Romatoid artritte beslenme nasıl olmalı?

Romatoid artritle mücadele ediyorsanız ve ağrılarınızı azaltacak her yolu denediyseniz beslenmenin etkileriyle tanışmak size iyi gelebilir. Romatoid artrit semptomlarının yönetilmesinde diyet etkili midir? Hangi besinler mutlaka tüketilmelidir? Romatoid artritte yaşam tarzı değişiklikleri nelerdir? 

Romatoid artrit (RA) nedir?

Romatoid artrit, gözler, akciğerler, kalp gibi organların yanı sıra sinovyal (hareket) eklemleri etkileyebilen sistemik otoimmün bir hastalıktır. En çok etkilenenler el ve ayaklardaki küçük eklemlerdir ancak dizi, kalçayı ve omuz eklemlerini de etkileyebilir. Her iki el gibi, genellikle simetrik olarak (vücudun her iki yanında) birden fazla eklem aynı anda etkilenebilir. RA, eklem astarının iltihaplanmasına ve şişmesine neden olur. Bu, eklem yüzeyinin tahrip olmasına ve aşırı hassasiyet ve ağrıya yol açar. RA'lı kişilerde artan iltihaplanma, kalp krizi, felç ve kalp yetmezliği gelişme riskini artırır.

Bu hastalığın kadınlarda erkeklere göre iki ila dört kat daha sık görüldüğünü belirtmekte fayda var. Herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ancak 30-60 yaşlarında zirveye ulaşır.

Romatoid Artrit tedavisi nasıldır?

Romatologlar eklem hastalıkları konusunda uzmandır. Uzman hemşireler, fizyoterapistler, mesleki terapistler, eczacılar, ayak hastalıkları uzmanları ve bazen ilaçlar, ağrı yönetimi, eklem fonksiyonlarını iyileştirmeye yönelik egzersizler ve diyet konusunda tavsiyelerde bulunan diyetisyenlerden oluşan multidisipliner bir sağlık ekibiyle çalışmak hastalığın yönetilmesi ve kontrol altına alınmasında çok önemlidir.

Romatoid Artrit’te diyet etkili midir?

Diyet romatoid artriti (RA) iyileştirmez, ancak doğru gıda seçimleri vücutta hasara yol açan iltihabı kontrol ederek vücudunuzun ihtiyaç duyduğu besinleri sağlayarak sağlıklı bir kiloyu korumanıza yardımcı olabilir. Bu önemlidir çünkü aşırı kilo, ağrılı eklemler üzerindeki baskıyı artırır ve bazı RA ilaçlarının etkinliğini azaltabilir. Dahası, vücut yağı, iltihaplanmayı teşvik eden sitokin adı verilen proteinleri üretir.

Bununla birlikte romatoid artrit ile yaşayan kişilerin %75 kadarı, diyetin semptomlarında önemli bir rol oynadığına inanmaktadır. Yayınlanan veriler, insanların %50'sinin diyetlerini değiştirmeye çalıştığını ortaya çıkarmıştır. Mevcut kanıtlar ilaç yerine diyet değişikliğini desteklemiyor olsa da hastalık semptomlarının azaltılmasında diyetin önemli bir yeri olduğu da bir gerçektir. 

İşte romatoid artrit bireylerin beslenmesine eklemesi gereken besinler:

Yağlı balık

Somon, ton balığı, sardalya, ringa balığı ve diğer soğuk su balıkları, inflamasyonu kontrol etmeye yardımcı olabilecek omega-3 yağ asitleri açısından zengindir. Vücudunuzun sağlıklı bir omega-3 ve omega-6 yağ asitleri dengesine ihtiyacı vardır. Araştırmacılar, omega-6'ların omega-3'lere oranının daha yüksek olmasının, RA gibi kronik inflamatuar hastalıklarda artışla ilişkili olduğunu bulmuşlardır. Bu nedenle, iltihaplanmayı tetikleyebilen ve etlerde, bazı yağlarda ve bu yağları içeren kızartılmış ve işlenmiş gıdalarda bulunan omega-6'ları azaltmak ve omega-3'leri artırmak önemlidir.

Meyve ve sebzeler

Meyve ve sebzeler, iltihaplanmayı tetikleyebilen ve hücrelere zarar verebilecek serbest radikaller adı verilen moleküllerin dengelenmesine yardımcı olan antioksidanlar açısından zengindir. Ayrıca vücudun ihtiyaç duyduğu vitaminler, mineraller ve polifenollerle de doludurlar; bunların hepsi bir inflamasyon belirteci olan C-reaktif proteinin (CRP) azaltılmasına yardımcı olabilir. Sağlık açısından en büyük faydayı elde etmek için her gün birkaç çeşit taze veya dondurulmuş meyve yiyin, ancak dondurulmuş seçeneklerdeki şeker içeriğine dikkat edin. En fazla besin maddesini almak için renkli sebzeler yiyin. Günde iki fincan meyve ve iki buçuk ila üç fincan sebze yemeyi hedefleyin; günde 30 dakikadan az egzersiz yapıyorsanız daha az, daha aktifseniz daha fazla olacak şekilde plan yapabilirsiniz.

Tam tahıllar

Yulaf, tam buğday, kahverengi pirinç, kinoa ve diğer tam tahıllar CRP düzeylerini düşürebilir ve RA'lı kişilerde artan kalp hastalığı riskini azaltabilir. Tam tahıllar, rafine edilmiş tahıllardan daha fazla besin ve lif içerir. Ayrıca rafine tahıl içeren birçok ürün, ilave şeker ve doymuş yağlar gibi sağlığa zararlı bileşenler içerir. Etiketleri okuyun ve ana maddesi olarak tam tahılın belirtildiği ekmekleri, tahılları ve diğer ürünleri seçin.

Bezelye ve fasulye

Bu baklagiller kas sağlığı için önemli olan mükemmel bir protein kaynağıdır ve RA'lı kişiler kas kaybına eğilimlidir. Dahası, bezelye ve fasulye neredeyse hiç yağ içermez, antioksidanlar içerir ve bazıları folik asit, magnezyum, demir, çinko ve potasyum açısından zengindir; bunların hepsi kalp ve bağışıklık sistemi yararları ile bilinir. Siyah, garbanzo ve kırmızı barbunya fasulyesi ve börülce iyi seçimlerdir.

Fındık

Sağlıklı tekli doymamış yağlarla dolu olan kuruyemişler, kalp koruyucu özellikleri ve önemli besin maddeleri ile tanınır. Çam fıstığı, antep fıstığı, fındık ve bademleri deneyin. Cevizler özellikle RA'lı insanlar için iyidir çünkü omega-3 yağ asitleri bakımından yüksektir. (Öğütülmüş keten tohumu da omega-3 açısından iyi bir bitkisel kaynaktır.) Ancak fındık yeme konusunda aşırıya kaçmayın; sağlıklı yağlar içerirler ancak kalorileri de yüksektir.

Zeytinyağı 

Diğer sıvı ve katı yağlar yerine zeytinyağı kullanın. Sağlıklı tekli doymamış yağın yanı sıra, iltihabı azaltan ve ağrıyı hafifletmede ibuprofen gibi davranan oleocanthal adı verilen bir bileşik içerir. Ancak ölçülü olarak yiyin; tüm yağlar gibi kilo aldırabilen bir yağdır.

Romatoid Artrit’te yaşam tarzı değişiklikleri nelerdir?

Sağlıklı bir kiloda kalın

Diyet ve artrit arasındaki en önemli ilişki kilodur. Aşırı kilo bazı ilaçları bile etkisiz hale getirebilir. Hastalık aktivitesini artırabilir ve remisyonu geciktirebilir. Olması gerekenden daha fazla vücut ağırlığı taşıyorsanız, sağlıklı beslenmeyi düzenli egzersizle birleştirerek fazla kilolardan kurtulmaya çalışın.

Diyetinizdeki yağ türünü değiştirin

RA'lı kişilerin kalp hastalığına yakalanma riski, hastalığı olmayanlara göre daha yüksektir. Yediğiniz ve yemek pişirirken kullandığınız yağın miktarı ve türü kandaki kolesterol düzeylerini etkileyebilir ve ayrıca eklem ağrısı ve iltihaplanma düzeyini de etkileyebilir. Doymuş yağ alımını azaltmak ve yerine daha az miktarda doymamış yağ koymak, normal kan kolesterol seviyelerinin korunmasına yardımcı olabilir. 

Genel olarak tuz alımına dikkat edin

Günde 6 gramın üzerinde tuz (sodyum klorür) alımı, bağışıklık sistemindeki değişiklikler nedeniyle iltihaplanmayı teşvik edebilir. Yüksek tuz alımı bazı kişiler için yüksek tansiyon riskini de artırabilir. 

'Akdeniz tarzı' diyeti deneyin

Artrit için özel bir diyet yoktur fakat sağlıklı ve çeşitli bir diyet önerilir. Akdeniz diyeti kümes hayvanları, balık ve az miktarda yağsız kırmızı etin yanı sıra bol miktarda sebze ve taze meyve (taze, dondurulmuş veya konserve), bol miktarda zeytinyağı, tam tahıllar, bezelye, fasulye, kuruyemiş ve tohumları içerir. Bu, doymuş yağların azaltıldığı ve yerini omega-3 yağları dahil doymamış yağların aldığı anlamına gelir. Araştırmalar sonuçsuzdur ancak bazı çalışmalar RA'lı kişilerin bu diyeti uygularken yaşadıkları semptomlarda iyileşme olduğunu göstermiştir.

Bu beslenme biçimini benimsemek için günde dört veya daha fazla porsiyon sebze ve iki veya daha fazla porsiyon meyve yemeyi hedefleyin. Daha fazla yağ ve zeytin ve kolza yağı gibi tekli doymamış yağlar açısından zengin ürünler kullanın. Çeşitli renkli meyve ve sebzeleri yemek (günde 5 kez), iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilecek 'antioksidanlar' adı verilen bileşiklerin alımını artıracaktır. 

Demir açısından zengin yiyecekler yiyin

Anemi, vücuda oksijen taşımak için kırmızı kan hücrelerinin eksikliğidir. Anemiye kronik inflamasyon, ilaçlar ve bozulmuş demir emilimi neden olabilir. Bu nedenle, yorgunluğun önlenmesine yardımcı olmak için yeterli miktarda demir alımı önemlidir. Yorgunluk RA'nın çok yaygın bir semptomudur ve anemi ile daha da kötüleşebilir.

Bu sorunun üstesinden gelmeye yardımcı olmak için, Akdeniz diyetini uyguluyor olsanız bile yağsız kırmızı etten tamamen uzak durmayın. Demir, C vitamini ile aynı anda alınırsa vücut tarafından daha kolay emilir; bu nedenle yemeklerinizde bir porsiyon meyve veya küçük bir bardak meyve suyu tüketin. Bitki bazlı bir diyet uyguluyorsanız ve yeterli demir alamıyorsanız takviye şeklinde almayı düşünün.

Kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketin

Kemiklerinin güçlü ve sağlıklı kalmasını sağlamak için herkesin beslenmesinde yeterli miktarda kalsiyum alması önemlidir. RA'nız varsa ve tedavinin bir parçası olarak glukokortikoid kullanıyorsanız bu daha da büyük bir husustur. Kilo almanın yanı sıra osteoporoz gelişme riskini de artırabilir . İyi kalsiyum kaynakları arasında az yağlı süt, yoğurt ve peynir, yeşil yapraklı sebzeler, kalsiyum eklenmiş soya içecekleri, badem ve sardalya gibi  kılçıklı tüketime uygun balıklar bulunur.

Gıda intoleransınız olup olmadığını tespit edin

Vejetaryen diyet, bazılarının semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir fakat bu diyette besin eksiklikleri görülebileceğinden yeterli besin aldığınızdan emin olmak için doktorunuzla veya diyetisyeninizle konuşun. Bazı insanlar gıda alerjisinin veya intoleransının RA'da inflamasyona neden olduğuna veya alevlendirdiğine inanıyor, ancak bu teoriyi destekleyecek hiçbir kanıt yoktur. Ancak az sayıda RA'lı kişinin bir veya daha fazla gıdaya karşı gerçek intoleransı olabilir. Rahatsız edici gıdalar, bir diyetisyen gözetiminde bir dışlama diyeti aracılığıyla belirlenebilir. Oruç, RA'da ağrı ve inflamasyonu kontrol etmenin aşırı ve geçici bir yoludur ve önerilmez.

D vitamini seviyelerinizi kontrol ettirin

Düşük d vitamini düzeyleri ile RA arasında bir ilişki olabilir. Tüm yetişkinler ve bir yaşın üzerindeki çocuklar, özellikle sonbahar ve kış aylarında D Vitamini içeren günlük bir takviye almayı düşünmelidir. Risk grubundakiler, yıl boyunca D vitamini içeren bir takviye almayı düşünmelidir fakat kullanmadan önce doktorunuza danışmanızda fayda vardır.

Aşağıya hastalık yönetimi için en iyi ipuçlarını sizin için listeledik:

●Diyet tek başına hastalık aktivitesini azaltamaz, ancak RA'lı birçok kişi diyetin semptomlarında önemli bir rol oynadığına inanıyor.

●Sağlıklı kiloyu korumak önemlidir. Düzenli egzersizle birlikte sağlıklı beslenme, vücut yağının kaybına yardımcı olacaktır.

●Fazladan vücut ağırlığı taşımak kardiyovasküler hastalık riskini artırır. Ayrıca biyolojik ilaçlar gibi bazı uzman anti-romatizmal ilaçların etkinliğini de bozar.

●Eklem ve kalp sağlığınıza fayda sağlamak için doymuş yağ miktarını azaltın ve daha fazla omega-3 ve tekli doymamış yağlar (zeytinyağı gibi) tüketin.

●Demir, kalsiyum ve D vitamini gibi besinler çok önemlidir

● ‘Akdeniz tarzı' bir diyet uygulamak semptomlarınızı iyileştirebilir