Ayva Nedir?

Meyvelerin sağlıklı bir beslenme planının olmazsa olmazlarından olduğunu hepimiz biliyoruz. Gerek yüksek lif içeriği, gerekse vitamin ve mineraller yönünden zenginliği nedeniyle ayva da en faydalı meyvelerin arasında yer alıyor. Latince adı ‌Cydonia ‌Vulgaris olan ayva, pembe ve beyaz renkte çiçek açan 5-6 metre uzunluğundaki ağaçtan elde ediliyor. Gülgiller familyasına ait olan bu meyve yüksek oranda içerdiği çözünür lif sayesinde sağlık üzerinde olumlu etkiler gösteriyor.

Ayvanın Besin Değerleri Nelerdir?

Ayvanın 100 gramında 13.92 gram karbonhidrat, 0.35 gram protein, 0.14 gram yağ, 3.23 gram lif bulunmaktadır.

Ayva Kaç Kaloridir?

Ayvanın 100 gramında 60 kalori bulunmaktadır.

Ayva Nasıl Tüketilir?

Lezzeti ve besleyici özelliği sayesinde ayvayı tek başına yiyebilirsiniz. Fakat damak tadınıza göre üzerine tuz veya limon da ekleyebilirsiniz. Taze ayvanın haricinde fırınlanan veya tereyağında pişirilen ayvanın üzerine bal, kaymak, dondurma gibi ürünler ilave etmek de ayvaya çok farklı bir tat veriyor. Özellikle Ege mutfağında yaygın olarak pişirilen kereviz ve enginar gibi zeytinyağlıların içerisine de ayva konuyor. Ayva tatlısının ise üzerine kaymak, krem ‌şanti veya süt kreması ekleyerek servis edebilirsiniz.

Ayvanın Faydaları Nelerdir?

Kış aylarının vazgeçilmez meyvesi olan ayvanın kabuğundan çekirdeğine kadar her kısmının vücuda birçok faydası bulunuyor. Vitamin ve mineraller yönünden oldukça zengin olan ayvanın 100 gramı, günlük C vitamini ihtiyacımızın ‌yaklaşık %25’ini karşılıyor. Ayrıca A, B, E, K vitaminleri ve fosfor, bakır, sodyum, potasyum, çinko, demir ve selenyum ‌mineralleri yönünden de oldukça zengin. İçerdiği yüksek orandaki demir sayesinde ayva, kansızlığın önlenmesine de yardımcı. K vitamini içeriği sayesinde ise kanın pıhtılaşma süresini düzenliyor. 

Lif içeriği en yüksek meyvelerden bir tanesi olan ayva tüm bunların yanı sıra kolesterolü dengeliyor, adet düzensizliğini ve aşırı adet kanamasını önlüyor, kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etki gösterirken varis oluşumununun da önüne geçilmesine yardımcı oluyor. Yüksek çinko içeriği sayesinde saç dökülmesini önlüyor, tırnakların sağlıklı uzamasını ve kan dolaşımını hızlandırarak da cildin genç kalmasını sağlıyor.

Ayrıca ülser hastalığının tedavisine, kilo kontrolünün ve uyku düzeninin sağlanmasına, tansiyonun dengelenmesine destek olurken kansere yakalanma riskini azaltıyor, bağışıklık sistemini güçlendiriyor, enfeksiyonlara karşı koruyor, ağız kokusunu önlüyor ve göz sağlığını koruyor. Sindirim sistemini düzenlemek ve metabolizmasını hızlandırmak isteyenler de ayvayı gönül rahatlığıyla tüketebilir.

Ayvanın tarihçesi

Faydaları saymakla bitmeyen ayvanın tarihçesi çok eskilere dayanıyor. MÖ ‌600’lü yıllarda Yunanistan ve çevresinde yetiştirilen ayva bitkisinin buradan diğer ülkelere yayıldığı düşünülüyor. Eski çağlarda ayvanın nazara karşı koruduğuna ve hamile kadınların ayva yediklerinde doğacak çocuklarının daha güzel olacağına inanılıyordu. Ayrıca Eski Yunan mitolojisinde ayva meyvesinin güzellik tanrıçası ‌Afrodit ile ‌özdeşleşleştirilmiş olduğu, bu meyvenin mutluluk, neşe ve güzelliği temsil ettiği biliniyor. Bu dönemde yapılmış olan ‌Afrodit heykellerinin sağ elinde genellikle ayva olduğu görülüyor. Günümüzde Avustralya hariç tüm kıtalarda ayva bitkisi yetiştiriliyor ve tüm dünyada severek tüketiliyor.

Ayva nasıl yetiştirilir?

Dünyada ve ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen ayva sonbahardan ilkbahara kadar herhangi bir dönemde dikilebiliyor. Ayvanın yetiştirilebilmesi ve yüksek verim elde edilebilmesi için iklim ve toprak yapısının uygun olması büyük önem taşıyor. Soğuk ve nemli topraklardan hoşlanmayan ayva ılıman iklimin görüldüğü, sert rüzgar ve şiddetli yağmura maruz kalmayan bölgelerde ve kumlu, sıcak, su geçirgenliği yüksek olan topraklarda en iyi şekilde yetişiyor. Ayva ağacından yüksek verim elde edilebilmesi için sulamanın düzenli olarak yapılması gerekiyor. Genç ayva fidanlarında haftada bir sulama gerekirken yetişkin ayva ağacının 15 günde bir sulanması yeterli oluyor. Ayva bitkisinin yetiştirilmesi için uygun nitelikte toprak ve iklim özelliklerine sahip olan ülkemiz, dünya ayva üretiminde ilk sırada yer alıyor. Bu sıralamada ‌Türkiye’yi Çin, Özbekistan, İran gibi Asya ülkeleri takip ediyor.

Ayva hangi mevsimde yenir?

Gülgiller familyasına ait olan ayva meyvesinin ‌hasatı kış aylarında yapılıyor. Gelişen tarım ve gıda teknolojileri ile soğuk hava depoları sayesinde her mevsim ulaşmak mümkün olsa da ayvanın özellikle aralık ve ocak aylarında sıklıkla manavların tezgahlarını süslediğini söyleyebiliriz. Tüm meyve ve sebzelerde olduğu gibi ayva meyvesini de mevsiminde tüketmek sağlık açısından elbette daha yararlı. Ayrıca kendi mevsiminde tüketilen ayvanın besin değeri daha yüksek ve lezzet kalitesi de daha iyi.

Ayva seçerken nelere dikkat edilmeli?

Ayva sağlam ve sert yapısı sayesinde darbelere dayanıklı ve kolay bozulmayan bir meyve. Bu nedenle ayva seçerken üzerinde durulması gereken çok da fazla kriter bulunmuyor. Kısaca sarı ve şekli düzgün olan ayvaların seçilmesinde yarar var diyebiliriz. Ayvanın dış kabuğunda buruşukluğun olması uzun süre beklemiş olduğunu gösterdiğinden bu tip ayvalar tercih edilmemeli. Ayrıca şubat sonuna doğru ayvanın mevsimi geçmeye başladığı için dış görünüşü güzel olsa bile içinde çürüme başlamış olabiliyor. Bu nedenle en kaliteli ve sağlıklısı için her meyve gibi ayva da mevsimi içerisinde tüketilmeli. Ayvanın ekmek ayvası, bardak ayvası, demir ayvası, limon ayvası ve eşme ayvası gibi pek çok çeşidi bulunuyor. Bunlar arasından damak zevkinize uygun olan çeşidi tercih edebilirsiniz.

Ayva nasıl saklanır?

Tüm meyveler gibi, ayva da doğru koşullarda saklandığı zaman daha uzun süre dayanıyor. Ayvayı olabildiğince uzun süre saklayabilmek için olgunlaşmış ve dış kabuğu sert olanları önerebiliriz. Çok soğuk ortamda bırakıldığı zaman daha çabuk çürümeye başladığı için bu meyve buzdolabında saklanmaya uygun değil. Bu nedenle ayva serin, güneş görmeyen ve hafif nemli bir ortamda saklanmalı. Kabuğun hava almayan bölümlerinde hızlı şekilde çürüme başlayacağından ayvanın dış kabuğunun mümkün olduğunca az yere temas etmesi gerekiyor. Çok yumuşak olarak satın alınan ayvaların saklanması ne yazık ki mümkün olmuyor. Bu nedenle bu şekilde alınan ayvaların hemen tüketilmesinde fayda var. Ayva kabuğundaki sarı renk giderek koyulaşıyorsa bu durum saklama koşullarınının doğru olduğunun göstergesi olarak kabul edilebilir. Taze olarak satın alınan ve doğru şekilde muhafaza edilen ayvalar 10-12 gün boyunca tazeliğini koruyor.

Ayva nasıl pişirilir?

Ayva meyvesi taze olarak yenmesinin yanı sıra gerek tatlı gerek tuzlu birçok yemek ve ‌hamur işi tarifinde kullanılabiliyor. Kereviz ve yahni gibi bazı yemeklerin içerisine soğan kavrulduktan sonra sebzelerle birlikte ayva ekleyerek az su ile pişirebilirsiniz. Ayvaları ikiye bölüp orta kısmını çıkartarak ve üzerlerine şeker serpip kısık ateşte pişirerek ayva tatlısı yapabilirsiniz. Şekerle birlikte kaynatılarak hazırlanan ayva reçeli ve ayva ‌marmeladı da hem kahvaltılık olarak hem de hamur işleriyle birlikte tüketilebilir. Ayvanın diğer bir pişirme şekli ise fırınlama. 180-200 derecelik fırında yaklaşık 30 dakika pişirdiğiniz ayvaları sade veya üzerine sos ekleyerek servis edebilirsiniz.

Ayvanın meyvesinden ve yapraklarından tek başına veya farklı bitkilerle karıştırarak çay yapabilirsiniz. Özellikle ayvalı ıhlamur, karanfil ve tarçın ile hazırlanan ayva çayı kış günlerinin vazgeçilmez içecekleri arasında yer alıyor. Yüksek pektin içeriği nedeniyle ayva çekirdekleri pastalar üzerinde kullanılabilen jölelerin hazırlanmasında da tercih edilebiliyor.

Ayva yerine ne kullanılabilir?

Ayvayı besin değeri ve lezzeti açısından tam olarak karşılayan herhangi bir besinin bulunduğunu söylemek pek mümkün değil. Bunun sebebi ayvanın yüksek miktarda çözünür lif içeriğine sahip olması. Fakat alerjisi olan veya ayvanın tadını sevmeyen biriyseniz gerek lif içeriği gerekse vitamin ve mineraller yönünden zenginliği açısından ayvanın yerine elma, armut, ananas, şeftali, kayısı veya erik gibi meyveleri tercih edebilirsiniz. 

Ayva Hangi Diyet Planının İçerisinde Bulunabilir?

Ayva bitkisel bir besin olması nedeniyle vegan diyet ve vejetaryen diyet içerisinde rahatlıkla tüketilebilir.