Badem Nedir?

Badem, yerleşik hayata geçilen günden itibaren birçok kültürde yer edinmiş, firavunların mezarlarından gezgin tüccarların amansız yolculuklarına kadar insan hayatının pek çok alanının parçası olmuş bir besin. Antik Çin’de kalıcı hüznün (acı badem) ve güzel kadının simgesi olan bu kuruyemiş çeşidi günümüzde de birden fazla kullanım alanı ve içerdiği çeşitli vitaminler sayesinde beslenmemizde önemli bir yer tutmaya devam ediyor.

Bademin Besin Değerleri Nelerdir?

 Bademin 100 gramı 19.5 gram karbonhidrat, 18.6 gram protein, 54.2 gram yağ, 2.6 gram lif içermektedir.

Badem Kaç Kaloridir?

Bademin 100 gramında 598 kalori bulunmaktadır. Bademin 1 porsiyonu (25 gr) 150 kalori, 1 adedi (2 gr) 12 kaloridir.

Badem, E vitamini ve sağlıklı yağlar açısından zengin, besleyici bir kuru yemiştir. Ancak, yüksek kalorili olduğu için miktarına dikkat edilmelidir. Diyetkolik uygulamasını indirerek badem tüketimini kolayca takip edebilirsin!

Badem Nasıl Tüketilir?

Badem hepimizin bildiği üzere geçmişten günümüze mutfaklarımızda birçok yemeğe eşlik etmiş bir besin. Osmanlı saray mutfağının başlangıç yemeklerinden olan badem çorbası bunun örneklerinden biri. Ayrıca pirinç pilavlarının içeriğinde de sıkça yer aldığını görüyoruz. Perde pilavı, bademli kavurmalı pilav ve duvaklı pilav, bademin sıkça kullanıldığı yemeklerden. Hamur işlerindeyse iç malzeme olarak kullanılabiliyor. Ballı bademli kurabiye, tarçınlı havuçlu bademli kek en çok tercih edilen bademli hamur işi yiyecekler arasında yer alıyor. Bademin öğütülmesi ile elde edilen badem unu da yaygın şekilde kullanılan buğday ununa karşı kesinlikle iyi bir alternatif. Karbonhidrat oranı düşük olan badem unu, protein olarak zengin olmakla birlikte diğer un çeşitlerine göre biraz daha tatlı. Bunlar haricinde, birçok şerbetli ve sütlü tatlının içinde de kullanabilirsiniz. Çiğ badem, yumurta akı ve pudra şekeri ile elde edilen badem şekeri de yine severek tüketebileceğiniz tatlı türlerinden.

Badem Ne Sıklıkla Tüketilmeli?

Uzmanlar tarafından günlük bir avuç badem tüketimi önerilmektedir. 

Bademin Faydaları Nelerdir?

İçeriğinde birçok bileşen bulunan bademin küçük çaplı bir E vitamini deposu olduğu söylenebilir. Bu yönüyle düzenli ve ölçülü bir şekilde tüketildiği takdirde bağışıklık sistemini güçlendirdiği, hücre yenilenmesine yardımcı olduğu, kalp rahatsızlıklarını ve kanser riskini azalttığı biliniyor.

Nörolojik aktiviteyi olumlu yönde etkileyebilen ve bilişsel gerilemeyi önleyebilen riboflavin ve l-karnitin isimli iki maddeyi içeriyor olması sebebiyle badem özellikle beyin için en faydalı gıdaların başında geliyor. Bu nedenle yaşı ilerlemiş ya da Alzheimer riski taşıyan kişiler haftada birkaç defa badem tüketmeliler. 

Bademin faydalarından bir diğeri ise içerdiği doymamış yağ asitlerinin kan dolaşımındaki glikoz seviyesini dengede tutması. Bu yönüyle diyabet hastaları için faydalı besinlerden biri. Badem ayrıca içerdiği magnezyum sayesinde kan basıncını düzenlemeye yardımcı olduğu için  yüksek tansiyondan kaynaklanan kalp krizi, kısmi felç ya da böbrek yetmezliği gibi hastalıklara yakalanma riskini azaltıyor.

Bademin faydalarından yararlanılabilen alanlardan bir diğeri ise cilt bakımı. Acı badem türünden elde edilen süt ve yağ, cilt bakım kremlerinde kullanılıyor ve bu kremler, hücre yenilenmesine yardımcı olarak yaşlanmayı geciktirici etki gösteriyor.

Bademin tarihçesi

İnsanoğlunun tarihte en erken yararlanmaya başladığı bitkilerden biri olan badem, tarımda kullanılan aşılama sisteminden bile önce sofralarda yerini almış bir besin. Öyle ki, yapılan arkeolojik kazılar sayesinde Ürdün’ün meşhur Numeira Vadisi’nde Erken Bronz Çağ’da (MÖ 3000-2000) dahi yetiştirilmiş olduğu biliniyor. Hatta tarihteki en şöhretli hükümdarlardan biri olan ve MÖ 1322’de ölen Mısır firavunu Tutankamon’un mezarındaki kişisel eşyalarının arasında badem de bulunuyordu.  

Badem, kadim çağlardan itibaren insanların en sevdiği atıştırmalıklardan biri. Antik Mısır ve Hindistan kültüründe ayrı bir yeri olan bu besin neredeyse milattan önce 5000 yılına dayanan ve bademin bir insanı daha akıllı ve daha uzun ömürlü kıldığı inanışıyla birlikte bazı kesimlerde meşhur olan “Ayurveda” isimli Hindu şifa tekniğinin temel besin öğelerinden biri aynı zamanda. 

Kökeni esasen Güney Asya’ya dayanan bir bitki olan badem, yıllar içinde tüccarlar sayesinde Ortadoğu topraklarında kendine bir yer bulduktan sonra Akdeniz iklimine sahip ülkelere kolayca yayıldı. Suriye, Türkiye gibi Akdeniz ikliminin hâkim olduğu ülkelerde ticaretin vazgeçilmez unsurlarından biri olan badem, ilerleyen yıllarda "Yeni Dünya" diye tabir edilecek olan Kuzey Amerika kıtasına çokça ithal edildi. 

Dilimize Farsça'daki “bayam” sözcüğünden evrilerek geçmiş bir kelime olan badem, halk arasında “payam” olarak da biliniyor. Denizli’nin ilçesi Acıpayam esasında Acıbadem anlamına geliyor. İngilizce karşılığı olan “almond”un kökeni ise Yunanca’daki üçgen ve elips karışımı şekilleri tanımlamak için kullanılan "amygdale" kelimesi.

Badem nasıl yetiştirilir? 

Badem ağacı, gülgiller (rosaceae) ailesine ait küçük bir ağaç türü olduğundan tıpkı ailesinin diğer üyelerinde olduğu gibi yetişmesi için yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı olan Akdeniz iklimi oldukça ideal. Bunun yanında, ağacın odun kısmının en soğuk hava şartlarına dayanıklı olması sayesinde İzlanda gibi kutup dairesine yakın ülkelerde bile yetişmesi mümkün. Ülkemizde de hemen hemen her bölgede yetiştirilebilmesine rağmen tam verim alınabilmesi için uygun toprak türü bulmak oldukça önemli. Bu yüzden kumlu ya da çakıllı toprak seçimi, yetiştirici için en ideal koşulları sağlıyor. Bu gibi topraklarda ağacın kökleri 3-5 metre uzunluğa kadar inebiliyor.

Yıllık ortalama 350-400 mm yağış alması bitki için en önemli unsurlardan biri ve yıllık ortalama 700 mm yağış alan Ege Bölgesi bu açıdan ülkemizde yetiştiriciliğin en yoğun olduğu bölgelerden. Fakat bu yağışın neredeyse tamamı eylül ve kasım ayları arasında düştüğü için fidan seçimi de aşırı sıcaklara dayanıklı olacak şekilde yapılmalı. Badem yetiştiriciliği için ilkbahar başlarındaki durgun olmayan hava şartları büyük önem taşıyor. Bu süreçte yaşanabilecek don olayları yüzünden en kritik dönem, bitkinin çiçek ve körpe çağla dönemi. Çiçeklenme döneminde bitki -4 ila -5 santigrat derece arasındaki sıcaklıklara kadar dayanabilmesine rağmen diğer badem ağacı çeşitleri bu konuda büyük farklılıklar gösterebiliyor. 

Kışları ılık geçen yerlerde sonbaharda, kışları soğuk ve sert geçen yerlerde ise ilkbaharda dikim yapılması tavsiye ediliyor. Eğer yetiştirecek kişi, bitkiyi yetiştirmek için hazır bir fidan değil de çekirdek kullanacaksa badem çekirdeklerinin en az 3 gün suda bekletilmesi gerekiyor. 20 cm’lik bir çukur yetiştirme işleminin başlangıcı için ideal. 

Badem nasıl muhafaza edilir?

Bademi kabuklu şekilde, kavurarak ya da hasadından sonra kabuğundan ayırarak çiğ haldeyken muhafaza etmeniz mümkün. Bademler, kabuklu şekildeyken 5 derecenin altında ve nem oranı %65’ten az olan bir yerde 2 seneden fazla süre saklanabiliyor. Bunun dışındaki koşullarda da dayanıklı olsa da daha kısa sürede tüketilmesi öneriliyor. 

Kabuğundan ayrılan çiğ badem, nem çekme özelliğinden ötürü kısa sürede koku alıp çürüyebildiği için kavurmak muhafaza süresini artırmanız için ideal bir seçenek. Kavurma işlemi ile bademlerin içerisindeki nemi çekeceğiniz için daha sonrasında hava almayacak bir poşet içinde karanlık ve serin bir ortamda 2 seneye yakın bir süre saklayabilirsiniz.

Çiğ bademi saklamak için de yine aynı yöntemler önerilebilir fakat bu durumda saklama ömrünün kısaldığını söylemek gerek. Yine de vakumlu poşetler sayesinde hava almayacağı için 10 derece sıcaklıkta yaklaşık 10 ay süreyle muhafaza edilebilir. Bu süreyi derin dondurucu ile uzatmanız da oldukça kolay. 

Badem Hangi Diyet Planının İçerisinde Bulunabilir?

Badem karbonhidrattan fakir yağdan zengin bir besin olduğundan ketojenik diyett e tüketilebilir. Aynı zamanda sağlıklı yağları içerdiği için gebelik diyeti sürecinde faydalı bir besin olarak yerini alır.