxvirus iken, su çiçeği bir herpes virüsüdür.

Maymun çiçeği (Mpox) virüsü yeni bir hastalık mıdır?

Hayır, maymun çiçeği yeni bir hastalık değildir. İlk insan vakası 1970'te tespit edilmiştir. Ancak 2022'de global bir salgın yaşanmıştır.

Kaynakça

Kaynakça