Plastik şişeleri tekrar kullanmak güvenli midir?

Öncelikle plastik, doğadaki organik ve inorganik bazı elementlerin oluşturduğu monomer adı verilen moleküllerin belirli bir sıcaklık ve basınç altında, katalizör yardımıyla daha kompleks bir yapıya sahip olan polimerlere dönüştürülmesiyle oluşan maddelerdir. Kelime olarak plastiğin anlamı yumuşak ve kolay şekil verilebilendir. Plastiği tanımlarken sıkça kullanılan polimer kelimesi ise birçok parçadan oluşan anlamına gelir. Polimerler, kısa zincirli moleküllerin kimyasal olarak kesilip birleştirilmesi ile oluşturulan uzun zincirli moleküllerden oluşur. Örnek vermek gerekirse, hücrelerinizi çalıştıran proteinler aminoasit adı verilen küçük yapıtaşlarının bir zincir gibi bir araya gelmesiyle üretiliyorsa ya da DNA’nız nükleik asitlerin zincirleme bir şekilde oluşuyorsa, plastik de monomer adı verilen basit yapılı moleküllerin bir zincir şeklinde uç uca dizilmesiyle elde edilmektedir. Plastik, insan yapımı polimerlere verdiğimiz bir isimdir. Yani, DNA’nız bir doğal polimer iken, PVC su boruları sentetik polimerdir. Bu plastiklerin nasıl sentezlendiği, ne tür modifikasyonlarla ne tür özellikler edineceği oldukça derin bir bilim sahasıdır ve bu yazının kapsamı dışında kalmaktadır.

Plastik, petrol rafinelerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucunda arta kalan malzemelerden de elde edilir ve yeryüzündeki petrolün yaklaşık olarak %4’lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır. Plastik üretiminin ucuz ve kolay olması, dayanıklı ve kolayca biçim verilebilen bir madde olması nedeniyle plastikler, genellikle inşaat ve yapı sanayinde, ev ve mutfak eşyalarında, uçak, tren, otomobil ve gemi sanayinde, poşet, torba ve yiyecek içecek ambalajlarında, elektrik ve elektronik uygulamalarında, giyim ve tekstil ürünlerinde, enerji üretiminde, medikal ve diğer tıp ürünlerinde, askeri sanayide ve kuvvet ürünlerinde, spor ekipmanlarında, hijyen ürünlerinde, sanat ve müzik ürünlerinde, bebek ürünlerinde ve 3 boyutlu yazıcı teknolojisinde gibi birçok alanda karşımıza çıkmaktadır.

Plastiğin bu kadar yaygın olarak kullanılmasının birçok nedeni bulunmaktadır. Plastiğin endüstriyel olarak neden bu kadar çok tercih edildiğini özetleyecek olursak:

• Plastik, diğer maddelere göre daha ucuz, hafif ve dayanıklıdır. Başka hiçbir madde bu özellikleri bir arada bulundurmamaktadır.
• Plastik, binaların ve köprülerin yapımında kullanılır ve dayanıklılığı ile ucuzluğu sayesinde tercih edilmektedir. Otomobil sanayinde de oldukça sık kullanılarak daha güvenli, daha ucuz ve daha performanslı araçlar kullanmamızı sağlamaktadır. Ayrıca, yiyecekleri ve kimyasal maddeleri korumak için çoğu durumda en kolay çözümdür ve spor malzemeleri olarak bile karşımıza çıkabilmektedir. Sağlık alanında ise hastanelerde kullanılan malzemelerin başında gelir. Bütün bunların yanında, kullandığımız bilgisayarlar ve telefonlar plastik yoğunlukludur ve plastik sayesinde elektriği iletmeyen plastik sayesinde elektrikli aletleri güvenle kullanabiliriz.

Bütün bu bilgiler kulağa oldukça hoş gelse de, plastik kullanımının canlı sağlığı üzerinde çeşitli zararları bulunmaktadır. Plastik kullanımının zararları insan sağlığı açısından değerlendirildiğinde, yaygın olarak hormonlarda dengesizlik, üreme sağlığına ilişkin sorunlar ve kanser olarak sıralanabiliyor. Yapılan pek çok araştırma, mikroplastiklerden sızan BPA ve ftalatlara uzun süreli maruz kalmanın hem erkeklerde hem de kadınlarda doğurganlık oranını azalttığını gösteriyor. Vahşi yaşam özelinde plastiğin zararları ele alındığı zaman, türlerin tehlikeye girdiğini söylemek mümkündür. Deniz kaplumbağalarının büyük bir çoğunluğu, deniz kuşlarının popülasyonlarının neredeyse yarısı ve deniz memelilerinin de yadsınamaz ölçüde zarar gördüğü söylenmektedir. Denizlere atılan plastik atıkların zararları sebebiyle sağlık sorunları yaşanıyor. Doğaya atılan plastiklerin zararları vahşi yaşam söz konusu olduğunda kirletici maddelerin yutulmasına bağlı olarak organ hasarı ve kimyasalların kan dolaşımına sızması şeklinde ciddi sorunlara yol açmaktadır.

Plastiklerin çevreye zararları genel olarak ele alınması gereken bir konu olsa da, tek başına çevre kirliliği odağındaki zararları da bilmek alınması gereken önlemlerin ne kadar kritik olduğunu anlamaya yardımcı oluyor. Çevre kirliliği, doğal yaşamı olumsuz etkiliyor, ışık seviyelerinin düşmesine ve çözünmüş oksijen kaynaklarının tükenmesine neden oluyor. Bu değişimler doğrudan ya da dolaylı olarak dünyamızdaki tüm canlı yaşamını tehdit etmektedir.

Plastik Şişeleri Tekrar Kullanmak Güvenli midir?

Dünya genelinde her dakika ortalama bir milyon plastik içme şişesi satın alındığı tahmin ediliyor. Bu, okyanuslarda ve çöplüklerde son bulan büyük bir atık miktarı yaratıyor. İnsanların plastik su şişelerini tekrar doldurarak kullanmaları yaygın bir pratik olsa da, her zaman akıllarda bir soru işareti bırakmıştır: Plastik şişeleri tekrar kullanmak güvenli midir?

Plastik şişeleri tekrar kullanma yöntemi sayesinde para tasarrufu yapmak daha kolay hale geliyor ve sürekli yeni şişeler satın alma ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Aynı zamanda plastik atık miktarını azaltıyor. Ancak bu şişeler tekrar kullanılmak üzere tasarlanmamıştır. Plastik şişenizi tekrar kullanmanın elverişli olduğu bir gerçek, ancak bu yazıda bu pratiği sürdürmenin neden en iyi fikir olmadığını anlattık.

Pet Şişe Kullanımının Olası Zararları Nelerdir?

Su, insan sağlığı açısından oldukça değerli bir içecek olup, dünyada da en çok tüketilen içeceklerin başında geliyor. Bu bilgi, aynı zamanda suyun her türlü plastik ambalajda saklandığı gerçeğini açığa çıkarıyor. Görebildiğimiz üzere plastik şişeler, sürahiler ve bardaklar suyun en çok saklandığı ambalajlar arasında yer alıyor. Kullanılan plastik ne kadar yüksek kalitede olursa olsun, çok fazla kimyasal ve bakteri taşıdığı için pek çok zararı da beraberinde getiriyor. FDA gibi önemli sağlık kuruluşları, pet şişe zararları sebebiyle çok ciddi kriterler yayınlamış olsalar da, bu kriterler her zaman karşılanmıyor ve akıllarda soru işaretleri bırakıyor.

Günümüzde yapılan araştırmalar, su tüketimi için kullanılan ambalajlarda insan sağlığı için belirli standartların korunmasının gereklilik haline geldiğini net bir şekilde ortaya koymuştur. Ancak bu standartlar her zaman sağlanamıyor. Bu da plastik şişeden su içmenin zararlı olduğunun altını çiziyor. Yapılan araştırmalara uygun şekilde üretildiği ve doğru saklama koşullarında saklandığı takdirde bir plastik şişenin içerisindeki su güvenle tüketilebilse de, her zaman doğru ambalaja ve doğru saklama koşullarına erişmek mümkün olmayabiliyor. Su şişelemede BPA içermeyen plastiklerin kullanılması gerekiyor. Ancak ne yazık ki her zaman BPA içermeyen plastik şişelerde sunulan sulara ulaşmak mümkün olmuyor. Bu yüzden pet şişe suyun zararları arasında BPA maruziyeti yer alıyor.

BPA, östrojeni taklit eden bir kimyasal olarak kadınlarda diyabet, obezite ve infertilite sorunlarına neden olurken, erkeklerde de hormonal sorunlara yol açıyor. Şişelenmiş su, mikroplastik içerebiliyor. Mikroplastiklere maruziyet, endokrin sisteminde bozulmalara ya da enflamasyona yol açabiliyor. Ayrıca, plastik su şişelerinin çevresel etkilerinin yanı sıra bu şişeleri tekrar kullanmanın iki önemli sağlık riski bulunmaktadır:

1. Kimyasal sızıntı: Çoğu tek kullanımlık plastik şişe, normal yıpranma ve yıkama işlemi sırasında zarar görebilecek esnek malzemelerden yapılmıştır. Plastik bir şişeyi tekrar tekrar kullanmak, zamanla şişenin minik çatlaklarından kimyasalların sızma ihtimalini önemli ölçüde artırır. Bu kimyasallardan biri olan bisfenol A (BPA), kısırlık sorunları, meme ve prostat kanseri, diyabet ve metabolik bozukluklar gibi ciddi sağlık riskleri ile ilişkilendirilmiştir.
2. Bakteriler: Plastik şişeler, ayrıca zararlı bakterileri de içerisinde barındırır ve bu da kimyasal sızıntıdan daha tehlikeli olabilir. Çizikler ve çatlaklar, sadece kimyasal sızıntıya neden olmakla kalmaz, aynı zamanda bakterilerin gelişmesi için ideal yerlerdir. Bakteriyel büyüme, sadece ağzınızı şişeye yerleştirerek çok hızlı bir şekilde gerçekleşir ve temizlikle bile zor giderilebilir.

Plastik Su Şişelerini Ne Kadar Süreyle Tekrar Kullanabilirsiniz?

Çoğu su şişesi, şişenin hangi plastik türünden yapıldığını gösteren bir üçgen içinde basılmış bir numara ile gelir. Bu numara, şişenin güvensiz hale gelmeden önce kaç kez tekrar kullanabileceğini de belirler. İşte su şişelerinin yapıldığı en yaygın üç plastik türü:

1. Polietilen Tereftalat (PET): Üçgenin içinde “1” numarası varsa PET plastik kullanılarak yapıldığı anlamına gelir. Bu su şişeleri, fıstık ezmesi, sos şişeleri ve diğer gıda ambalajları gibi kaplar için yaygın olarak kullanılan çok hafif bir plastiktir. Tek kullanımlık uygulamalar için tasarlanmıştır ve tekrarlanan kullanım, sızıntı ve bakteri büyümesi riskini artırır.
2. Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE): Üçgenin içinde “2” numarası varsa yüksek yoğunluklu polietilen kullanılarak yapıldığı anlamına gelir. HDPE, daha sağlam ve dayanıklı bir plastiktir, bu da onu deterjan şişeleri, sabun şişeleri ve galon boyutundaki sıvı kaplar için iyi bir malzeme yapar. HDPE, tekrar kullanılabilir.
3. Diğer (BPA, Polikarbonat ve LEXAN): Üçgenin içinde “7” numarası varsa diğer kategorilerin altına girmeyen malzemeler kullanılarak yapıldığı anlamına gelir. Bu kategorideki bazı su şişeleri BPA içerebilir. Bu plastikler, tekrar kullanım için uygun olmadığını gösterir.

Plastik şişelere güvenli alternatifler olarak birkaç farklı su şişesi malzemesi bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak:

• Cam: Plastik şişelere kıyasla cam belki kırılgan olabilir ancak steril olup suyun tadını etkilemezler ve zararlı kimyasallar sızdırmazlar.
• Paslanmaz Çelik: Paslanmaz çelik şişeler, genellikle içlerindeki sıvının metalik bir tada sahip olmaması için kaplanır. Steril ve dayanıklıdırlar.
• Yeniden Kullanılabilir Plastik Şişeler: Tüm plastik su şişeleri kötü değildir. Önemli olan şişenin yapımında kullanılan plastik türüdür. Çoğu yeniden kullanılabilir plastik su şişesi polipropilen ve kopoliester gibi plastik polimerlerden üretilir. Seçtiğiniz şişenin BPA içermediğinden emin olun.

Plastik bir su şişesini tekrar kullanmak, her kullanımdan sonra şişeyi atmadığınız için çevre dostu bir alternatif gibi hissettirebilir. Ancak plastik su şişelerini tekrar kullanmanın insan sağlığına potansiyel zararlı etkileri ve çevre üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, en iyi karar tek kullanımlık plastikleri kullanmaktan kaçınmaktır. Bu hem sağlığınızı korumanıza hem de çevreye olan zararı azaltmanıza yardımcı olur. Sürdürülebilir ve sağlıklı bir yaşam tarzı için cam, paslanmaz çelik ya da BPA içermeyen yeniden kullanılabilir plastik gibi daha güvenli alternatifleri tercih etmek, sağlığınız ve dünyamız için en iyi seçenektir.