Bu içeriği beğenebilmek için giriş yapmalısınız.
Giriş Yapİdeal protein ihtiyacı, kişinin günlük enerji gereksinimini karşılamak ve vücut fonksiyonlarını desteklemek için ne kadar protein tüketmesi gerektiğini belirler. Bu miktar, kişinin yaşına, cinsiyetine, fiziksel aktivite seviyesine ve metabolizmasına bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, aktif bir yaşam tarzı sürdürenler daha fazla protein tüketmelidir, çünkü bu, egzersiz sırasında gerekli olan enerjiyi sağlar. protein ihtiyacı kişinin vücut kitle indeksi ve sağlık hedeflerine göre değişebilir. Beslenme uzmanları, bireylere uygun protein alımını belirleme konusunda rehberlik edebilirler.
Sayfa İçeriği
Protein; Amino asitlerin zincir halinde birbirlerine bağlanması sonucu oluşan büyük organik bileşiklerdir. Sözcük kaynağına baktığımızda ‘prota‘ Yunanca'da 'birincil öneme sahip' anlamına gelmektedir. Protein, canlı organizmaların temel bileşenlerindendir ve hücrelerin içindeki hemen hemen her süreçte yer alırlar. Proteinlerin bir çoğu vücut içerisinde biyokimyasal tepkimelerde katalizör işlevi olan enzimlerdir ve metabolizma için yaşamsal bir role sahiptir. Bazı protein türleri ise vücutta yapısal veya mekanik işlevleri vardır: örneğin hücre iskeletindeki proteinler, hücrenin şeklini koruması için bir iskele görevi yaparlar. Ayrıca hücre haberleşmesi, bağışıklık yanıtı, hücre tutunması ve hücre bölünme döngüsünde yer alırlar.
Proteinler, beslenmenin en önemli parçalarından biridir. Her amino asit vücutta sentezlenmediğinden, vücut temel aminoasit ihtiyacını gıda yoluyla almak zorundadır. Vücuda alınan protein sindirim esnasında serbest amino asitlere parçalanır ve bunlarla yeni proteinler sentezlenir. Bu nedenle vücudun hem mevcut durumunu koruması hem de gelişmesi için protein alımına ihtiyacı vardır.
Vücudun ihtiyacı olan günlük protein ihtiyacı, bireyin yaş, cinsiyet, kas kütlesi ve egzersiz yoğunluğu gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu yüzden kişinin günlük tüketmesi gereken protein miktarını doğru ayarladığından emin olunmalıdır. Kolay bir hesaplama yöntemi olarak yağsız vücut ağırlığının 2,75 katı olarak hesaplanabilir. Örnek olarak yağsız vücut ağırlığı 50 kilo olan bir kişinin günlük alımının yaklaşık olarak 137 gram olması tavsiye edilmektedir.
Kişinin hedefi zayıflamak veya kas oranını artırmak ise, beslenme programına ekleyeceği en vazgeçilmez öğesi proteindir. Kişi, ne kadar protein tüketmesi gerektiğini bilmeden istenen verimi alamaz. Anabolizma olaylarının sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi veya protein sentezi için gerekli olan amino asitleri proteinlerden alırız. Böylelikle insan bedeninde kas yapımı, büyüme, gelişme, enzimlerin çalışması ve yaraların iyileşmesi için uygun ortam sağlanır. Bunun yanı sıra, protein tüketerek sağlıklı beslenmenin temelini oluşturan 3 ana besin grubundan birini vücuda alınmış olur.
Kişinin hedefi kas yapmak olduğunda proteinlerin daha iyi görev yapması için beden kompleks yapılı karbonhidratlara da ihtiyaç duyar. Bunun yanı sıra, kişinin beslenme planındaki sağlıklı yağlar karbonhidrat yokluğunda vücuda enerji sağlar ve A, D, E ve K vitaminlerinin emilimi gibi önemli fonksiyonları yerine getirir. Ancak önemli olan, protein, kompleks karbonhidrat ve sağlıklı yağ dengesini iyi kurmaktır.
Vücudumuz, hücrelerde gerçekleşen üretim ve yıkım olayları sonucu görülen biyokimyasal tepkimeler arasındaki denge sayesinde varlığını sürdürür. Besinler çeşitli yıkım olayları aracılığıyla yapı taşlarına ayrılır ve enerjinin üretiminde kullanılır. Hücrelerdeki çeşitli olaylar ve biyokimyasal tepkimeler için enzimlerin üretilebilmesi, vücutta yeterli düzeyde amino asit bulunmasını gerektirir. Amino asitler, proteinleri oluşturan biyokimyasal ürünlerdir ve bazıları dışarıdan alınmalıdır. Sağlıklı bir insanın yaşamını sürdürebilmesi için günlük ortalama 0,8 g/kg/gün protein alması gerekir. Günlük protein miktarı yetersiz kaldığında, ihtiyaç duyulan amino asitler kas dokusundan karşılanır, bu da kas zayıflaması ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Fazla protein alımı, zararlı atık maddelerin kandaki miktarında artışa neden olabilir.
Protein amino asitlerden oluşur ve yaşamın devamı için çok önemlidir. İnsan vücuduna faydalı olan protein, bazı gıdalar yardımıyla alınabilir. Fakat her şeyin fazlası zarar olduğu gibi, proteinin fazlası da karaciğer sorunları veya kanser oluşumu gibi bazı rahatsızlıklara neden olabilir. Az alındığı zaman ise vücut direnci azalır. Protein tüketimi oranı kişiden kişiye değişir ve spor yapanların protein ağırlıklı beslenmesi doğrudur. Bu nedenle günlük protein hesaplamasının önemi büyüktür.
Kişinin kilo vermek için günlük olarak kas kütlesi kazanmaktan çok daha fazla protein tüketmesi gerekir. Güç sporlarıyla uğraşan bir sporcu için, günde 1.4-1.8 g/kg; koşu veya diğer dayanıklılık sporlarıyla ilgilenen biri için ise, günde 1,2–1,4 g/kg proteine ihtiyaç vardır. Aktif olarak spor yapan çoğu insan için günde 1,4–2,0 g/kg protein alımı tavsiye edilmektedir. Düşük kalorili dönemde günlük protein alımının günde 2,3-3,1 g/kg’a yükseltilebileceği ve günlük protein miktarını günde 3 g/kg’ın üzerine çıkarmanın vücut ağırlığını azaltmaya yardımcı olabileceği bilinmektedir. Spor yapan atletik bir insanın hedefi yağ kütlesini azaltmak ve yağsız vücut kütlesini korumaksa: ihtiyacı olan günlük protein miktarı 1,0–1,5 g/kg; fakat hedef vücut yağını azaltmak ve yağsız vücut kütlesini artırmak ise günlük protein ihtiyacı 1,5–2,7 g/kg’dır.
Günlük protein ihtiyacı yaş, vücudun kas oranı, fizyolojik durum, fiziksel aktivite gibi faktörlere göre değişiklik gösterir. Yetişkinler ve ergenlik dönemindeki kişilerin daha fazla protein alması önerilirken, bir çocuk ile bir yetişkinin, bir kadın ile bir erkeğin günlük protein ihtiyaçları birbirinden farklıdır. Bebek ve çocuklar için günde kilo başına 2 gram, 1-3 yaş arasındaki çocuklar için günlük 13-19 gram, 1-3 yaş aralığındaki bir çocuğun günlük gereksinimi 16 gram, 9-13 yaşındaki bir çocuğun ise 34 gram, ve 14-18 yaş arasındaki çocukların protein gereksinimi bir yetişkinle aynı düzeyde olabilir.
Günlük protein ihtiyacı cinsiyet, yaş, boy, kilo ve kişinin yaşam tarzına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.Spor yapan ve vücut geliştirmeyle alakalı olan herkes, kas gelişimi ve en iyi sürede toparlanma evresi için proteinin ne kadar önemli olduğunu biliyordur. Yaş bu durumu nasıl etkilediğiyle ilgili yapılan araştırmalar gösteriyor ki yaş arttıkça vücudun protein ihtiyacı artmaktadır. Yani genç yaştaki kişilerin, vücuda alınan amino asitleri kullanmak için gerçekleştirdiği anabolik işlemler, çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşmektedir. Bu durum, daha yaşlı bireyler için tam tersi şekilde gerçekleşir. Yaş ilerledikçe vücudun, tüketilen amino asitleri anabolik işlemler sayesinde kas oluşumu için kullanması zorlaşmaktadır. Vücut bu sebeple daha yüksek miktarda proteine ihtiyaç duymaktadır. Çünkü yaş ilerledikçe vücudun bu anabolik işlemlere duyarlılığı ve tepkisi azalmaktadır.
Yaş aralığına göre günlük alınması gereken protein miktarı oranları, uzmanların araştırmalarına göre şu şekildedir: Çocuklar ve Gençler:
Çocuklar ve Gençler1-3 yaş: Yaklaşık 13-19 gram protein
14-18 yaş (erkek): Yaklaşık 52-75 gram protein
14-18 yaş (kız): Yaklaşık 46-66 gram protein
4-8 yaş: Yaklaşık 19-34 gram protein
9-13 yaş(erkek): Yaklaşık 34-52 gram protein
9-13 yaş(kız): Yaklaşık 34-46 gram protein
Yetişkinler
19-70 yaş(erkek): Yaklaşık 56-91 gram protein
19-70 yaş(kız): Yaklaşık 46-75 gram protein
71 yaş ve üstü (her iki cinsiyet): Yaklaşık 46-75 gram protein
Hamile ve Emziren Kadınlar:
Hamilelik: Yaklaşık 71 gram protein (artan ihtiyaç nedeniyle)
Emzirme: Yaklaşık 71 gram protein (artan ihtiyaç nedeniyle)
Kişinin ihtiyaç duyduğu günlük protein miktarını hesaplamak için kişinin sağlıklı bir kiloda olup spor veya egzersiz yapmaması durumunda, önerilen protein alımı vücut ağırlığının kilogramı başına 0.8-1.2 gramdır. Proteinin kas büyümesi için temel olduğu görüşü yalnızca kısmen doğrudur; artan kalori alımı, yeterli amino asitler ve doğru miktarda karbonhidrat kilo alımı için daha önemlidir. Sporcuların kas inşa etmek için vücut ağırlığının her kg için günde 1.3-1.8 gram proteine ihtiyacı vardır. Günlük protein ihtiyacından fazlasını almak doğrudan kas büyümesini çok fazla etkilemese de, kilo vermek veya yağ yakmak için yardımcı olabilir.
Cinsiyet, günlük protein ihtiyacını belirleyen önemli faktörlerden biridir. Kadınlar için, vücut ağırlığının kilogramı başına önerilen günlük protein ihtiyacı 1 gramdır. Örneğin, 60 kg ağırlığında bir kadının yaklaşık 60 gram proteine ihtiyacı vardır. Aktif bir yaşam tarzında, bu miktar kilogram başına 1.2 grama çıkarılabilir. Hamilelik ve emzirme dönemlerinde kadınların protein ihtiyacı artar; yetişkin kadınlar için günlük ihtiyaç yaklaşık 46 gram, hamile ve emziren kadınlar için ise 71 gramdır.
Günlük Protein ihtiyacını belirleyen en önemli faktörlerden biri de cinsiyet faktörüdür.Erkekler için protein alımı ihtiyacı kadınlara oranla daha yüksektir. Eğer erkek spor yapmıyorsa, 1 kg ağırlık başına 1.2 gr protein yeterlidir fakat spor herhangi bir spor dalıyla aktif ilgilenen bir erkek 1 kg ağırlık başına 1.5-1.8 gr proteine ihtiyaç duyar.
Bir çocuğun günlük protein ihtiyacı çocuğun yaşına göre kesinlikle değişiklik gösterir. Örneğin: 1-3 yaş aralığındaki çocuklar için günlük protein ihtiyacı 15-18 gram arasındayken; 10-13 yaş aralığındaki çocuklar için bu oran ortalama 45 grama çıkıyor. Bunun yanı sıra çocukların fiziksel aktivitesi, sağlık durumları ve fiziksel yapıları, protein miktarında belirleyici rol oynadığı gibi, yetersiz protein alan çocukların hem fiziksel yapıları hem de genel sağlık durumları zarar görebiliyor. Bu nedenle, ebeveynlerin günlük protein ihtiyacına ve tüketimine dikkat etmeleri gerekiyor. Yapılan araştırmalara göre 1-3 yaş: 15-18 gram protein,4-6 yaş: 20-25 gram protein,7-9 yaş: 26-38 gram protein,10-13 yaş: 39-45 gram protein ihtiyacı vardır.
Çocukların protein ihtiyacının karşılanması için öğünlerine farklı besinlere beslenme programında yer verilmesi büyük önem taşıyor. Örneğin ; kırmızı et protein açısından son derece zengin olsa da, çocuklara sürekli kırmızı et yedirilmesi, bir süre sonra zarar verici bir durum yaratabiliyor. Bu nedenle, yalnızca protein miktarına değil, protein çeşitliliğine de dikkat etmek gerekiyor.Protein çocukların gelişimi açısından önem taşıdığı gibi, beslenme çeşitliliği de çocukların hem hastalıklardan korunması hem de sağlıklı büyümeleri noktasında önem arz ediyor. Bu nedenle, çocukların beslenme programında protein çeşitliliğine dikkat edilmesi; bunun yanı sıra çocukların yeterli miktarda vitamin, karbonhidrat ve mineral almasının sağlanması da önem taşıyor.
RM veya 1TM, 1 tekrarda kaldırabileceğiniz maksimum ağırlıktır. 1 RM egzersiz sırasında maksimum kaldırabileceğiniz en yüksek ağırlıktır.1 tekrar maksimum bireyin belirli bir egzersizde uygun formda yapabildiği en yüksek ağırlık veya direnç miktarıdır.Böylece belirli bir egzersiz için 1RM’yi bildiğinizde, önceden belirlenen sayıda tekrar veya şiddete ulaşmak için gerekli olan kilo miktarını tahmin etmek mümkündür.Kişiler antrenman programlarını düzenlerken kullanacakları , hem tekrar sayısına bağlı olarak hem de vücudunuzun kaldırabileceği 1 RM’ye bağlı olarak gelişimlerini sağlar. Spor yapan insanlar, yüksek yoğunlukta performans gösterecek enerjiye sahip olmak veya uzun süre egzersiz yapmak için belirli miktarda karbonhidrata ihtiyaç duyar. Örneğin bir kişi leg press antrenmanında, 100 kg ile tam bir tekrar yapıyorsa ve bu kişi, bir tekrarlamayı 1RM üzerinden %80’ni ile tekrar sayısını tamamlamak istiyor ise problem şöyle hesaplanmalıdır;
‘8 tekrar 100 * 80% = 80kg ‘
1RM hesaplama formülü
Bu neden önemlidir? Çünkü 1RM değerimiz, bizim ilgili egzersizde ne kadar güçlü olduğumuzu gösteren bir “intensity” yani “yoğunluk” birimidir.Örnek olarak Squat egzersizinde 100 kg ile 10 tekrar yapılıyorsa kişinin yaklaşık 135 kg 1RM gücünün olduğunu gösterir.
Günlük protein ihtiyacı hesaplama , cinsiyet ve yaş gibi farklı kriterler baz alınarak hesaplanmaktadır. Ancak kolay bir hesaplama yöntemi olarak yağsız vücut ağırlığının 2,75 katı olarak hesaplanabilir Örnek olarak yağsız vücut ağırlığı 50 kilo olan bir kişinin günlük alımının yaklaşık olarak (50 X 2,75 = 137,5) 137 gram olması tavsiye edilmektedir.
Protein ihtiyacının spor türüne ve hatta egzersiz yoğunluğuna göre değişmesi çok normaldir. Çünkü egzersiz yoğunluğu arttıkça günlük makro miktarları da artar. Bununla beraber spor türlerine göre günlük ihtiyaç miktarları değişmektedir.