Glütensiz Diyet
Diyet Listesi

Glüten, tahıllarda bulunan bir protein karışımıdır; buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türlerinde bulunur ve unlu mamullere şekil verme ve yapı kazandırma görevi görür. Kimileri için önemli bir besin kaynağı olsa da kimileri için ise sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Glütensiz diyet, glüten tüketimini sınırlayan veya tamamen kesen bir beslenme yaklaşımıdır. Glütenin tüketimi, çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığı gibi sağlık sorunlarına sahip bireyler için önemli bir protein karışımıdır. Yani temelde glütensiz diyet, glüten içeren gıdalardan kaçınmayı amaçlar. Bu diyet pirinç, mısır, patates, kinoa ve bazı yulaf türleri gibi glüten içermeyen tahılları ve unları tercih eder. Genel anlamda taze meyve, sebze, et, balık, baklagiller, süt ürünleri, sağlıklı yağlar ve glüten içermeyen tahılları içeren doğal ve sağlıklı beslenmeye de vurgu yapar. Ayrıca işlenmiş gıdalardan da uzak durulur. Glüten içeren unlar ve katkı maddeleri işlenmiş gıdalarda bulunabilir.

Glütensiz diyet, çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığı olan bireyler için gerekli bir diyet listesidir. çünkü bu kişilerde glüten tüketmek çeşitli sindirim sorunlarına, bağışıklık sistemi reaksiyonlarına ve diğer sağlık sorunlarına sebebiyet verebilmektedir. Çölyak hastalığı otoimmün bir hastalıktır, çölyak hastalığında bağışıklık sistemi glüteni zararlı bir madde olarak algılar ve tüketildiği zamanlarda ince bağırsağa saldırır. Bu nedenle bu kişilerde glüten tüketimi ince bağırsak duvarında iltihaplanmaya ve hasara neden olur. Bu da besin emilimini olumsuz etkiler ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açar. Glütensiz diyet bu kişiler için bu zararlı etkileri önlemek ve sağlığı korumak için gereklidir. Glüten duyarlılığı olan kişiler ise çölyak hastası olmasalar da glüteni tükettikleri zamanlar bazı sindirim sorunları, mide rahatsızlıkları, baş ağrıları gibi semptomları yaşadıklarını fark ederler. Bu kişiler de glütensiz diyeti tercih ederek bu tür rahatsızlıkları en aza indirmeye çalışabilirler. Glütenle ilgili bir sağlık şikâyeti veya endişesi olmayan kişiler glüten içeren besinleri tüketmeye devam edebilirler, glüten tüketimi genellikle sağlıklı bireyler için herhangi bir zarar oluşturmaz. Glütensiz diyet, bu tür sağlık sorunlarına sahip kişilerin sağlıklarını korumalarına yardımcı olmanın yanında son yıllarda genel sağlık ve beslenme ile ilgili konulara ilgi duyan kişiler arasında popülerlik kazanmış bir diyet listesidir.

Glütensiz diyetin temel amacı, glüten içeren yiyecekleri tüketimi kısıtlayarak veya keserek çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığına bağlı gelişen sağlık sorunlarını önlemek veya semptomları azaltmaktır. Çölyak hastalığı tedavisinde glütensiz diyet, bu hastalığın tek etkili tedavi yöntemi olarak kabul edilir. Glüten içeren yiyeceklerden kaçınmak, bağışıklık sistemi reaksiyonlarını engelleyerek hastalığın semptomlarını ve hasarını azaltır.

Glüten tüketimi bazı insanlarda sindirim sorunlarına bağışıklık sistemi tepkilerine neden olabildiği için bu diyet uygulamak, bu kişilerde sindirim sistemi sorunlarının hafiflemesine yardımcı olur ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarını dengeleyerek genel sağlığı destekler.

Bunun yanında glütensiz diyet, bazı insanlarda kilo kaybına veya kilo kontrolüne yardımcı olabilir. Bunun sebebi ise daha çok kişinin daha sağlıklı besinlere odaklanması ve işlenmiş gıdalardan kaçınması ile ilgilidir. Çünkü glütensiz diyet uygulayanlar, genellikle daha fazla taze meyve, sebze, baklagil, et, balık ve sağlıklı yağ tüketmeye yönelirler. Bu da sağlıklı beslenme alışkanlıklarının geliştirilmesine yardımcı olabilir.

Glütensiz diyetin özellikleri aşağıda listelenmiştir:

Glütensiz diyetinde glüten içeren yiyeceklerden kaçınılır; buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türleri gibi gıdalardan kaçınmayı amaçlar. Glütensiz diyette glüten içermeyen yiyecekler tercih edilir; pirinç, mısır, patates, kinoa ve bazı yulaf türleri gibi glüten içermeyen tahılları ve unları tercih eder. Glütensiz diyet doğal ve sağlıklı besinlere odaklanır. Glütensiz diyette işlenmiş gıdalardan glüten içeriği bulunabileceğinden kaçınılır. Bu diyeti uygulayanlar, işlenmiş gıdaların etiketlerini dikkatlice okumalıdır ve glüten içerip içermediklerini kontrol etmelidir. Bu diyeti uygulayanların restoranlarda veya yemek servislerinde glüten içeren yiyeceklerden kaçınmak için özen göstermesi gerekir. Çapraz kontaminasyon riskini azaltmak için hazırlık ve pişirme süreçlerinin glütensiz yiyeceklere uygun şekilde gerçekleştirilmesi önemlidir. Çapraz kontaminasyon, glüten içermeyen yiyeceklere glüten içeren yiyeceklerin temas etmesi sonucu meydana gelen bir durumdur. Glüten içermeyen ve glüten içeren yiyecekler aynı yüzeye temas etmeleri halinde veya mutfak araçlarının veya pişirme ekipmanlarının iki yiyecekte de kullanılması sonucu gerçekleşir. Bu durum, özellikle çölyak hastaları veya glüten duyarlılığı olan kişiler için problem oluşturabilme riskine sahiptir. Glütensiz diyeti genel olarak glüten duyarlılığı veya çölyak hastalığı gibi belirli sağlık sorunlarına sahip bireyler için önerilir. Glütensiz diyet uygulamak isteyen kişilerin bir sağlık uzmanı veya beslenme uzmanından rehberlik alması önerilir.

Glütensiz diyeti uygulamak için ilk yapılması gereken glüten duyarlılığı veya çölyak hastalığı varsa veya olduğundan şüpheleniliyorsa bir doktor veya beslenme uzmanı ile görüşmek olmalıdır. Gerekli testlerin yapılmasını sağlanarak kesin bir teşhis alınması önemlidir. Daha sonrasında doktor veya beslenme uzmanının önerileri dahilinde bir glütensiz diyet listesi hazırlanır.

Temel olarak; glüten içeren yiyecekler diyet listesinden çıkarılır ve glüten içermeyen alternatifler gıdalar tercih edilir. Evdeki glüten içeren ürünler temizlenmelidir veya ayrı bir yere kaldırılmalıdır. Başlangıç aşamasında glüten içeren veya içerebilecek yiyecekleri tanımak önemlidir. Zira bazı gıdalarda, özellikle işlenmiş gıdalarda glüten içeriği bulunabiliyor. Bunun için besin etiketlerini okuma alışkanlığı kazanarak dikkatlice okumak önemlidir. Glüten içeren bileşenler listesinde "buğday unu", "arpa maltı", "çavdar" gibi terimlere dikkat edilmelidir. Bunun yanında glüten içermeyen alternatif gıdaların seçilebilmesi için glüten içermeyen besinlerin de öğrenilmesi gerekmektedir. Bu gıdalar ile beraber doğal ve taze besinlerin de diyet listesinde yer alması gerekir. Taze meyve ve sebze, et, balık, yumurta, süt ürünleri, sağlıklı yağlar gibi doğal ve glüten içermeyen besinlere odaklanılmalıdır.

Market alışverişi yapılmadan önce bir hazırlık yapılmalıdır; glüten içermeyen tahıllar, unlar ve hazır glütensiz ürünlerin olduğu bir alışveriş listesi hazırlanmalıdır ve glütensiz alternatifler sunan marketler veya sağlıklı gıda dükkanları araştırılmalıdır. Ayrıca evde glüten içermeyen yiyecekler pişirmeye ve yemekler hazırlamaya alışmak gerekmektedir. Bunun için glütensiz tarifler ve yemek planları araştırılabilir. Restoranda yemek yenilecekse dikkatli olunmalıdır ve glüten içermeyen seçenekler öğrenilmelidir. Çapraz kontaminasyon riskini azaltmak için restoran personeline glütensiz ihtiyaçlar anlatılabilir. Yine buna benzer olarak sosyal etkinliklerde veya davetlerde glütensiz seçenekler düşünülmelidir. Kişinin kendisi yanında glütensiz atıştırmalıklar da taşıyabilir.

Glütensiz diyeti uygularken tüketilebilen besinler az olarak bilinse de yine de birçok çeşit bulunur. Glüten içermeyen tahıllar, nişastalar ve unlar, sebzeler ve meyveler, protein kaynakları, süt ürünleri, sağlıklı yağlar, sağlıklı atıştırmalıklar ve kuruyemişler, baharatlar ve soslar… Glütensiz diyeti uygularken beslenmeyi çeşitlendirmek ve dengeli bir şekilde beslenmek önemlidir. Glütensiz diyetinde tüketilmesi gereken besinler aşağıda listelenmiştir:

Pirinç (beyaz, kahverengi, siyah) Mısır ve mısır unu Patates ve patates unu Kinoa Amarant Yulaf (Glütensiz sertifikası olduğuna dikkat edilmelidir.) Tüm taze sebzeler ve meyveler doğal olarak glüten içermediklerinden tüketilebilir. Tavuk, hindi, balık, kırmızı et, deniz ürünleri Mercimek, nohut, fasulye, bezelye gibi baklagiller Yumurta Tofu ve soya ürünleri (Glüten içermeyen çeşitleri tercih edilmelidir.) Süt, yoğurt, peynir doğal olarak glüten içermediklerinden tüketilebilir. Pirinç unu, mısır unu, patates unu, badem unu, hindistancevizi unu gibi glütensiz unlar Nişastalar (tapiyoka, mısır nişastası, patates nişastası) Zeytinyağı, avokado yağı, hindistancevizi yağı gibi sağlıklı yağlar Mısır gevreği, pirinç krakerleri, glütensiz granola gibi glüten içermeyen atıştırmalıklar Badem, ceviz, fındık, fıstık gibi kuruyemişler Tuz, karabiber, kişniş, nane, kekik gibi doğal baharatlar Zeytinyağlı soslar, domates sosları, yoğurt bazlı soslar gibi doğal soslar Glütensiz ekmek, makarna, krakerler, bisküviler, unlu mamuller (Glütensiz sertifikalı ürünleri tercih edilmelidir.)

Glütensiz diyet uygularken tüketilmemesi gereken besinler genellikle glüten içeren yiyeceklerdir. Besin etiketlerini dikkatlice okuyarak, doğal ve taze besinlere odaklanarak sağlıklı bir glütensiz diyet listesi oluşturulabilir. Glütensiz diyetinde tüketilmemesi gereken besinler aşağıda listelenmiştir:

Buğday (buğday unu, kepek, irmik, bulgur) Arpa ve arpa unu Çavdar ve çavdar unu Yulaf (Glüten içermeyen sertifikası olmayan yulaflar) İşlenmiş gıdalar Hazır çorbalar, konserve ürünler, hazır soslar ve salata sosları gibi ürünler Glüten içeren ekmek, kraker, bisküvi, pasta, pizza gibi ürünler Bira ve alkollü içecekler Sosis, sosisli sandviçler, hazır köfte gibi işlenmiş et ürünleri Soya Sosu (Glüten içermeyen sertifikası olmayan) Glüten içeren malt ekstraktı, buğday proteini, hidrolize buğday proteini gibi katkı maddelerini içeren ürünler Glüten içeren restoran yiyecekleri

Glütensiz diyeti uygularken dikkate almanız gereken bazı temel kurallar bulunmaktadır. Tabii ki de en temel kural: glüten içeren yiyeceklerden kaçınmaktır. Bu yiyeceklerin kendileri ile beraber unları, nişastaları ve diğer bileşenlerini de tüketilmemelidir. Bunun yerine glüten içermeyen alternatif tahıllar tercih edilmelidir. Alışveriş sırasında etiket okuma bu diyette önemli yer tutar. Etiketler dikkatlice okunarak glüten içeren bileşenler belirlenebilir. Glüten içermeyen ürünler için ‘glüten free’ veya ‘glütensiz’ ibaresi aranmalıdır.

Çapraz Kontaminasyon denilen bir durum vardır ki bu diyeti uygulama sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biridir. Bunu engellemek için glüten içermeyen yiyeceklerin glüten içeren yiyeceklerle temas etmesinin engellenmesi gerekir; mutfak ekipmanları ayrı tutulmalıdır veya temizlenmelidir, ayrı tabak ve çatal kullanılmalıdır.

Glütensiz diyeti dengeli ve çeşitli besinlerle desteklenmelidir ve farklı besin gruplarını içeren bir diyet listesi oluşturulmalıdır. İşlenmiş gıdalardan ve katkı maddelerinden uzak durun. Her bireyin glüten toleransı farklı olduğundan belirli yiyeceklerin kişiye uygunluğu dikkatlice izlenmelidir.

Glütensiz diyeti uygularken sağlık durumu izlenmelidir ve semptomlarda düzelme veya iyileşme olup olmadığı gözlemlenmelidir.

Glütensiz diyeti, kişisel duruma bağlı olarak değişiklik gösterebilse de tavsiye edilen süre 1 ay ile başlar ve kişinin tercihine göre devamlı hale de gelebilir. Özellikle sağlık sorunları varlığında doktor veya beslenme uzmanı ile iletişim kurmak gerekir.

Çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığı olan kişilerde glütensiz diyetinin ömür boyu uygulanması gerekebilir. Bu durumlarda glüten tüketiminin yol açtığı sağlık sorunlarını engellemek ve semptomları kontrol altında tutmak önemlidir.

Bazı kişilerde glüten duyarlılığı veya irritabl bağırsak sendromu semptomlarının azaltılması için glüten tüketimi azaltılabilir veya tamamen çıkarılabilir. Bu durumlarda ise semptomların düzeldiği görülene kadar glütensiz diyeti uygulanabilir, yani çölyak hastalığı çok uzun süreler gerektirmeyebilir.

Bazı kişiler herhangi bir sağlık nedenleri olmaksızın glütensiz diyeti denemek isteyebilirler. Bu durumda deneme süresini kendisine göre belirleyebilir. Bazı kişiler ise sağlıklı beslenme amacıyla glütensiz diyeti denemek isteyebilirler. Ancak uzun süre glütensiz diyet uygulamadan önce beslenme uzmanına danışılması önemlidir.

Evet, glütensiz diyeti zor diyet listeleri arasında yer alır. Yiyecek seçeneklerinin sınırlı olması bazı yiyecek seçeneklerini ortadan kaldırabilir. Glüten içeren temel tahıllar birçok yaygın yiyecekte bulunduğundan, bu tahıllardan vazgeçmek bazı insanlar için zor olabilir. Ayrıca çapraz kontaminasyon riski bulunduğundan özellikle restoranlarda veya başkalarının hazırladığı yiyecekleri tüketirken zorunlu olarak daha da dikkatli olunması gerektiği için bazı kişiler bu diyette daha da zorlanabilir. Özellikle başkalarının hazırladığı yemeklerde veya dışarıda yemek yerken glütensiz seçenekleri bulmak sosyal etkinliklerde zorluk oluşmasına neden olabilir. Bunun dışında bazı glütensiz ürünler normal ürünlere göre daha pahalı olduğundan bütçe açısından zorluk oluşturabilir.

Sonuç olarak glütensiz diyetin zorluğu daha çok bireyseldir. Eğer glüten duyarlılığı, çölyak hastalığı veya sağlık nedenleriyle glütensiz diyet uygulanması gerekiyorsa başlangıçta biraz zorluk yaşamak olasıdır. Ancak zamanla daha fazla bilgi edinildiğinde glütensiz beslenmek daha kolay ve sürdürülebilir hale getirilebilir.

Glütensiz diyeti özellikle çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığı gibi durumlar için birçok faydası bulunur. Çölyak hastaları için glütensiz diyeti uygulamak zorunlu denilebilir. Bağışıklık sisteminin glüteni saldırgan bir madde olarak algılaması ve ince bağırsağa hasar vermesi ile sonuçlanan çölyak hastalığında glütensiz diyeti, çölyak hastalarının semptomlarını hafifletir ve bağırsak hasarını önler. Ayrıca glütensiz diyeti, bazı insanlarda görülen glüten duyarlılığı için de oldukça yardımcı özellikler gösterir. Glütensiz diyet bu kişilerde görülen sindirim sorunları, karın ağrısı ve diğer semptomları hafifletebilir. Glüten duyarlılığı veya çölyak hastalığı nedeniyle migren veya baş ağrıları yaşayanlar, glütensiz diyeti uygulayarak bu semptomların da hafiflemesini sağlayabilirler.

Glütensiz diyet irritabl bağırsak sendromu için de faydalar gösterir. İrritabl Bağırsak Sendromu, sindirim sistemiyle ilgili yaygın bir rahatsızlıktır ve bağırsak hareketlerinin düzensizliği nedeniyle bazı semptomlarla kendini gösterir. Bu sendromun kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. İrritabl bağırsak sendromu karın ağrısı, şişkinlik ve sindirim problemleri gibi semptomlara neden olur ve glütensiz diyeti, bazı irritabl bağırsak sendromu semptomlarının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

Glütensiz diyeti uygulanırken glüten içeren yiyeceklerin yerine daha fazla taze meyve, sebze, doğal protein kaynakları ve sağlıklı yağlar gibi doğal ve sağlıklı besinlere doğru bir tüketim artışı olur. Bu durum ise daha dengeli ve sağlıklı bir beslenme şeklinin oluşmasını sağlar.

Glütensiz diyeti uygulayan herkes çölyak hastası ya da glüten duyarlılığı yaşayan kişilere değildir. Bazı kişiler kilo verme veya kilo kontrolü amacıyla da bu diyeti tercih edebilmektedir. Ancak bu faydayı görebilmek, tüketilen gıdaların türüne ve porsiyon boyutlarına bağlıdır. Glüten diyeti enerji seviyesinde artış sağlamaya yardımcı olur çünkü glüten içeren yiyecekler bazı insanlarda enerji düşüklüğüne yol açabilir.

Bazı deri hastalıkları, özellikle psoriasis olarak bilinen sedef hastalığı, glüten tüketimi ile semptomların kötüleştirdiği bilinmektedir. Glütensiz diyet bu tür deri sorunlarını hafifletebilir.

Glütensiz diyeti ile ilgili diyetisyenin yorumu şu şekildedir:

‘’ Çölyak hastalığına sahip ve glüten intoleransı olan bireylerde glütensiz beslenme bir yaşam biçimi olarak uygulanmaktadır. Ancak glütensiz beslenme bir diyet modası değildir ve kilo kaybı için tasarlanmamıştır. Herhangi bir sindirim sistemi problemi yaşamıyorsanız glütensiz diyet modeli yerine sağlıklı diğer beslenme modellerine yönelebilirsiniz. ‘’

Glütensiz diyeti gibi bazı diyet listeleri da belirli besinleri sınırlayarak veya çıkararak sağlık veya beslenme hedeflerine ulaşmaya yardımcı olabilir.

Paleo diyeti, çok eski dönemdeki insanların beslenme alışkanlıklarını taklit eden bir diyet listesidir. Bu diyet listesinde, işlenmiş gıdalar, tahıllar, şeker ve işlenmiş yağlar gibi modern yiyeceklerden kaçınılır. Hem paleo diyeti hem de glütensiz diyeti; buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi glüten içeren tahıl ürünlerinden kaçınır, doğal ve taze besinlere vurgu yapar, işlenmiş gıdalardan ve katkı maddelerinden kaçınmayı teşvik eder ve sağlıklı yağları tüketmeyi teşvik eder.

Whole30 diyeti, (İlgili makale bulunamadı.) 30 gün boyunca işlenmiş gıdalar, şeker, alkollü içecekler, süt ürünleri ve tahılları çıkararak beslenmeyi hedefleyen bir beslenme tarzıdır. Bu süreçte vücudun potansiyel gıda duyarlılıkları belirlenmeye çalışılır ve daha sağlıklı alışkanlıklar geliştirmeye yardımcı olur. Hem whole30 diyeti hem de glütensiz diyeti; glüten içeren tahıllardan kaçınmayı teşvik eder, işlenmiş gıdalardan ve katkı maddelerinden kaçınmayı hedefler ve sağlıklı ve besleyici bir beslenmeyi teşvik eder.

Düşük karbonhidratlı diyet, karbonhidrat tüketimini sınırlar ve vücudun yağ yakmasını teşvik eder. Bu tip diyetler glütensiz olabilir ve çoğunlukla kompleks karbonhidratları içerir. Hem düşük karbonhidratlı diyet hem de glütensiz diyeti; buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi glüten içeren tahıllar sınırlıdır, işlenmiş gıdalardan ve katkı maddelerinden kaçınılmasını teşvik eder, sağlıklı yağların tüketilmesini destekler.