Süt (Tam Yağlı) Kaç Kalori?

Tam yağlı sütün 100 gramında 62 kalori bulunmaktadır. 1 su bardağı ( 200 gram) tam yağlı süt 124 kaloridir. Tam yağlı sütün 100 gramı 5.42 gram karbonhidrat, 3.33 gram protein, 3.33 gram yağ içermektedir.

Tam yağlı süt, zengin kalsiyum ve D vitamini içeriğiyle kemik sağlığını destekler. İçeriğindeki sağlıklı yağlar tok kalmana yardımcı olur. Süt tüketimini ve günlük kalori alımını kolayca takip etmek için Diyetkolik mobil uygulamasını indir!

İnsan vücudunda iskelet sistemini oluşturan kemik ve dişlerin büyük bir kısmı kalsiyum mineralinden oluşur. Kalsiyumun en temel kaynağı ise süt ve süt ürünleridir. O halde hep birlikte sütün faydaları, üretim ve tüketim süreçleri ile saklama koşullarına değinelim.

Sütün faydaları nelerdir?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi süt kemik yapımı başta olmak üzere vücutta birçok önemli göreve sahip olan kalsiyumun birincil kaynağıdır. Erken yaşlarda kemik yapımı için, yetişkinlik döneminde ise kemik yıkımını en aza indirebilmek için yaklaşık 1000 mg kalsiyuma ihtiyaç duyulur. 1 bardak (200 ml) süt, 250 mg kalsiyum içerir. Sütün içerisinde bulunan kalsiyum aynı zamanda kas kasılmasının önlenmesinde de önemli bir görev üstlenir. Bu temel görevlerinin yanı sıra sütün diğer faydaları şu şekilde sıralanabilir:

•      Büyüme ve gelişmeye yardımcı olur.

•      Cildin elastikiyetinde ve genç kalmasında rol oynar.

•      Saç ve tırnakların sağlıklı uzamasını sağlar.

•      Diş hastalıklarının iyileşmesine yardımcı olur.

•      Kan basıncının dengelenmesini sağlar.

•      A, B, C, D, E ve K vitaminlerinin iyi bir kaynağıdır.

•      Vücutta oluşan yaraların hızlı bir şekilde iyileşmesine destek olur.

•      Uyku düzeninin sağlanmasına yardımcıdır.

•      Kansere yakalanma riskini azaltır.

•      Sindirim sistemini düzenler.

•      Bağışıklık sistemini güçlendirir ve enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.

•      Beyin gelişiminde rol oynar.

•      Kemik erimesini (osteoporoz) önler.

Sütün tarihçesi

Tüm dünyada tüketilen temel besin maddelerinden biri olan sütün tarihçesi M.Ö. 8000'li yıllara dayanır. Anadolu’da bulunan tapınakların duvarlarındaki resimlerde et ve süt elde etmek için kullanılan sığırlara rastlanmıştır. Aynı zamanda M.Ö. 26. yüzyıldan kalan Babil kabartmalarında da süt ve süt ürünlerine ilişkin bazı detaylar görülür. M.Ö. 8. yüzyılda yazmış olduğu yazılarda Homer süt, süt kesiği ve peynir gibi ürünlerin kullanımıyla ilgili bilgilere yer verir. Birçok ülkenin tarihini anlatan en eski yazılı kaynaklarda bile süt tüketimini kanıtlayan birçok bilgiye rastlamak mümkündür.

Süt nasıl üretilir?

İnek, keçi, manda, koyun, eşek ve daha birçok memeli hayvanın sütü dünya üzerinde farklı alanlarda kullanılır. Ülkemizde en çok tüketilen süt çeşidiyse inek sütüdür. Bu durumun sebeplerinden en önemlisi inek sütünün ulaşılabilirliğinin diğer süt çeşitlerine kıyasla daha kolay olmasıdır. Yetişkin bir inekten günlük ortalama 5 ile 60 litre arasında süt elde edilir. Geçmişte süt sağım işlemi elle yapılırken gelişen teknoloji sayesinde bu işlem günümüzde makineler yardımıyla kolaylıkla yapılır. Sağılan süt tankerler içerisinde günlük olarak toplanarak entegre tesislerde sterilizasyon veya pastörizasyon işlemine tabi tutulduktan sonra ambalajlanarak satışa sunulur. Sterilizasyon işlemine tabi tutulan sütlerden uzun ömürlü süt (UHT süt) elde edilirken pastörize edilen sütlerse günlük süt olarak adlandırılır ve daha kısa bir raf ömrüne sahiptir.

Süt hangi mevsimde tüketilir?

Sağlıklı bir insan için süt belirli bir dönemde değil, her gün düzenli şekilde tüketilmesi gereken ve gerek içerdiği besin öğeleri, gerekse protein kalitesi açısından eşdeğeri olmayan bir besindir. İnsanlar için süt tüketimi her dönem elzem olsa da, süt üretimi mevsimlere göre farklılık gösterebilir. Bahar aylarında üretim artarken kış ve yaz aylarında ineklerin süt verme oranında düşüş gözlemlenir. Bunun dışında hayvanın cinsi, yaşı, yaşadığı bölge, yediği yem çeşidi, barındığı ortamın açık ya da kapalı olması gibi pek çok faktör de süt verimliliğini etkileyen unsurlar arasında yer alır.

Süt seçerken nelere dikkat edilmelidir?

Süt seçimi yapılırken dikkat edilmesi gereken birçok faktör vardır. Piyasada satılan sütler günlük süt, sterilize uzun ömürlü süt ve çiğ süt olarak üç çeşide ayrılır. Çiğ süt olarak adlandırılanlar sağımdan sonra herhangi bir işlem görmeden açık olarak satılan sütlerdir. Bu sütler sağım sırasında ve sonrasında hayvandan ya da ortamdan kaynaklanan zararlı mikroorganizmalarla temasa geçebileceğinden tüketimlerinden önce ısıl işleme tabi tutulmalıdır. 10-15 dakika kadar kaynatılan çiğ süt mikrobiyolojik olarak güvenli hale gelir. Fakat kaynama süresi aşıldıkça sütün besin değerinin azalabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Günlük süt olarak adlandırılan pastörize sütler sütün 15-20 saniyelik bir süre içerisinde 72-80 °C sıcaklığa kadar ısıtılması ve yine ısısının ani bir şekilde 5°C’ye kadar düşürülmesiyle elde edilir. Bu işlem sonucunda yalnızca patojen (insan sağlığına zararlı) mikroorganizmalar yok edilirken sütteki yararlı bakteriler korunur. Pastörizasyon sonucu elde edilen günlük sütlerde besin değeri kaybı çiğ süte oranla %60 daha düşük olup raf ömrü 2-3 gün aralığındadır.

Sütün en çok tercih edilen çeşidi olan ve uzun ömürlü süt olarak da adlandırılan UHT sütlere ise sterilizasyon işlemi uygulanır. Bu işlemde süt saniyeler içerisinde 135-150 °C gibi oldukça yüksek bir sıcaklığa kadar ısıtılarak yine saniyeler içerisinde soğutulur. Süt bu sıcaklığa çok kısa bir süre maruz kaldığından besin değerinde önemli bir kayıp yaşanmaz. UHT sütlerin tercih edilmesindeki en büyük etken 2-6  ay arasında bir raf ömrüne sahip olmasıdır. Uzun süreli sütlere uygulanan sterilizasyon işlemi sonucunda sütteki yararlı ve zararlı mikroorganizmaların birçoğu yok olduğundan, sindirim sorunu yaşayan kişilerin yararlı bakterileri daha yüksek oranda içeren pastörize sütleri tercih etmeleri gerekir. Ayrıca UHT sütlerin tam yağlı, yarım yağlı ve yağsız gibi farklı seçenekleri de bulunur.

Süt nasıl saklanır?

Süt çabuk bozulabilen yapısı nedeniyle oda sıcaklığında saklanmaya kesinlikle uygun değildir. Günlük pastörize sütler ve ambalajı açılmış UHT sütler buzdolabında 4-5 °C sıcaklıkta yazın 1 gün, kışın ise 2-3 gün kadar saklanabilir. Çiğ olarak alınan sütler evde hemen pastörize edilmeli ve soğuması beklendikten sonra cam kavanozlar içerisinde ağzı sıkı bir şekilde kapatılarak pastörize süt ile aynı koşullar altında saklanmalıdır. Uzun ömürlü (UHT) sütler, ambalajları açılmış veya hasarlı olmaması koşuluyla 4 ay süresince tazeliğini koruyabilir. Sütü saklamanın bir diğer yoluysa onu yoğurt, peynir ve lor gibi besinlere dönüştürmekten geçer. Bu sayede bu süt ürünleri, normal saklama süresinden çok daha fazla bir süre tazeliğini korur.

Süt nasıl pişirilir?

Özellikle çiğ olarak alınan sütler tüketilmeden önce kaynatma işlemine tabi tutulmalıdır. Sütün besin değerinin korunabilmesi için bu kaynatma işleminin doğru koşullarda yapılması oldukça büyük önem taşır. Çiğ olarak satın alınan süt, ısısı 70 °C’yi aşmayacak şekilde kaynamaya başladıktan sonra 5-10 dakika kadar ocakta bekletilir ve soğumaya bırakılır. Bu süreden sonra süt kullanmaya hazır hale gelir. Ambalajlı olarak satın alınan pastörize ve UHT sütlerdeyse herhangi bir pişirme işlemi uygulanması gerekmez.

Süt nelerle iyi gider?

Süt tek başına tüketilebileceği gibi pek çok farklı besin türüne de eşlik edebilir. Bazı tatlılar, çorbalar, soslar ve içecek türlerinin ana maddesi süttür. Kaymak, tarçın ve meyve çeşitleri sütün yanında iyi giden besinlerdendir. Yine bazı tatlı ve hamur işi tariflerinde de sıklıkla süt kullanılır. 

Süt yerine ne kullanılabilir?

İnsan vücudu için önemi nedeniyle sütün yerini herhangi bir besin maddesi tam olarak karşılayamasa da özellikle vegan beslenenler veya herhangi bir sağlık problemi nedeniyle beslenmesinde süte yer vermemesi gereken bireyler için bazı alternatifler bulunur. Bunlardan bazıları soya sütü, pirinç sütü, kenevir sütü, Hindistan cevizi sütü, yulaf sütü, kaju sütü ve badem sütüdür. Bunların yanı sıra sütü sindiremeyen, yani laktoz intoleransına sahip olanlar için üretilen ve içeriğine laktaz enzimi eklenmiş laktozsuz sütler de mevcuttur.