Uyku felci nedir?

Uyku felci,  uyku sırasında rüya döneminde kaslardaki fizyolojik felcin uyandıktan sonra da bir süre devam etmesidir. Bu durum halk arasında karabasan olarak da bilinir. Kasların atomikliğinden önce, bir kişinin bilinci açılır. Tipik olarak, uykuya dalmadan önce, uykuya daldıktan sonra veya uyanır uyanmaz ortaya çıkar.

Uyku felci atakları sırasında insanlar kas kaybı yaşayabilir veya halüsinasyon görebilir. Uyku  felci oldukça yaygın bir durumdur ve ilk olarak 14-17 yaşları arasında yaşanır. Kas kontrolünün kaybı, hareket edememe hissine neden olur. Herhangi bir duyusal farkındalık olmamasına rağmen, bazıları üzerlerinde baskı hisseder. 

Halüsinasyonlara ve baskı hissine aşırı bir korku hissi eklenebilir. Parasomni, uyku sırasında rahatsız edici durumların meydana gelmesi olarak tanımlanan bir durumdur. Parasomnia terimi, uyku felcini tanımlamak için de kullanılabilir. 

Uyku felci, hızlı göz hareketleri sırasında veya uykunun REM döneminde gerçekleştiği için REM parasomnisi olarak da adlandırılabilir. Araştırmalara göre, insanların %5 ila %40’ının bu durumu yaşadığı tahmin edilmektedir. Sıklıkla ergenlik döneminde başlayan uyku felci,  20'li ve 30'lu yaşlarda daha fazla görülebilir. 

Uyku Felci Belirtileri Nelerdir?

Uyku felci acil tıbbi müdahale gerektirmese de, bazı belirgin semptomları bulunmaktadır ve bu belirtilerin farkında olmak insanların kendilerini daha rahat hissetmelerine katkı sağlayabilir. 

Uyku felcinin en tipik belirtisi hareket edememe ve konuşamamadır. Bu durum birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir. Bununla birlikte uyku felcinde görülen belirtiler şunlardır. 

• Bir şey tarafından aşağı doğru itiliyormuş hissetmek

• Bulunulan odada bir kişi veya eşyanın olduğunu hissetmek 

• Yaşanılan duygu karmaşasından dolayı korku hissetmek  

• En sık görülen semptomlardan biri de uykudan önce, uyku sırasında veya hemen sonrasında halüsinasyon görmektir.

Bunlara ek olarak herkeste görülmese de:

• Nefes almada güçlük

• Ölecekmiş hissi yaşamak

• Uyku felci yaşarken çok fazla terlemek

• Göğüste basınç gibi semptomları yaşama olasılığı bulunmaktadır.

Beynin normalde görmezden geldiği normal, tehdit edici olmayan sesler, duyumlar ve diğer uyaranlar, uyku felci sırasında anormal derecede önemli hale gelir. Bu nedenle uyku felci sırasında hissedilen duygular aşırı derecede güçlenir ve bu belirtiler kendini gösterir. Semptomların ortadan kalkması için kişinin hareket etmesi veya başka birinin kendisine dokunması gerekir. Bununla birlikte bazı kişiler durumun farkında olmasına rağmen,  hareket edemeyebilir veya konuşamayabilir. Uyku felcinin etkileri geçtikten sonra bile ayrıntıları hatırlamak hala mümkündür. Bazı durumlarda korku ve endişe uyandırabilen halüsinasyonlar ortaya çıkabilir, ancak bunlar zararsızdır. 

Uyku Felci Neden Olur?

Uyku felcinin kesin nedeni belirsizdir. Bu durum, çocuklar ve yetişkinler de dahil olmak üzere çeşitli yaşlardaki insanları etkileyebilir. Bununla birlikte, bazı gruplar diğerlerine göre daha büyük tehlikeyle karşı karşıyadır. Uykusuzluk yaşayanlar, anksiyete bozuklukları bulunanlar, narkolepsiye sahip olanlar (uyku hali bozukluğu) ve alkol kullanan kişiler bu risk gruplarındandır. 

Bunlara ek olarak, uyku felci, kötü uyku hijyeni veya iyi bir uyku için gereken uyku davranışlarının eksikliği ile de meydana gelebilir.  Yapılan araştırmalara göre uyku apnesi gibi uyku bozuklukları da uyku felcine yol açabilmektedir. Bu sorun, düzenli bir uykuya sahipken, uyku düzeninde meydana gelen değişikliklerle de ortaya çıkabilir. Uyku felci, gece vardiyalarında çalışırken veya seyahat ederken yaşanan saat değişiklikleri sonucunda da görülebilir. Bazı araştırmalar uyku felcinin kalıtsal olarak görülebileceğini öne sürse de, uyku felcinin nedenleri açısından net bir kanıt bulunmamaktadır. 

Uyku Felci Kimlerde Görülür?

Her 10 kişiden dördü uyku felci yaşayabilir. İnsanlar genellikle bu yaygın durumu ilk kez ergenlik çağındayken fark ederler. Ancak her yaştaki kadın ve erkekte görülebilir. Aşağıdaki durumlara sahip kişilerde uyku felci görülebilir. 

• Uyku alışkanlığındaki değişiklikler

• Yetersiz uyku

• Stres ve bipolar bozukluk gibi zihinsel rahatsızlıklar

• Sırt üstü uyumak

• Narkolepsi veya gece bacak krampları gibi  çeşitli uyku sorunları

• Bazı ilaçların kullanımı

Uyku Felci için Hangi Doktora Gidilir?

Uyku bozukluğu olarak da bilinen bu durumun teşhis ve tedavisi için nöroloji kliniğine, psikiyatriye ya da uyku kliniğine başvurulmalıdır. 

Uyku Felci Nasıl Önlenir?

Genel olarak, uyku felci kişinin sağlığına zarar vermez, ancak buna sahip olan kişiler genellikle zihinsel olarak etkileyebilir ve bunu önlemek için tedaviye ihtiyaç duyabilir. Uyku felci sağlık açısından tehlikeli olmasa da uyku bozuklukları kişinin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Bu gibi durumlarda, bir nöroloji uzmanına başvurmak yardımcı olabilir.

Kişi uyku bozukluğunu tespit etmek amacıyla  nöroloğa uyku felcinin ne zaman başladığını söyler. Aynı zamanda ne sıklıkta olduğu ve ne kadar sürdüğü hakkında da bilgi alır. Ayrıca, kullanılan ilaçlar ve sağlık geçmişi de bu durumu tespit ederken belirtilir. Bireylerin başka bir uyku bozukluğu sorunu yaşayıp yaşamadıkları hakkında da bilgi vermeleri önemlidir. Çünkü uyku felcine narkolepsi gibi durumlar sebep olabilir. 

Bireylere durumlarına göre polisomnografi adı verilen bir uyku testi yapılabilir. Bu uygulamanın amacı, uyurken beyin dalgalarına, kalp atış hızına ve nefes alıp vermeye bakmaktır. Ayrıca kişi uyurken kollarının ve bacaklarının nasıl hareket ettiğini de kaydedilir. Kasların gösterdiği elektriksel aktiviteler de kaydedilir. 

Uyku felci sırasında bu seviyenin çok düşük olması olasıdır. Bu yöntemler ile gerektiği durumlarda kişiye doğru tedavi uygulanır.  

Bunlara ek olarak bazı basit önlemler de uyku felci yaşamayı engelleyebilir. Bu yöntemler şunlardır.

• Uykuya yan yatış pozisyonunda dalmaya çalışmak faydalı olabilir. 

• Uyku felci durumunda vücudun herhangi bir yerini hareket ettirmeye çalışılabilir. Hareket edildiğinde uyku felci ortadan kalkacaktır. 

• Uyku felcinin geçici olduğu unutulmamalı ve paniğe kapılınmamlıdır.  

• Stresli olarak uykuya dalmaktan kaçınılabilir. Bunun için öncesinde ılık duş ya da müzik dinlemek gibi yöntemler yardımcı olabilir.

• Düzenli bir uyku planına sahip olmak önemlidir. 

• Karanlık ve sessiz, rahat bir uyku ortamı yaratılmalıdır. 

• Telefon, tablet ve bilgisayar kullanımının yatmadan önce bırakılmalıdır. 

Uyku Felci Tehlikeli midir?

Çoğu insan için uyku felci ciddi bir durum değildir. Önemli sağlık sorunlarına neden olacak kadar sık ​​olmadığı için zararsız bir durum olarak kabul edilir. Sürekli uyku felci yaşayan kişiler kendilerini endişeli hissedebilir. Ancak bu ruhsal sorunların veya uyku felcinin ölüme neden olması mümkün değildir. Bazı insanlar uyku felcinden daha kötü uyku sorunlarına sahiptir. Bu sorunlar uyku felci ile aynı zamanda ortaya çıktığında, durum daha da kötüleşebilir. 

Sağlık sorunlarına uykuya dalmayı zorlaştıran düşüncelere sahip olmak veya uyumayı zorlaştıran yerlerde bulunmak katkıda bulunur. Bunun nedeni kişi en iyi uyku halindeyken bedeni ve zihni dinlendirir. Vücudu en iyi şekilde dinlendirmek için yeterli ve düzenli uyumak gerekmektedir.  

Uyku Felci Tedavisi Nasıl Olur?

Uyku felcini tedavi etmenin ilk adımı, uyku felcinin daha sık veya daha kötü olmasına neden olabilecek altta yatan herhangi bir sorun olup olmadığını öğrenmek için bir doktorla konuşmaktır. Bu, narkolepsiyi tedavi etmek veya uyku apnesi ile daha iyi başa çıkmak için adımlar atmak anlamına gelebilir.

Genel olarak, uyku felcini tedavisi hakkında sınırlı kanıt bulunmaktadır. Pek çok insan bunun oldukça yaygın bir durum olduğunu bilmemektedir ve bu sebeple de utanç verici olduklarını düşünürler. Bu nedenle, bir doktor tarafından hastanın semptomlarının normal olduğunu kabul edilmesi  hastalara yardımcı olabilir.

Uyku felcini tedavi etmenin en iyi yolu, buna neden olan şeylerden kurtulmaktır. Narkolepsisi olan kişiler genellikle uyku felci yaşamaktadır. Bu nedenle de narkolepsi tedavisi uygulanmalıdır. Çoğu zaman, başka bir hastalıktan kaynaklanmıyorsa uyku felcini tedavi etmenin bir yolu yoktur. Uyku felci diğer uyku problemleriyle bağlantılı olduğundan, genellikle uyku hijyenini geliştirmek bu durumu önlemeye katkı sağlayabilir. Örneğin  kişinin yatak odasının düzeni ve günlük alışkanlıkları uyku düzenini üzerinde önemli etkiye sahip olabilir. 

Uyku Felci Ne Kadar Sürer?

Uyku felci, kişi REM uykusuna dönmeden veya tamamen uyanmadan önce birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir.

Uyku Düzensizliği Uyku Felcine Sebep Olur mu?

Uyku düzensizliği, uykusuzluk, sırt üstü uyuma, kaygı, kalıtsal hastalıklar ve ilaç kullanımı uyku felcinin başlıca nedenleridir. REM uykusu sırasında vücut çok derin uykudadır ve zihin farklı rüyalar görülür. Rüya görürken vücut hareketsiz kalsın diye beyin kasları hareket ettirmeyi zorlaştırır. Döngü bitmeden REM uykusu sırasında uyanırsak uyanık olunur ama yine de vücut kontrol edilemez. Yani kişi yeni uyansa da harekett edemez.  

REM, hipnopompik felç olarak da adlandırılan uyku felci olduğu zamandır. Aniden uyanan kişi gözlerini açar ancak vücudunu hareket ettiremez. Araştırmalara göre, erkeklerin uyku felci geçirme olasılığının kadınlara göre 3 kat daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Uyku felci çeşitli nedenlerle meydana gelebilir ancak stres ve kaygı bozuklukları öne çıkan nedenleridir.