Süper besinler gerçekten süper mi?

Özellikle sosyal medyada sıkça karşılaştığımız, neredeyse mucizevi görülebilecek kadar besleyici olduğu iddia edilen süper besinler gerçekten söylendiği kadar ‘süper mi’? Hayatımızı değiştireceği varsayılan yiyeceklerle ilgili abartıyla gerçeği ayıklamaya var mısınız? Öyleyse gelin objektif bir bakış açısıyla süper besinleri birlikte değerlendirelim…

Birçoğumuz, süper besin olarak adlandırılmasından dolayı belirli bir gıdayı satın alma eğiliminde olabiliriz. Belirli meyveler, sebzeler, baharatlar, yeşillik tozları ve protein barları dahil olmak üzere sayısız ürün bu etiketi taşıma potansiyeline sahip olabilir.

Süper gıdalar nelerdir?

Öncelikle şunu söyleyelim, şu anda neyin süper gıda olarak sayıldığına dair belirlenmiş bilimsel bir tanım yoktur. Fakat genel olarak süper besin; besin açısından zengin ve önemli sağlık yararları sağladığı bilinen gıdaları tanımlayan bir kavram olarak karşımıza çıkıyor.

Süper besin ürünleri sağlık dünyasında her yerde bulunabilir. Örneğin, iyi bilinen bir e-ticaret arama motoruna süper gıda yazmak, kahve kremaları, yeşil çay tozları, kuru meyveler ve takviyeler dahil olmak üzere, süper gıda adı altında sayfalarca ürün sunar. Tabi süper gıda olarak nitelendirmenin ürün üzerinde de hatırı sayılır bir fiyat yükselmesine neden olması da kaçınılmaz bir son olacaktır!

Şirketler bu ürünleri süper gıda olarak etiketleyerek milyonlar kazanıyor. Küresel süper gıda pazarının büyüklüğü 2018'de 137 milyar dolardı…

Pek çok sağlık uzmanı, süper gıda terimine karşı daha temkinli bir yaklaşımda bulunur, bunun nedeni; kelimenin bilimsel bir tanımının olmaması ve terimin ambalaj etiketlerinde kullanımını çevreleyen herhangi bir düzenlemenin olmayışından kaynaklanır. Bu nedenle şunu söylemeliyiz ki süper gıda etiketine sahip bir ürünün herhangi bir özel sağlık yararı sağladığına veya belirli besinleri içerdiğine dair bir garanti yoktur.

Tüketiciler genellikle etiketlerinde süper gıda yazan ürünlerin diğer ürünlerden daha sağlıklı olduğunu düşünebilirler ki bu tam olarak doğru olmayabilir. Aksine tüketicilerin meyve ve sebzeler gibi besleyiciliği yüksek gıdaları satın alarak daha düşük bir fiyata daha fazla fayda elde edebilecekken, süper gıda tozları, protein barları ve takviyeleri gibi sağlıklı olarak pazarlanan pahalı ürünlere para harcamalarına yol açabilir. 

Avrupa Birliği, ürünün besin içeriğinin açık bir şekilde detaylandırılması dışında, bu terimin etiketlerde kullanılmasını bile yasaklamıştır.

Bazı beslenme uzmanları, süper gıda etiketinin bazı gıda maddelerinin sağlık üzerinde neredeyse mucizevi etkileri varmış gibi görünmesine neden olabileceği konusunda endişeliler.

Popüler süper besinler

Birçok gıda, sağlık ve hastalık önleme üzerindeki yararlı etkileri nedeniyle süper gıda olarak kabul edilir. Bunların çoğu bitki bazlıdır ancak somon gibi bazı hayvansal kaynaklar da süper gıda olarak isimlendirilebilir.

Beslenme uzmanları terim için kabul edilmiş bilimsel bir tanım olmadığını kabul etmekle birlikte aşağıda listelediğimiz besinleri süper gıdalar kategorisinde değerlendirebilirler:

●yaban mersini

●lahana

●goji dutları

● chia tohumları

●maca

●spirulina

●turunçgiller

●acai meyveleri

●kakao

●zencefil

●sarımsak

●keten tohumu

●Şili biberi

●nar

●buğday çimi

●zerdeçal

● yeşil çay

●somon

●avokado

●pancar

Süper gıdalar gerçek mi?

Süper gıdanın kesin bir tanımı olmamasına rağmen, birçok sağlık uzmanı bu terime şüpheyle yaklaşıyor fakat bu şekilde sınıflandırılan gıdaların gerçekten önemli sağlık yararları ile ilişkilendirildiği birçok çalışmanın olduğunu da söylemeliyiz.

Örneğin, insanların genellikle süper gıda olarak tanımladığı besinlerin başında meyveler gelir. Meyvelerin çeşitli sağlık yararları vardır. Bazı araştırmalar, dut tüketiminin gelişmiş damar fonksiyonu ve azalmış kalp hastalığı risk faktörleri ile bağlantılı olabileceğini göstermektedir. Ancak bu bulguları doğrulamak için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Lahana, brokoli ve karnabahar gibi sebzeler içeren diyetlerin ayrıca daha düşük kalp hastalığı ve belirli kanser türlerinden koruyucu etkisinin olduğu belirlenmiştir.

Bunlara ek olarak sarımsağın kanser, diyabet ve tansiyon önleyici etkiler sağladığı gösterilmiştir. Narenciye meyveleri, flavonoidler, alkaloidler, karotenoidler, kumarinler, fenolik asitler ve uçucu yağlar dahil olmak üzere anti-inflamatuar ve antioksidan metabolit konsantrasyonları ile ünlüdür.

Kısacası süper gıda olarak kabul edilen çoğu gıdanın sağlığa bir şekilde fayda sağlaması muhtemeldir. Bunun nedeni tipik olarak konsantre bir vitamin, mineral kaynağı, polifenoller ve karotenoidler gibi faydalı bitki bileşikleri kaynağı olmalarıdır ve iltihaplanmayı azaltma, hücresel hasara karşı koruma da dahil olmak üzere çeşitli şekillerde sağlığı olumlu yönde etkiledikleri bilinmektedir. Nedeni ise karotenoidlerin ve polifenollerin, yaşlanma süreçlerinde önemli bir rol oynayan oksidatif strese (hücre düzeyinde bir dengesizlik) karşı koruma sağlayabilen antioksidanlar olmasıdır.

Bununla birlikte, daha sağlıklı olduklarına dair hiçbir kanıt olmamasına rağmen, bazı süper yiyeceklerin diğer yiyeceklerden üstün olduğu kabul edilmiştir. Örneğin lahana, birçok insanın DİĞER SEBZE TÜRLERİNDEN daha sağlıklı veya daha iyi olduğuna inandığı bir süper gıda olarak kabul edilir. Evet, lahana gerçekten sağlıklıdır ve vücuda çeşitli şekillerde fayda sağlar ( iltihabı azaltır ve potansiyel anti-tümör) fakat bu diğer sebzelerin daha az sağlıklı olduğu veya lahananın optimal sağlık için mutlaka yenmesi gereken bir ön koşul olduğu anlamına gelmez. Su teresi, karalahana, semizotu ve pazı gibi popüler olmayan diğer birçok yeşillik de tıpkı lahana gibi çok besleyicidir ve sağlık yararları ile ilişkilidir. Bu yeşillikler ayrıca, hücresel hasara karşı korunmaya yardımcı olabilecek polifenoller ve karotenoidler gibi bol miktarda antioksidan ve anti-inflamatuar bileşik sunar. Araştırmalar, su teresi ve pazı gibi bu bileşikler açısından zengin gıdalardan zengin bir diyet tüketmenin, kardiyovasküler hastalık ve tip 2 diyabet dahil olmak üzere sağlık koşullarına karşı koruyucu etkiler sunabileceğini göstermektedir. Ayrıca birçok vitamin ve mineral bakımından da zengindirler. Yine yapılan bir çalışmada; sebzeler besin konsantrasyonlarına göre incelenmiş ve su teresi, Çin lahanası, pazı, pancar yaprağı, ıspanak, hindiba, marul, hardal yaprağı ve hindibanın potasyum, kalsiyum, demir dahil olmak üzere 17 besin maddesinden daha zengin olduğu bulunmuştur, ayrıca tiamin, riboflavin, niasin, folat, çinko ve A, B6, B12 ve C vitaminleri seviyeleri de lahanadan daha fazla bulunmuştur.

Başka bir örnek ise somon … Ringa balığı, uskumru ve sardalya gibi diğer yağlı balıklar da tıpkı somon gibi omega-3'le doludur hatta fiyat olarak da somondan daha uygun olabilir. Fakat nedense süper gıda denildiğinde sanki tek omega-3 kaynağı somonmuş gibi pazarlanmaya çalışılır. 

Süper gıda olarak markalanan gıdalar sağlık için son derece önemlidir, burada vurgulamak istediğimiz diğer birçok gıdanın benzer bir besin değeri sunduğu ancak yoğun olarak pazarlanan süper gıdalar kadar popüler olmadığı konusudur.

Diyetin bütüncül olması önemlidir!

Süper gıdalar gibi belirli gıdalara çok fazla ilgi gösterilmesine rağmen, insanlar tek başına belirli bir gıda ile hayatta kalamazlar. Günlük hayatta diyetimizde tükettiğimiz pek çok besin grubu var, bazısı diğerinden daha fazla vitamin içeriyor, bazısı ise daha fazla protein… Bu nedenle, sağlığı tartışırken önemli olanın tek bir yiyeceğin diyete dahil edilmesi değil, diyetin genel bütünlüğü olduğu unutulmamalıdır.

Diyetiniz bazı süper gıdaları içeriyorsa, ancak çoğunlukla fast food ve yüksek oranda ilave şeker içeren gıdalar gibi aşırı işlenmiş gıdalar tüketiyorsanız süper gıdaların yararları, ultra işlenmiş gıdaların potansiyel olumsuz etkilerini baskılamaya yetmeyebilir. Alternatif olarak, diyetiniz çoğunlukla meyve, sebze, kurubaklagil, kabuklu yemiş, yumurta ve balık gibi tam gıdalardan oluşuyorsa ve sınırlı miktarda işlenmiş gıda içeriyorsa, bu seçimlerden hiçbiri süper gıda olarak kabul edilmese bile sağlığı geliştirmesi ve koruma sağlaması muhtemeldir. Bu besinler, vücudun en iyi şekilde çalışması için ihtiyaç duyduğu besin öğelerini içerir. Ultra işlenmiş gıdalardan düşük ve tam gıdalardan yüksek diyetler, sürekli olarak daha düşük hastalık riski ve daha uzun yaşam süresi ile ilişkilendirilmiştir.

Ayrıca diyet, genel sağlığı oluşturan büyük bulmacanın yalnızca bir parçasıdır. Fiziksel aktivite, uyku, stres ve genetik gibi diğer faktörler de dikkate alınmalıdır. Uyku eksikliği, hareketsiz yaşam tarzı ve psikolojik sıkıntılar, yüksek hastalık ve erken ölüm riski ile ilişkilidir. Genetik yatkınlık, belirli sağlık durumlarının gelişme olasılığını da artırabilir.

Tabiki süper gıdalar olarak kabul edilen ürünler açısından zengin bir diyet tüketmek genel sağlığa fayda sağlar fakat diyetinizin genel kalitesine odaklanmak daha önemlidir.

Kısacası süper gıda olarak etiketlenen çilek, turunçgiller, turpgiller, sarımsak ve yeşil çay gibi bazı gıdaların sağlığa faydaları inkar edilemez ve bu gıdaları diyete dahil etmek genel sağlığa fayda sağlasa da, belirli gıdalardan ziyade diyetin genel kalitesine odaklanmak daha önemlidir.

Süper gıda etiketi taşısın ya da taşımasınlar, özellikle sebze ve meyveler açısından zengin, besleyici ve dengeli bir diyet tüketmek, sağlığı geliştirmenin ve çeşitli sağlık risklerini azaltmanın en iyi yollarından biridir. 

Süper günler dileriz…