Şeker hastalarına beslenme önerileri

Diyabet çeşitli nedenlerden kaynaklanabilen ciddi bir rahatsızlıktır. Fazla kilolu olmak, sağlıksız yiyecekler tüketmek, yeterince aktif olmamak ve genetik  faktörler, diyabetin nedenleri arasında yer alır. Uzmanlar, sağlıklı bir yaşam biçimi, dengeli beslenme ve yeterli fiziksel aktivitenin diyabet riskinin önemli derecede azalttığını belirtmektedir.  

Kişiye özel olarak hazırlanan tıbbi beslenme tedavisi, diyabet beslenmesinin daha iyi çalışmasını sağlar. Tip II diyabetliler, insüline ihtiyaç duymadan kan şekerini normal seviyelerde tutmak için iyi bir beslenme planına ihtiyaç duymaktadır. 

Diyabetli kişilerin yaşam tarzlarına bağlı olarak beslenme biçimleri de farklılık göstermektedir. Bu nedenle de şeker hastalığı olan kişiler için tek bir diyet örneği bulunmamaktadır.   

Diyabetli birine beslenme planı hazırlarken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, bireyi  normal vücut ağırlığına getirmek ve kilo kontrolünün sağlanmasıdır. Dengeli ve yeterli bir beslenme planı, kan şekeri normal seviyede kalmasını sağlar. 

Şeker Hastaları Nasıl Beslenmelidir? 

Şeker hastaları için sağlıklı ve dengeli beslenmek, yükselen kan şekerini düzenlemede en önemli etkendir. Diyabetli bireyler, uzun süre aç kalmamaya dikkat etmeli ve 3 ana ve 3 ara öğünden oluşan bir beslenme programı izlemelidir. 

Beslenme planında çok tipli beslenme tarzı olan sebze, süt, tahıl ve et grubunun bir arada tüketilmesi önemlidir. Yalnızca protein ağırlıklı beslenmek ve ekmek tüketimini bırakmak gibi tek tip bir beslenme biçimini uygulamak, kan şekerinin bir anda yükselmesine ve bir anda düşmesine yol açar. Kan şekerinde meydana gelen ani değişiklikler vücuda zarar verir. 

Şeker hastaları öğünlerine beyaz ekmek yerine tam buğday unundan yapılan çavdar, esmer veya kepek ekmeği ekleyebilirler. Bununla birlikte haftada en az 2 ila 3 porsiyon nohut, kuru fasulye ve mercimek gibi kurubaklagil yemekleri tüketilmelidir.

Aynı zamanda öğünler posa açısından yüksek olmalıdır. Her öğüne sebze, tahıllı ekmek veya mercimek, nohut veya bulgur gibi diğer baklagillerin eklemek, kan şekeri seviyesini sabit tutar ve bağırsak hareketlerinde artış sağlar. 

Şeker hastalığı bulunan kişiler için ara öğünler önemlidir ve atlanmamalıdır. Meyve ile birlikte süt, yoğurt, ayran gibi başka yiyeceklerle birlikte tüketilmelidir. 

Et, tavuk ve balık, yenmeden önce derileri ve yağları alınmış olarak haşlanmalı, buğulanmalı veya ızgarada pişirilmelidir. Kızarmış yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Düzenli olarak balık tüketmeyen kişilerin her gün bir veya iki ceviz yemelidir. 

Yemeklerde light gıdalar yerine sağlıklı yöntemlerle pişirilmiş düşük kalorili yiyecekler tercih edilmelidir. 

Bununla birlikte kelle, paça ve işkembe gibi yağ ve kolesterol oranı yüksek sakatat tüketiminden uzak durulmalıdır. Ayrıca sosis, salam ve sosis gibi şarküteri etlerinden ve hamur işlerinden de uzak durulmalıdır. 

Krema, kaymak, et,  mayonez ve tavuk suyu kullanılarak pişirilen gıdaların tüketimi de şeker hastaları için zararlıdır.  İçeriği bilinmeyen hazır yiyeceklere dikkat edilmelidir. Diyabetli kişilerin uzak durması gereken bir diğer besin ise kuyruk yağı ve iç yağı gibi katı yağlardır. Bu yağlar, sağlıklı yağlar ile değiştirilmelidir. 

Şerbetli tatlı, kek ve şekerleme gibi şeker içeriği yüksek besinler tüketilmemelidir.  

Günde alınması gereken en fazla tuz miktarı 5 gramdır.

Şeker hastaları için yapılan diyet değişiklikleri,   hayatın her aşamasında kullanılabilecek ve sürekliliği olacak şekilde düzenlenmelidir. 

Bu kişiler için yeterli fiziksel aktivite çok önemlidir. Haftada en az 5 gün ve en az 30 dakika orta yoğunlukta aktivite uygulanmalıdır. Ayrıca şeker hastaları düzenli kontroller ve kan testleri yaptırmaları ve doktorların reçete ettiği ilaçları kullanmaları gerekmektedir. 

Şeker Hastaları Diyet Yapabilir mi?

Şeker hastalığı veya şeker hastalığı geliştirme riski olan kişiler için doktorlar tarafından sağlıklı bir beslenme planı uygulamak için bir diyetisyene danışılması tavsiye edilir.

Beslenme planı, kan şekerini kontrol altına almaya, kilo yönetimine ve kişiyi yüksek tansiyon ve yüksek kan yağları gibi kalp hastalığı riskini artıran faktörleri yönetmeye yardımcı olur.

Kişi ihtiyaç duyulandan daha fazla kalori ve yağ tükettiğinde, vücut kan şekerini yükseltir. Kan şekeri seviyeleri kontrol altında tutulmadığında ve uzun süre devam ettiğinde sinirlere, böbreklere ve kalbe zarar verebilecek hiperglisemi gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Sağlıklı yiyecekler tercih etmek ve yediklerini takip etmek, kan şekeri seviyelerini güvenli bir aralıkta tutmaya yardımcı olabilir.

Fazla kiloya sahip tip 2 diyabetli birçok kişi, kilo verdiğinde kan şekerini daha iyi kontrol edebilir. Kilo kaybının başka sağlık yararları da bulunmaktadır. Kilo vermesi gereken bir kişi, diyabet diyeti ile hedeflerine sağlıklı bir şekilde ulaşabilir. 

Şeker Hastaları Karbonhidratlı Besinler Tüketebilir mi?

Karbonhidratlar çoğu insanın kan şekerini yükseltmeyeceğini düşündüğü yiyeceklerden biridir. Hamur işleri, karbonhidratının büyük bir bölümünün bulunduğu gıdalardır. Karbonhidratlar, vücudun bir şeker türü olan glikoza parçaladığı bir besin türüdür. Glikoz vücuda enerji verir ama aynı zamanda kan şekerini yükseltir. Şeker hastaları tatlı tüketmese de, glikoz kan şekeri değerlerinin değişmesine neden olur. Bu durumda bireyler kan şekeri seviyelerini kontrol ettirdiklerinde sonuçlar kötü bir aralıkta olur. Bu nedenle de şeker hastalarının beslenme programlarının dışına çıkmaması gerekmektedir. İsminden dolayı çok fazla tatlı yemekten kaynaklandığı düşünülen diyabetin, çeşitli gıdaların içeriğinden de etkilenebilir.  

Şeker hastaları beyaz undan yapılan ekmek, makarna, pirinç, mısır ve mısır ürünleri, şekerli gıdalar gibi zararlı yiyecekler yerine tahıllı ürünler, meyve, sebze, kuru baklagiller ve düşük yağ içeren süt ürünleri gibi sağlıklı karbonhidratlar tüketmelidir.  

Bu sayede ise şeker hastaları yeterli miktarda karbonhidrat tüketebilirler. Sebze, meyve, kabuklu gıdalar, kuru fasulye, bezelye, nohut ve tam buğday unu kullanılarak yapılan gıdalar gibi lif açısından zengin yiyecekler diyabet hastaları için faydalıdır. Balık, kırmızı etten daha az yağ içeriğine sahip olduğundan diyabet hastaları için iyi bir seçenektir. 

Ancak ızgara yapılarak tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Zeytinyağı ve badem yağı ise sıvı yağ veya margarine göre daha iyi alternatiflerdir. Sonuç olarak, diyabet hastası kişilerin diyet listesi veya şeker hastaları için beslenme ipuçları gibi  bilgiler için bir uzmana danışmaları gerekmektedir. 

Şeker Hastaları Yağlı Besinler Tüketebilir mi?

Sağlıklı, dengeli ve az yağ içeren bir beslenme biçimi herkes için faydalıdır. Yağlar kalori bakımından çok yüksektir ve her bir gram yağ, protein veya karbonhidratlarla karşılaştırıldığında iki kat daha yüksektir. 

Çok fazla yağ tüketmek, vücudun ihtiyaç duyduğundan daha fazla kalori almasına neden olur. Bu da kilo alımına neden olabilir. Bu durum   diyabetin kontrolünü zorlaştırabilir ve genel sağlığı olumsuz etkileyebilir. 

Bununla birlikte tüketilen yağın türü de çok önemlidir. Öğünlerden çok fazla doymuş yağ almak, yüksek seviyelerde düşük yoğunluklu lipoprotein veya "kötü kolesterol" olarak bilinen LDL'ye neden olabilir. Bu, kalp hastalığına  yakalanma olasılığını artırabilir. Diyabetli kişilerin Kalp-damar hastalığı olasılığı daha yüksektir, bu da daha sağlıklı yiyecekleri tercih etmeyi daha da önemli hale getirir.

Balık iyi bir protein kaynağıdır ve ayrıca Omega 3 yağ asitleri açısından zengindir. Omega 3, diyabeti olmayan kişilerde insülinin daha iyi çalışmasını sağlayarak ve diyabetli kişilerde meydana gelebilecek iltihabı durdurarak diyabete karşı koruma sağlar. Ayrıca Omega 3 yağ asitleri, kalp hastalıklarına karşı da koruyucudur. Balıktan en iyi şekilde yararlanmanın en iyi yolu, haftada en az iki kez ızgarada, fırında veya buharda pişirerek tüketmektir. 

Şeker Hastaları Proteinli Besinler Tüketebilir mi?

Diyabetik bir diyet için, seçilen proteinlerdeki yağ ve karbonhidratlara dikkat etmek önemlidir. Örneğin bazı karbonhidratlar hızla glikoza dönüştürülür ve bu da kan şekerinde ani bir artışa neden olabilir. Yüksek yağlı ve yüksek karbonhidratlı yiyecekler ayrıca kilo alımına yol açabilir ve bu da kan şekeri seviyelerini kontrol etmeyi zorlaştırabilir.

Amerikan Diyabet Derneği tarafından protein kaynağı olarak haftada en az iki kez balık tüketilmesi gerektiği belirtilmektedir. 

Ayrıca kırmızı eti ve çok fazla doymuş yağa sahip olma eğiliminde olan jambon,  salam ve sosis gibi işlenmiş etlerin sınırlandırılması gerektiğini söylemektedir.  Sağlıklı bir diyet için yağsız etler daha faydalı bir seçimdir.

Yüksek protein içeren bir diyetin, kan şekerini kontrol etmeye yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Ancak proteinler uzun vadeli etkiye sahip olmayabilir.

Araştırmalar, daha fazla protein alımının vücudun şekeri nasıl sindirdiği veya emdiği konusunda büyük bir fark yaratmadığını ve uzun vadede kan şekerini veya insülin ihtiyacını değiştirmez.

Bu, diyabetli bir kişi yüksek proteinli bir diyete geçerse, herhangi bir terapötik yararın muhtemelen proteinin kendisinden değil, karbonhidrat tüketiminin eşzamanlı azaltılmasından kaynaklanacağı anlamına gelir. Bu, tip 2 diyabetin kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilecek tutarlı bir karbonhidrat diyetinin önemli bir parçasıdır.

Bu durum herkesin yüksek proteinli bir diyet yemesi gerektiği anlamına gelmemektedir. Diyabetli bireylerin kişisel durumunu ve yeme alışkanlıklarını dikkate alması gerekmektedir.  

Şeker Hastaları Hangi Besinleri Tüketmelidir? 

Aşağıda şeker hastalığında tüketilebilecek besinlerin listesi verilmiştir.

• Sağlıklı (kompleks) Karbonhidratlar

• Liften zengin gıdalar

• Balık

• İyi yağlar

Sağlıklı (kompleks) Karbonhidratlar 

Karbonhidratlar başlıca enerji kaynağıdır ve üç ana besin grubundan biridir. Proteinler ve yağlar, glikoz seviyeleri üzerinde karbonhidratlardan daha az etkiye sahiptir. Ancak karbonhidratlar diyetin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.   Basit şekerler ve kompleks şekerler, vücutta glikoza dönüştürülür. Kompleks karbonhidratların parçalanması daha uzun sürer. Yavaş parçalandığından yavaş ve dengeli bir şekilde emilir. Bu nedenle basit karbonhidratlar kan şekerinde ani yükselmelere veya çok fazla insülin salınımına neden olmaz. Kompleks karbonhidratlar gerekli lif ihtiyacını karşılar ve uzun süre tok hissetmeyi sağlar. Beyaz ekmek, makarna, pirinç, mısır, tahıl ve şekerli yiyecekler yerine sebze, meyve, baklagil ve kepekli tahıl gibi sağlıklı karbonhidratlar ve az yağlı süt ürünleri tüketilebilir. 

Liften zengin gıdalar

Lif açısından zengin gıdalar, bitki bazlı besinlerin sindirilemeyen veya emilemeyen kısımlarıdır. Bunlar kalp hastalığı riskini azaltır ve kan şekerini kontrol altında tutar. Lif,  kuruyemişler, sebzeler, meyveler, baklagiller (fasulye, nohut ve bezelye gibi), tam buğday unu ve buğday kepeği gibi gıdalarda bulunur.

Balık

Haftada en az iki kez balık tüketilmesi önerilir. Omega-3 yağ asitleri somon , uskumru, ton balığı ve sardalya gibi birçok balıkta bulunur. Bu asitler kalp sağlığını destekler. Uskumru ve kızarmış balık gibi civa oranı yüksek balıkların tüketiminden uzak durulmalıdır. Balık ızgarada, buharda veya fırında pişirilerek tüketilebilir. 

İyi yağlar

Şeker hastalığına sahip bireyler tarafından tekli ve çoklu doymamış yağlar tercih edilmelidir. Bunlar arasında badem , ceviz, zeytin ve zeytinyağı bulunur. Bu yağlar kolesterolü düşürmeyi sağlar, ancak yağlar yüksek kalori içerdiğinden tüketirken dikkatli olunmalıdır.  

Şeker Hastaları için Haftalık Beslenme Listesi

Aşağıda 1400 kalorilik diyabetik beslenme listesi verilmiştir. 

Güne başlarken

• 2 bardak ılık su, bitki çayları

Kahvaltı

• 2 çorba kaşığı lor, 1 parmak kalınlığında az yağlı beyaz peynir ve çökelek peyniri 

• Sınırsız çiğ sebze (domates, biber, salatalık, biber, yeşillik vb)

• 2 yumurta beyazı 

• 2 dilim light ekmek

Ara Öğün

• 1 meyve (elma, üzüm ve tatlı meyveler hariç)

• 1 çay bardağı yağsız kefir, yoğurt, süt veya 1 parmak kalınlığında yağsız peynir ve yeşil çay

Öğle Yemeği

• 1 kase kremasız çorba

• Avuç içi büyüklüğünde ızgara veya fırında pişirilmiş tavuk veya balık eti  

• Bol yeşillikli ve maydanozlu salata (elma sirkesi ve limon eklenebilir)

• 1 dilim light ekmek

Ara Öğün

• 1 meyve (elma, üzüm ve tatlı meyveler hariç)

• 1 tam ceviz veya 8 fındık veya badem

• Yeşil çay

Akşam Yemeği

• 6-8 kaşık susuz sebze yemeği

• Avuç içi büyüklüğünde fırında veya ızgarada pişirilmiş kırmızı et

• Bol yeşillikli ve maydanozlu salata (elma sirkesi ve limon eklenebilir)

Ara Öğün

• 1 meyve (elma, üzüm ve tatlı meyveler hariç)

• 1 saat sonra 1 çay bardağı yağsız kefir, süt, yoğurt veya 1 parmak kalınlığında yağsız peynir ve yeşil çay içilebilir. 

Öğünlerde sarımsak tüketilmesi tavsiye edilir. Aynı zamanda gün içerisinde 2 ila 2,5 litre su ve 2-3 fincan şekersiz bitki çayı içilebilir.