Potasyum Nedir?

Potasyum vücutta en fazla bulunan üçüncü mineraldir. Aynı zamanda da bir elektrolit türüdür.  Potasyum,  hücrelerdeki normal sıvı düzeylerinin korunmasına, sinir iletimine ve kas kasılmalarının kontrolüne yardımcı olur.

Hücreler, vücuttaki potasyumun yaklaşık yüzde 98'ini içerir. Bunun büyük bir bölümü kas hücrelerinde bulunurken, %20'si ise kemiklerde, karaciğerde ve kırmızı kan hücrelerinde bulunur.

Bir elektrolit suda çözündüğünde, elektrik taşıyabilen pozitif veya negatif iyonları meydana getirir. Potasyum iyonları pozitif yüke sahiptir. Bu elektrik, vücut tarafından sinir iletimleri, sıvı dengesi ve kas kasılmaları gibi çeşitli işlevlerin kontrolünde rol oynar. Bu sebeple de vücutta bulunan düşük veya yüksek miktardaki elektrolit, çeşitli önemli işlevleri etkileyebilir.

Potasyum Sembolü Nedir?

Potasyumun kimyasal sembolü “K”dır. 

Potasyum Ne İşe Yarar?

Potasyum, yedi temel makro mineral arasında yer almaktadır ve insan vücudunun temel süreçlerini desteklemek için potasyuma ihtiyacı duyulmaktadır. Potasyum beyin, kalp, sinirler ve kaslar dahil olmak üzere vücudun birçok bölgesinin düzgün çalışması için gerekli olan bir mineraldir. Potasyum, çok sayıda hücre ve nöron aktivitesini etkileyen küçük bir elektrik yükü taşıdığı için elektrolit olarak anılır.

Potasyum, birçok gıdada bulunabilen ve ayrıca takviye olarak da alınabilen bir mineraldir. Potasyumun vücuttaki birincil işlevi, hücrelerdeki normal sıvı düzeylerinin korunmasına yardımcı olmaktır. Bununla birlikte kas kasılmasına yardımcı olur ve kan basıncı dengesini destekler. 

Potasyum, besin maddelerinin hücrelere taşınmasını sağlarken aynı zamanda da atıkların de uzaklaştırılmasında rol oynar. Bununla birlikte, böbreklerin, kandaki fazla potasyumu süzerek, vücuttaki potasyum seviyelerinin düzenmesini sağlar. 

Potasyumun Faydaları Nedir?

Potasyumun vücuda faydaları aşağıda listelenmiştir.

• Osteoporozun önlenmesine yardımcı olur: Kemik erimesi olarak da adlandırılan osteoporoz, kelime anlamı olarak gözenekli kemiği ifade etmektedir. Osteoporoz, kemiklerin içerisinde boşlukların oluşarak yoğunluğunun azalmasına ve bu durum kemiklerin kırılmaya ve çatlamaya yatkın hale gelmelerine yol açar. 

Kemik sağlığında önemli bir mineral olan kalsiyum seviyelerinin düşüklüğü, genellikle osteoporoz ile ilişkilendirilmektedir. 

Araştırmalar potasyum açısından zengin besinler tüketmenin, idrar yoluyla kaybedilen kalsiyum seviyelerinin miktarını azaltarak, osteoporozun önlenmesine yardımcı olabileceğini göstermektedir. 

Bilim adamları, 45-55 yaşları arasındaki 62 sağlıklı kadın üzerinde yapılan bir araştırmada, en fazla potasyum alan kişilerin en fazla toplam kemik kütlesine sahip olduğunu keşfedilmiştir. 

994 sağlıklı premenopozal kadın üzerinde yapılan diğer bir çalışmada ise, en fazla potasyum tüketen kişilerin kalça ve bel kemiklerinde daha yüksek kemik kütlesine sahip olduğunu gösterilmiştir. 

• Kan basıncını düşürmeye yardımcı olur: Potasyum açısından zengin bir diyet fazla sodyumun vücuttan uzaklaştırılmasında rol oynar ve bu durum da  kan basıncını düşürebilir.

Yüksek sodyum seviyeleri, yüksek tansiyonu olan kişilerde kan basıncının yükselmesine neden olabilir. 

Yapılan 33 araştırmanın incelemesinde, yüksek tansiyonu bulunan kişiler potasyum alımını arttırdığında, sistolik kan basıncının 3,49 mmHg ve diyastolik kan basıncının 1,96 mmHg azaldığı gösterilmiştir. 

• Böbrek taşlarının önlenmesinde etkilidir: Kalsiyum, böbrek taşlarında bulunan bir mineraldir ve araştırmalar potasyum sitratın idrardaki kalsiyum düzeylerini düşürdüğünü belirtmektedir. Bu nedenle yeterli potasyum alımı, böbrek taşlarının önlenmesine yardımcı olabilir.

Potasyum sitrat, birçok meyve ve sebzede bulunur ve bu nedenle de öğünlere eklemek kolaydır.

45.619 erkek üzerinde gerçekleştirilen dört yıllık bir araştırmada, günlük potasyum alımı en yüksek olan katılımcıların böbrek taşı geliştirme riskinin yüzde 51 azaldığı ortaya çıkmıştır. 

• Felç riskinin azalmasına yardımcı olur: Felç, beyne kan akışı gerçekleşmediğinde meydana gelir. Potasyum açısından zengin besinlerin tüketilmesi, daha düşük inme riski ile bağlantılıdır.

 247.510 katılımcının katıldığı 11 araştırmanın incelemesinde, en fazla potasyum alan katılımcıların felç riskinin %21 azaldığı gösterilmiştir. 

• Kemik sağlığı için faydalıdır: Potasyum kemik sağlığı için faydalıdır. Araştırmalar, potasyum açısından zengin meyve ve sebze tüketen kişilerde kemik mineral yoğunluğunda artış olabileceğini göstermektedir.

• Kalp ve diğer kaslar için faydalıdır: Kaslar tarafından gönderilen elektrik sinyalleri potasyumun en önemli görevlerinden biridir. Potasyum seviyelerinin düşüklüğü kas zayıflığına ve kas kramplarına yol açabilir.

Kalp bir kas olduğu için potasyuma ihtiyacı vardır. Potasyum, kalbin normal şekilde kan pompalanmasını sağlamak için hücrelere uygun elektriksel uyarıları göndermede rol oynar. 

Potasyumun Yan Etkileri Nedir?

Normal dozlarda potasyum almak güvenli kabul edilmektedir, ancak yüksek dozlarda potasyum zararlı olabilmektedir. Bununla birlikte bazı kişilerin potasyum takviyelerine alerjisi olabilir. Bu nedenle bir uzmana danışmadan potasyum takviyesi alınmamalıdır. Böbrek hastalığı, kalp hastalığı, mide ülseri, Addison ha stalığı ve diyabet gibi sağlık sorunları bulunan kişiler, potasyum takviyesi almadan önce doktora danışmalıdır. Potasyum takviyeleri bazı yan etkilere neden olabilir. Potasyumun yan etkileri şunlardır.

• Midede şişkinlik, şiddetli ağrı ve kusma 

• Düzensiz veya yavaş kalp atışı

• Ellerde, ayaklarda veya dudaklarda uyuşma veya karıncalanma hissi

• Nefes darlığı

• Açıklanamayan kaygı

• Aşırı yorgunluk veya zayıflık

• Bacaklarda zayıflık ve ağrı 

• Şiddetli boğaz tahrişi

• İshal

Potasyum Değeri Kaç Olmalıdır?

Sağlıklı bir yetişkinin kandaki potasyum seviyesi 3.5 mEq/L-5 mEq/L değerleri arasında olmalıdır. 5,5 mmol/L'den fazla potasyum seviyesi kritik olarak yüksek kabul edilir ve 6 mmol/L'den fazla potasyum seviyeleri yaşamı tehdit edebilir.

Günlük Potasyum İhtiyacı Nedir?

• 0-6 aylık bebekler için 400 mg/gün

• 7-12 aylık bebekler için 860 mg/gün

• 1-3 yaş arasındaki çocuklar için 2.000 mg/gün

• 4-8 yaş arasındaki çocuklar için 2.300 mg/gün

• 9-13 yaş arasındaki çocuklar için 2.300 mg/gün

• 14 yaş ve üstü çocuklar için 3.000 mg/gün

• 18 yaş ve üstü yetişkinler için 2.300 mg/gün

• Hamile kadınlar için 4.700 mg/gün

• Emziren kadınlar için 5.100 mg/gün 

Potasyum İçeren Besinler Nedir?

Potasyum açısından zengin besinlerin listesi aşağıda verilmiştir.

• 1 su bardağı pişmiş mercimek 731 mg potasyum içerir.  Bu da günlük ihtiyacın %16’sını karşılamaktadır.

• 1 orta boy pişmiş patates 610 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %13'ünü karşılamaktadır.

• 1 su bardağı pişmiş barbunya 607 mg potasyum içerir.  Bu da günlük ihtiyacın %13'ünü karşılamaktadır.

• ½ su bardağı haşlanmış soya fasulyesi 443 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %9’unu karşılamaktadır.

• 1 su bardağı süt 366 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %8’ini karşılamaktadır.

• 2 su bardağı ıspanak 334 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %7’sini karşılamaktadır.

• Yaklaşık 85 gram tavuk göğsü 332 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %7’sini karşılamaktadır.

• 1 yemek kaşığı pekmez 308 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %7’sini karşılamaktadır.

• ½ fincan brokoli 230 mg potasyum içermektedir. Bu da günlük ihtiyacın %5’ini karşılamaktadır.

• 1 yemek kaşığı fıstık ezmesi 90 mg potasyum içermektedir. Bu da günlük ihtiyacın %2’sini karşılamaktadır. 

En Çok Potasyum İçeren Meyveler Nelerdir?

Yüksek potasyum içeren meyveler şunlardır.

Avokado: 1 adet avokado yaklaşık 975 mg potasyum içeriğine sahiptir. Bütün bir avokado, günlük potasyum ihtiyacının %20'sini karşılar. Avokado aynı zamanda K vitamini ve folat açısından da yüksektir ve kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilir. 

Kivi: 100 gram kivide 312 mg potasyum bulunur. Bu da günlük potasyum ihtiyacının yaklaşık %7’sini karşılamaktadır. 

Muz: Bir orta boy muzda tipik olarak 422 mg potasyum bulunur ve bu da günlük ihtiyacın %9'unu içerir. 

Kavun: 100 gram kavunda 267 mg potasyum bulunur. Bu oran, günlük ihtiyacın %6’sını karşılamaktadır. 

Nar: Nar iyi bir potasyum kaynağıdır. 100 gram nar 236 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %5’ini karşılamaktadır. Nar C ve K vitaminlerinin yanı sıra yüksek miktarda folat içermektedir. 

Kayısı: 100 gram kayısı 259 mg potasyum içerir.  Bu da günlük ihtiyacın %6’sını karşılamaktadır.

Kuru kayısı: ½ su bardağında 1,101 mg potasyum bulunan kuru kayısı, günlük ihtiyacın %23’ünü karşılamaktadır. Bununla birlikte kuru kayısı lif, A ve E vitamini kaynağıdır. 

Kuru erik: ½ su bardağı kuru erik 699 mg potasyum içerir. Bu da günlük ihtiyacın %15'ini karşılamaktadır.

Kuru üzüm: ½ su bardağı kuru üzüm 618 mg potasyum içerir.  Bu da günlük ihtiyacın %13'ünü karşılamaktadır.

Potasyum Eksikliği Nedir?

Hipokalemi olarak da adlandırılan potasyum eksikliği, kişinin vücudunda anormal derecede düşük potasyum düzeylerine sahip olmasıdır. Sağlıklı bir kişinin kanında potasyum oranın 3.5 mEq/L'den az olması hipokalemi olarak isimlendirilir. Potasyum, vücutta birçok önemli role sahip bir mineraldir. Sağlıklı sinir fonksiyonu korumaya, kas kasılmalarını düzenlemeye ve vücuttaki sıvı dengesini düzenlemeye yardımcı olur. Potasyum eksikliği nadir olarak görülmesine rağmen bazı hastalıklar veya çeşitli faktörler, potasyum eksikliğine yol açabilir. 

Potasyum eksikliği genellikle gastrointestinal sistem (GI) veya böbrek rahatsızlıkları sonucunda meydana gelir. Aşağıdaki durumlar düşük potasyum seviyelerine yol açabilir. 

• Kronik ishal

• İlaçlar

• Müshil

• Aşırı kusma

• Yeme bozuklukları

• Yetersiz beslenme

• Böbrek yetmezliği

• Kronik böbrek rahatsızlığı

• Aşırı terleme

• Vücutta düşük magnezyum seviyelerine sahip olmak

• Cushing sendromu

Potasyum Eksikliği Belirtileri Nedir?

Potasyum eksikliğinin belirtileri aşağıda listelenmiştir. 

• Sindirim problemleri

Şiddetli hipokalemi, sindirim problemlerine neden olabilir. Potasyum, beyinden gelen sinyallerin düz kas olarak adlandırılan sindirim sisteminde bulunan kaslara iletilmesinde rol oynamaktadır. Bu durum, sindirilebilmesi için yiyeceklerin itilmesine yardımcı olan kasılmalarını sağlar. 

Potasyum seviyelerin düşüklüğü, sindirim sistemindeki kasılmaların zayıflamasına ve besinlerin geçişinin yavaşlamasına yol açabilir. Bu da şişkinlik ve kabızlık gibi çeşitli sindirim sorunlarına sebep olabilir. Şiddetli potasyum eksikliği özellikle kabızlık ile ilişkilidir. 

• Nefes almada güçlük

Ciddi bir hipokalemi nefes alma güçlüğüne yol açabilir. 

Solunum, akciğerlerin havayı solumasına ve solumasına yardımcı olmak için bazı kasların özellikle de diyaframın kullanılmasına ihtiyaç duyar. 

Kandaki potasyum seviyelerinin aşırı düşüklüğü, akciğerlerin düzgün şekilde genişleyip büzülememesine yol açar ve bu durum da nefes darlığına sebep olur. 

Potasyum eksikliği, akciğerlerin normal çalışmasını engelleyebilir ve bu da tehlikeli olabilir. 

• Poliüri

Poliüri, normalden daha sık idrara çıkmayı ifade eden bir rahatsızlıktır.

Böbrekler, vücudun sıvı ve elektrolit dengesini korumakla birlikte, idrar yoluyla atıkların vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.  

Düşük potasyum seviyeleri, böbreklerin bu görevlerini yerine getirmesini zorlaştırabilir ve bu da sık idrara çıkmaya neden olur. Bununla birlikte polidipsi yanı aşırı susama da potasyum eksikliği belirtileri arasında yer almaktadır.

• Kaslarda zayıflık ve kramp

Kas krampları, ani bir şekilde meydana gelen ve kontrol edilemeyen kas spazmlarıdır. Kandaki potasyum seviyelerinin düşüklüğü, kas kramplarına yol açabilir. 

Potasyum, kasılmaları uyarmak için beyinden gelen sinyallerin iletilmesinde rol oynar. Bununla birlikte kas hücrelerini terk ederek bu kasılmaların sonlanmasına da katkıda bulunur. Potasyum eksikliği, beynin bu mesajları verimli bir şekilde iletememesine sebep olur. Bu durumun sonucunda, daha uzun kasılmalar meydana gelir. 

• Düzensiz kalp atışı

Potasyum, kalp kası kasılmalarının kontrolü için önemlidir. 

Bunun nedeni, potasyumun kalp atışının düzenlenmesine yardımcı olmasıdır. Kandaki düşük potasyum değerleri bu akışı bozarak aormal kalp aritmilerine neden olur.

• Karıncalanma ve uyuşma

Hiperkalemi, karıncalanma ve uyuşukluk hissine sebep olabilir. Parestezi, elleri, kolları, ayakları ve bacakları etkileyen bir rahatsızlıktır. Potasyum, normal sinir fonksiyonu için potasyum gerekli olan bir mineraldir. Sinir sinyalleri, düşük potasyum seviyeleri ile zayıflayabilir ve bu da karıncalanma ve uyuşma hissine neden olur. 

Potasyum Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Potasyum eksikliği tedavisi, kişinin semptomlarına ve potasyum seviyelerinin ne kadar düşük olduğuna bağlı olarak gerçekleştirilmektedir. 

Hafif hipokalemisi olan kişiler için bir doktor tarafından tavsiyeler uygulanmaktadır.

• Düşük potasyuma yol açabilecek ilaç kullanımını azaltmak veya tamamen bırakmak

• Tıbbi gözetim altında potasyum takviyesi alımı Günlük potasyum takviyesi almak

• Potasyum açısından zengin sebze ve meyvelerin tüketimini artırmak 

• Vücuttaki potasyum düzeylerini yükseltebilecek ilaç kullanımı

Şiddetli hipokalemisinde ise acil tedavi uygulanması gerekmektedir. Doktor tarafından intravenöz potasyum önerilebilmektedir. 

Potasyum Yüksekliği Nedir?

Kandaki potasyum seviyesinin normalden yüksekliği hiperkalemi olarak nitelendirilmektedir. Potasyum, kalp dahil olmak üzere nöron ve kas hücrelerinin normal çalışmasına yardımcı olan bir mineraldir.

Bir yetişkin için potasyum değeri, 3.5 ila 5.0 milimol (mmol/L) arasında olmalıdır. Hiperkalemi, kandaki potasyum seviyelerinin 5.5 mmol/L'nin üzerine çıktığında ortaya çıkar. 6,5 mmol/L'nin üzerindeki bir okuma, acil tıbbi müdahale gerektiren kalp rahatsızlıklarına yol açabilir. 

Böbrekler, tüketilen besinlerden potasyumu filtreler. Fazla potasyum idrar yoluyla vücuttan atılır. Hiperkalemi, vücudun böbreklerin kaldıramayacağı kadar fazla potasyum bulunmasını ifade eder. Sonuçta, potasyum kanda birikir. Hiperkalemiye katkıda bulunan faktörler şunlardır.

• Potasyum takviyelerinin aşırı kullanımı

• Bazı tansiyon ilacı gibi potasyum içeren ilaçlar

• Dehidrasyon

• Tip 1 diyabet

• Böbrek rahatsızlıkları

Potasyum Yüksekliği Belirtileri Nedir?

Hafif hiperkalemi birçok insanda hafif belirtilere yol açar veya herhangi bir belirti görülmez. Potasyum yüksekliği semptomları, haftalar veya aylar içinde yavaş yavaş ortaya çıkabilir. Tehlikeli derecede yüksek potasyum seviyeleri kalbi etkiler ve aniden yaşamı tehdit eden sorunlara sebep olabilir. Potasyum yüksekliği belirtileri şunlardır.

• Yorgunluk ve zayıflık

• Uyuşma veya karıncalanma hissi

• Mide bulantısı veya kusma

• Nefes almada zorluk yaşama

• Göğüste ağrı

• Düzensiz kalp atışları ve çarpıntı

• Kas zayıflığı

• Karın ağrısı ve ishal

Bebeklerde Potasyum Yüksekliği Görülür mü?

Potasyum, bebeğin hücrelerinde en fazla bulunan elektrolittir ve kas kasılması ve gevşemesi için gerekli bir mineraldir. Potasyum, bebeğin kalp kasının gevşemesinden sorumlu pozitif yüklü bir iyondur. Hiperkalemi, bebeğinizin potasyum seviyelerinin normalin üzerine çıktığı durumdur. Bebeklerde potasyum eksikliği, ciddi kalp aritmilerine sebep olabilir.

Yenidoğanlarda kandaki normal potasyum seviyeleri 4,1 ila 5,3 milimol (mmol/L) arasında düşerken, 1 aydan 1 yaşına kadar olan bebeklerde seviyeler 3,7 ila 5,9 mmol arasında olmalıdır. 

Bebek metabolizmaları günde yetişkinlerden daha yüksek miktarda potasyum kullanmaktadır. Yetişkinlerin ihtiyaç duyduğu 1 ila 1.5 mEq/kg/gün ile karşılaştırıldığında, bir bebek günde kilogram başına ortalama en az 2 ila 3 milieşdeğer potasyuma ihtiyaç duymaktadır.

Potasyum Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Potasyum yüksekliği tedavisi, kişinin potasyum düzeyine göre değişmektedir. 

Yüksek potasyum seviyelerinin tedavisinde doktorlar tarafından  ilaç reçete edilebilir. Bununla birlikte potasyum düzeylerini yükselten belirli tansiyon ilaçları veya diğer ilaçların durdurulması ve değiştirilmesi önerilmektedir.  

Potasyum bağlayıcılar, aşırı potasyum seviyelerinin tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bir potasyum bağlayıcı, vücuttaki potasyuma yapışarak ve aynı zamanda kan dolaşımına girmesini önleyerek çalışır. Bu, potasyumun kanda birikmesini engeller. Potasyum bağlayıcılar, su ile karıştırılarak alınabilir.

Böbrek yetmezliği sebebiyle hiperkalsemisi bulunan kişiler için, en iyi tedavi seçeneği hemodiyalizdir.Hemodiyaliz, böbreklerin kanı verimli bir şekilde filtreleyemediğinde fazla potasyuma ek olarak kandaki atıkları önlemek için bir makine kullanır.

Hafif dereceli yüksek potasyumu olan kişiler diyet ile alınan potasyum miktarını azaltmaktadır. Bunun için bir uzman kontrolünde yüksek potasyum içeren gıdaların ve takviyeleri sınırlanması gerekmektedir.