Skolyoz nedir?

Skolyoz, omurganın anormal yanal eğriliğidir. Eğri genellikle üç boyut üzerinde "C" ve "S" şeklindedir. Bazı bireyler eğrinin derecesi sabit kalırken, bazılarında ise zamanla artmaktadır. Skolyoz her yaşta ortaya çıkabilir, ancak en çok 10 ila 12 yaşları arasında veya ergenlik döneminde görülür. Bebeklerde skolyoz nadir görülmektedir. 

Omurganın doğal kıvrımları servikal, torasik ve lomber bölgelerde sagital düzlemde meydana gelir. Baş, amortisör görevi gören ve hareket sırasında mekanik stresi dağıtan bu doğal kıvrımlarla pelvis üzerinde konumlanır. Skolyoz, koronal (ön) düzlemde omurganın eğriliği ile karakterizedir. Eğriliğin derecesi koronal planda ölçülürken, skolyoz çeşitli düzlemleri içeren üç boyutlu bir problemdir. 

Koronal düzlem, vücudu ön (ön) ve arka (arka) bölümlere ayıran baştan ayağa ve omuzlara paralel dikey bir düzlemdir. Sagital düzlem vücudu sağ ve sol olarak ikiye ayırır. Eksenel düzlem yer düzlemine paralel ve koronal ve sagital düzlemlere dik açıdadır.

Skolyoz Çeşitleri Nelerdir?

Skolyoz çeşitleri aşağıda listelenmiştir.

• İdiopatik
• Konjenital
• Nöromusküler

1. İdiopatik

İdiopatik, skolyozun en yaygın türüdür. İdiopatik skolyoz bebeklerde, gençlerde ve ergenlerde gelişebilirken, en yaygın tanı yaşı 10 ile 18 arasındadır. İdiopatik skolyoz, 10 ila 18 yaş arasındaki 100 çocuktan 4'ünü etkilemektedir. Bu türün adı, ergenlik döneminden gelmektedir. 10 yaşına gelindiğinde, omurganın büyümesi hızlanmaya başlar. Bu durum, büyüme atakları sırasında  hastalığım ilerleme riskini artırır. 

Adolesan idiopatik skolyozun olası nedenleri hakkında birçok teori bulunmaktadır. Bunlar, asimetrik büyümeye neden olan hormonal dengesizlikleri içerir. Tüm adolesan idiopatik skolyoz hastalarının yaklaşık %30'unda ailede skolyoz öyküsü bulunmaktadır. Bu durum İdiopatik skolyozun genetik bir bağlantı olduğunu düşündürür. Çoğu durumda, adolesan idiopatik skolyoz hastaları herhangi bir ağrı veya başka problemler yaşamamaktadır. Hastalığın başlarında bireylerde herhangi bir farklılık görülmeyebilir.  Semptomlar geliştiğinde ise, düzensiz omuzlar, kaburga kamburluğu veya eğik bir gövde şeklini alır. Bu skolyoz türünde, bel ağrısına rastlanabilir. 

İdiopatik ergen skolyozu kadınlarda daha sık görülür ve nedenleri tam olarak anlaşılmamaktadır. Yaygın olarak kabul edilen bir teoriye göre ise, postüral olgunlukla ilgilidir. Buna göre, kadınlar daha kısa sürede daha büyük büyüme ataklarına sahip olma eğiliminde olduklarından, bu eğilim kadınların idiopatik adolesan skolyozu geliştirme olasılığını artırır.

2. Konjenital

Konjenital skolyoz, bireylerin doğuştan sahip olduğu bir omurga deformitesidir. Konjenital skolyoz rahimde gelişen spinal anormalliklerden kaynaklanmaktadır. Konjenital skolyoz nadir görülen bir skolyoz türüdür ve 10.000 yenidoğandan sadece 1'ini etkilemektedir. Konjenital skolyoz, doğumda mevcut olan omurganın bir malformasyonudur ve omurganın yana doğru eğriliğine yol açar. Bazı durumlarda, skolyoz gelişimine yol açabilecek bir kemik anormalliği vardır. Konjenital skolyoz genellikle idiopatik skolyoz formlarından çok daha erken yaşta tespit edilir.

3. Nöromusküler

Nöromüsküler skolyoz, vücudun omurgayı destekleyen kasları kontrol etme yeteneğini bozan tıbbi durumları olan çocuklarda ortaya çıkmaktadır. Marfan sendromu, kas distrofisi, serebral palsi ve spina bifida, nöromüsküler skolyoz gelişimine en sık neden olan tıbbi hastalıklardan bazılarıdır. Çoğu nöromüsküler skolyoz vakasında gelişen skolyoz, hastanın çeşitli tıbbi sorunlarının bir sonucudur.

Omurga eğriliği çok belirgin hale gelmedikçe nöromüsküler skolyoz genellikle ağrılı değildir. Genellikle skolyozun ilk belirtisi duruştaki bir değişikliktir. Bunlar, ayakta veya otururken öne eğilmek veya sağ ve sol tarafa doğru eğilmektir. 

Skolyoz Dereceleri Nedir?

Omurga eğrilikleri derece olarak ölçülmektedir. Skolyozun teşhis edilebilmesi için 10 derece ve üzeri eğrilik gereklidir. 10 dereceden daha düşük skolyoz eğrilikleri, spinal asimetri olarak sınıflandırılır. Hafif, orta ve şiddetli olmak üzere üç tip skolyoz bulunmaktadır. 20 dereceden az eğrilik hafif skolyoz olarak kabul edilir. 20 derecelik bir skolyoz resmi genellikle tedaviye gerek olmadığı anlamına gelir. Bununla birlikte, eğrilikte bir artış olup olmadığını görmek için hastalar düzenli kontroller yaptırmalıdır. Orta derecede skolyoz, 20 ila 40 derecelik bir eğri olarak tanımlanır. En sık 10-15 yaşları arasında teşhis edilen 20 veya 30 derecelik skolyoz görünümü korse ve fizik tedavi ile düzeltilebilir. Şiddetli skolyozda omurga eğriliği 40 dereceden fazladır. 40 derecelik skolyoz ve üzerindeki eğrilikler ciddi semptomlara neden olduğu için ameliyat gerektirmektedir. 

Skolyoz Nedenleri Nelerdir?

Skolyozun nedenleri arasında, nöromüsküler problemler ve kalıtsal hastalıklar veya çevrenin neden olduğu durumlar bulunur. Skolyoz nedenlerinin vakaların yüzde 65'inde idiopatik, yüzde 15'inde doğuştan ve yüzde 10'unda nöromüsküler bir bozukluğa bağlı olduğu düşünülmektedir. Genetik değişkenler, skolyoz riskindeki varyansın yaklaşık %38'ini, çevresel faktörler ise %62'sini oluşturmaktadır. 

Diğer tüm nedenler ekarte edildiğinde, tüm vakaların yaklaşık %80'ini oluşturan idiopatik skolyoz teşhisi konulur. Skolyozun en yaygın türü, genellikle ergenlik döneminde teşhis edilen adolesan idiopatik skolyozdur.

Nörolojik veya kas problemlerinden kaynaklanan skolyoz, nöromüsküler skolyoz olarak isimlendirilmektedir. Serebral palsinin neden olduğu skolyoz, omurilik hasarı, kas distrofisi, spinal müsküler atrofi ve spina bifida bu skolyoz türüne örnektir. Bu tip skolyoz, idiopatik  skolyozdan daha hızlı ilermektedir ve sıklıkla cerrahi müdahale gerektirir.

Konjenital skolyoz, bir veya daha fazla omurun embriyolojik anormalliğinden kaynaklanmaktadır ve omurganın herhangi bir bölümünü etkileyebilmektedir. Omurga anormallikleri omurganın eğriliğine ve diğer deformitelerine neden olur. Bunun nedeni ise omurganın bir bölgesi diğerlerinden daha yavaş uzamasıdır. Çocuk büyüdükçe skolyozun büyüklüğünün artma hızı, anomalilerin geometrisi ve yerleşimi ile belirlenir. Konjenital skolyoz, bu anormallikler doğumda belirgin olduğu için sıklıkla idiopatik skolyozdan daha genç yaşta tanımlanmaktadır. 

Skolyoz Belirtileri Nelerdir?

Skolyoz belirtileri aşağıda listelenmiştir.

• Omurganın sağa veya sola doğru eğriliği
• Uzun süre devam eden bel ve sırt ağrısı 
• Bacaklarda ağrı ve uyuşukluk
• Nefes darlığı
• Sağ veya sol omuzun öne doğru ilerlemesi 
• Kalça ve omuzda simetri bozukluğu 
• Vücudun bir tarafında diğer tarafa göre daha yüksek görünen kaburgalar 
• Birinci eğriliği karşılayan ikinci bir eğri 
• Yorgunluk
• Bir bacağın diğerinden daha uzun gibi görünmesi

Çocuklarda Skolyoz Belirtileri Nelerdir?

Skolyoz genellikle sağlıklı çocuklarda gelişir ve idiopatiktir; yani, belirli bir sebep olmadan ortaya çıkar. İdiopatik skolyoz adı verilen bu tip omurga eğriliği, çocukluk ve ergenliğin herhangi bir noktasında aniden gelişebilir. 

Diğer bir tip olan nöromüsküler skolyoz, zayıf kaslardan veya sinirlerden kaynaklanır. Genellikle serebral palsili, spina bifidalı ve kas distrofisi olan çocuklar risk altındadır. Ayrıca bağ dokusu bozuklukları da omurganın eğriliğine neden olabilir.

Bazı durumlarda, skolyoz doğumdan itibaren mevcut olabilir. Buna rağmen, omurgadaki kemiklerin deformasyonu ile ilgili problemler, yaklaşık 10-15 yıl sonra çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkma eğilimindedir.

Bunlara ek olarak cinsiyet ve genetik kodlar da omurga rahatsızlıklarının nedenleri arasında bulunmaktadır. Çocukların ve gençlerin yaklaşık %3'ünü etkileyen skolyoz, kızla çocuklarında erkek çocuklarında göre daha sık rastlanmaktadır. 

Çocuklarda skolyoz belirtileri şunlardır.

• Omurganın kavisli görünümü
• Bir tarafa doğru çıkıntı yapan kaburgalar
• Vücudun bir tarafa eğilmesi 
• Omuz veya kalça çıkıntısı
• Dengesiz omuz görünümü
• Göğüs kafesinin görünümünde eşitsizlik
• Bacaklar arasındaki uzunluk farkı

Bunlara ek olarak aşağıdaki semptomlar da nörolojik sebeplerle omurgadaki eğrilik problemi ile ortaya çıkabilir. 

• Bağırsak veya mesane fonksiyonunda meydana gelen bozukluklar
• Vücudun farklı bölgelerinde görülen uyuşma 
• Kaslarda zorlanma

Skolyoz Nasıl Tedavi Edilir?

Skolyoz tedavisinde cerrahi müdahale ve breysleme gibi yöntemler nadir olarak uygulanmaktadır. Gözlem, uygun egzersiz, sportif faaliyetler ve takip tedavi skolyoz tedavisinin prensibini oluşturmaktadır.  Tedavi planlanması aşamasında eğriliğin derecesi en önemli noktalardan biridir. Adolesan idiyopatik skolyoz tanısı almış ancak tedavi görmemiş kişilerde eğrilik yılda 0,5-1 derece artabilir. Ayrıca ergenlik döneminde gelişen skolyoz eğrilikleri, çocuklukta gelişen skolyozdan daha kötü prognoza sahiptir. Sonuç olarak ileri yaş skolyoz vakalarında juvenil skolyoz vakalarına göre daha invaziv cerrahi işlemler gerekebilmektedir. 

Tedavi edilmeyen skolyoz hastalarında bel ve sırt ağrısı, sinir hasarı, akciğer ve kalp gibi organlarda zorluklar gelişebilir. 

Eğrilik derecesi 10 ile 25 derece arasında olanlarda omurgada gözlenen eğriliğin 1, 3, ve 6 yıl aralıklarla çekilen röntgen filmleri ile takip ve değerlendirmeye devam edilmesi önerilir. Doktor tarafından uygun görülürse, korse olarak bilinen korse yaklaşımı, 25 dereceden büyük fakat 40-45 dereceden küçük eğriliklerde denenebilir. Korse benzeri bir yapı olan ortez kullanımı, omurga eğriliğinin ilerlemesini önlemek amacıyla yapılır, ancak bu tedavi son yıllarda daha az kullanılmaktadır.

Erken tanı konulan bazı olgularda korse yöntemi tedavi planlamasında öne çıkabilir. Büyüme döneminde ortezlerin her gün 16-23 saat giyilmesi gerekmektedir. Omurga eğriliği 40 dereceden fazla ise cerrahi müdahale gerekebilir. Skolyozu tedavi etmek için, omurganın kemikleri, spinal füzyon cerrahisi olarak bilinen bir prosedürde uzun çubuklar, kemik greftleri ve vidalar kullanılarak birleştirilir. Çubuklar omurgayı düzeltir ve yapı vidalarla bir arada tutulur. Yapı, kemik dokusunun kullanımı ile güçlendirilir. Büyüme ve gelişimi devam eden gençlerde zamanla çubuk ve vida yapılarının yeniden ayarlanması gerekli hale gelebilmektedir.

Skolyoz Tedavisi için Hangi Doktora Gidilmelidir?

Skolyoz tedavisi ve teşhisi için Ortopedi bölümüne başvurulması gerekmektedir. 

Skolyoz için Hangi Egzersizler Yapılmalıdır?

Skolyoz için yapılabilecek egzersizler aşağıda verilmiştir.

• Pelvic tilts: Pelvik tilt egzersizi, bel bölgesindeki kasları güçlendirmeye yardımcı olur.
• Cat/Cow: Omurgayı esnek tutmaya ve ağrıyı önlemeye yardımcı olur. 
• Bird dog: Bu egzersiz çekirdek gücünü artırır. Çekirdek stabilizasyonu, duruş simetrisini ve gücünü iyileştirmeye katkı sağlar.
• Sitting rotation stretch: Esnekliği artırmaya yardımcı olabilir ve sırt ağrısının azalmasına destek olabilir.
• Abdominal press: Güçlü karın kasları, sırt kasındaki baskının önüne geçmeye yardımcı olabilir. Ayrıca iyi bir duruş sürdürmesinde rol oynar. 

Skolyoz Hastaları Nelere Dikkat Etmelidir?

• Sırt çantası tek omuzda kullanılmamalıdır.
• Yüzüstü uyunmamalıdır.
• Tablet ve cep telefonları ile uzun süre zaman geçirilmemelidir.
• Yüzmek skolyoz için faydalıdır, ancak yüzmede aşırıya kaçılmamalıdır. 
• Yüksek yaralanma riskine sahip ve fiziksel temas içeren sporlar önerilmez.
•  Aydınlık ortamlar melatonin salınımı azalmasına neden olabilir. Bu nedenle de 
• uyumak için karanlık ortam oluşturulmalıdır. 
• Germe ve esneme egzersizleri yapılmalıdır.
• Uzun mesafe koşusundan kaçınılmalıdır. Bunun nedeni ise koşu sırasında adımların ve sıçramaların omurgada sürekli sıkışmaya yol açmasıdır.