Otizm spektrum bozukluğunda neden gastrointestinal problemler görülür?

Gastrointestinal (GI) bozukluklar, otizm spektrum bozukluklarına (OSB) eşlik eden en yaygın tıbbi durumlar arasındadır. Ancak, bu sorunlar yaygın olmalarına rağmen genellikle göz ardı edilir. OSB'li çocuklarda tedavi edilmeyen GI sorunları, uyku, davranışsal ve psikiyatrik problemleri de beraberinde getirebilir. Bu nedenle, OSB'li bireylerde GI sorunlarının nasıl ortaya çıktığını anlamak büyük önem taşır.

OSB ağırlıklı olarak beyni etkileyen bir durum olsa da, son yıllarda diğer sistemlerle olan bağlantılar da keşfedilmiştir. Özellikle GI problemleri ve OSB arasında bir ilişki olduğu ve OSB'li bireylerde genel popülasyona göre bu tür sorunların daha sık görüldüğü anlaşılmıştır. Bir çalışmaya göre, OSB'li çocukların şişkinlik, kabızlık ve ishal gibi mide-bağırsak semptomlarını yaşama olasılığı, normal gelişim gösteren çocuklara göre 6 ila 8 kat daha fazladır. Ayrıca, GI sorunları yaşayan OSB'li bireylerin, daha şiddetli OSB semptomları geliştirme olasılığı daha yüksektir. GI problemlerinin çözülmesi, bazen OSB'nin sosyal ve davranışsal semptomlarını hafifletebilir. Bu bağlamda, besleyici bir diyet oluşturmak için bir beslenme uzmanıyla görüşmek faydalı olabilir. Birçok kişi gluteni ve kazeini diyetlerinden çıkarsa da, bu ürünleri besleyici yiyeceklerle, özellikle meyve ve sebzelerle değiştirmek önemlidir. Besin takviyeleri de düşünülebilir, ancak sağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürmek her zaman daha öncelikli olmalıdır. Bu da bazen bir davranış terapistinin desteğini gerektirir.

OSB'li Çocuklarda Gastrointestinal Bozuklukların Yaygınlığı

GI bozuklukları ilk olarak beslenme sorunlarıyla OSB ile ilişkilendirilmiştir. OSB'li çocukların gıda seçiciliği, gıda reddi ve yetersiz oral alım gibi sorunlar yaşama olasılığı, nörogelişimsel olarak normal çocuklara göre 5 kat daha fazladır. Gıda alımı genellikle belirli yiyecek kategorilerinden kaçınma üzerine kurulu olup, karbonhidrat ve işlenmiş gıdaların tercih edilmesi yaygındır. Bu davranışlar, diğer gelişimsel gecikmeler yaşayan çocuklara kıyasla OSB'li çocuklarda daha şiddetlidir ve çocukluk döneminden sonra da devam edebilir.

Pika, yani besleyici olmayan maddelerin yenmesi, OSB dahil olmak üzere gelişim geriliği olan çocuklarda bir başka yaygın sorundur. Pika, irritabl bağırsak sendromu ve kabızlık gibi GI sorunlarıyla ilişkili olabilir. Ancak, GI sorunlarının pika davranışını mı tetiklediği yoksa pikanın mı GI sorunlarına yol açtığı henüz kesin olarak bilinmemektedir. Yapılan bir araştırmada, OSB'li bireylerin %60'ında hayatlarının bir döneminde pika görüldüğü tespit edilmiştir. Bugüne kadarki en kapsamlı meta-analiz, OSB'li çocukların, OSB'si olmayanlara kıyasla 4 kat daha fazla GI problemleri yaşama olasılığı olduğunu ve kabızlık, ishal ve karın ağrısının en yaygın semptomlar arasında olduğunu göstermiştir.

Diğer Olası GI Problemleri

• Çölyak hastalığı
• Kolit
• Crohn hastalığı
• Özofajit
• Mide asidi reflü hastalığı
• Gastrit
• Kolon iltihabı

Bir çalışmada, 340 otizmli çocuğun %23'ünün mide bulantısı, %23'ünün ishal ve %65'inin kabızlık yaşadığı bildirilmiştir. Otizmli bireylerde bu tür semptomlara daha sık rastlandığı vurgulanmaktadır:

• Karın rahatsızlığı
• Tekrarlayan geğirme
• Şişkinlik
• İshal
• Bulantı ve diğer sindirim sorunları

OSB'de GI Sorunlarının Yönetimi

GI rahatsızlıkları, tanı konmadan önce sinirlilik, saldırganlık, uyku güçlüğü, hiperaktivite, dikkatsizlik ve yeme reddi gibi davranışsal belirtilerle ortaya çıkabilir. Bu belirtiler, uygun davranış tedavisi alınsa bile devam edebilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir.

GI sorunları için karma tedavi yaklaşımları OSB'li bireylerde sıkça kullanılır. Ancak, OSB'li çocuklarda bu tür problemleri fark etmek zordur, çünkü çocuklar genellikle karın ağrısını sözel olarak ifade edemezler. Bu da GI sorunlarının teşhisini güçleştirebilir. GI problemleri yaşayan OSB'li çocuklar, rahatsızlıklarını saldırganlık, kendine zarar verme, sinirlilik ve uyku düzeninde bozulma gibi yollarla gösterebilirler.

Ebeveynler ve bakıcılar, kısıtlayıcı veya eliminasyon diyetleri deneyebilir, ancak bu tür diyetler besin eksikliği riski taşıyabilir. Çoğu ebeveyn gluteni ve kazeini ortadan kaldırarak diyet değişikliği yapar. Ancak bu değişiklikler, çocukları daha geniş yelpazede sağlıklı gıdalar, özellikle meyve ve sebzeler tüketmeye teşvik etmek amacıyla yapılmalıdır.

Besleyici bir diyet oluşturmak, her çocuk için olduğu gibi OSB'li çocuklar için de aynı derecede önemlidir. Beslenme ve Diyetetik Akademisi, OSB'li çocukların ailelerinin diyetisyenden destek alması gerektiğini ve büyüme sürecinde besin yeterliliğinin değerlendirilmesinin önemini vurgular.

Sonuç olarak, OSB'li bireylerde GI sorunlarının etkili bir şekilde yönetilmesi, diyet ve davranışsal terapinin bir kombinasyonunu gerektirir. Bu süreçte doktorlarla iş birliği yapmak, doğru tanı ve tedaviye ulaşmak açısından hayati öneme sahiptir.