Yer Elması Kaç Kalori?

Yer elmasının 100 gramında 73 kalori bulunmaktadır. Yer elmasının 1 porsiyonu (120 gr, 2 adet) 88 kaloridir. Yer elmasının 100 gramı 17.44 gram karbonhidrat, 2 gram protein, 0.01 gram yağ, 1.6 gram lif içermektedir.

Yer elması, borumsu bir şekle sahip, ince kabuklu, papatyagiller ailesinden ve ayçiçeğigiller cinsinden bir kök sebze. Bu lezzetli ve sağlıklı sebze pazarlarda, manavlarda ve marketlerde sonbaharın bitimine doğru görülmeye başlıyor, ilkbaharla birlikte tezgahlara veda ediyor. Yer elmasının tadı biraz enginarı, biraz da patatesi andırıyor. Her ikisinin de yer altında yetişmesi ve topraklı tatları nedeniyle en yakın arkadaşının patates olduğunu söyleyebiliriz.

Yer elması demir, kalsiyum, magnezyum ve potasyum bakımından çok iyi bir besin kaynağı. Ayrıca düşük kalorili, lif bakımından zengin bir sebze ve kan basıncı ile kandaki şeker oranını dengeleyen bir tür karbonhidrat olan inülin maddesini de içeriyor. Diyabetiklere patatese alternatif olarak öneriliyor. 

Gelin sonbahar ve kış aylarında sofranızdan eksik etmemeniz gereken yer elmasının tarihine, faydalarına, pişirme ve kullanma şekillerine birlikte yakından bakalım.

Yer elmasının faydaları nelerdir?

Yer elmasının içerdiği inülin, midede sindirilmeden bağırsaklara ulaşarak buradaki iyi bakterileri besliyor. Bağırsak florasındaki iyi bakterileri besleyerek kötü bakterileri uzaklaştırmanın, hipertansiyonu önlemenin en iyi yollarından birisi olduğunu gösteren pek çok bilimsel çalışma var.

Bir porsiyon (150 gr) yer elması 643 mg potasyum içeriyor. Potasyum genel sağlığımız için çok önemli ve kalp hastalıkları riskini azaltmada etkili. Fazla tuzdan kaçınmak ve günlük potasyum alımını artırmak yüksek tansiyon riskini de düşürüyor. Kandaki trigliserid seviyelerini normale çekmesinin yanı sıra bu küçük sebzeler, içerdiği yüksek miktarda probiyotikler sayesinde vücudun yağı metabolize etme şeklini de etkiliyor.

Yer elması günlük demir ihtiyacının büyük kısmını karşılıyor. Demir deposu bu sebze, bir porsiyonunda (150 gr) 109 kalori içeriyor. Bu miktarda yer elmasından aldığınız demiri etten alabilmek için, üç kat daha fazla et yemeniz yani üç katı kalori almanız gerekebiliyor, dolayısıyla yer elması çok daha sağlıklı bir seçim oluyor. Demir eksikliği, yorgunluğa ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilen riskli bir durum, demir bakımından zengin yiyecekleri soframızdan eksik etmememiz gerekiyor. 

Yer elması diğer kök sebzelerden daha fazla protein içeriyor. Özellikle sülfür içeren önemli amino asitler olan taurin, metiyonin, homosistein ve sistein bakımından zengin. Bu amino asitler bağ dokuların esnekliğini korurken karaciğerin detoks işlevini daha iyi yerine getirmesine de yardımcı oluyor.

Yer elmasının tarihçesi

Botanikteki adı Helianthus tuberosus olan yer elmasının ana vatanı Kuzey Amerika. Yer elmasını Batı dünyasında ilk keşfeden, 1585’te bugün ABD’nin Virginia eyaletinin bulunduğu bölgede, Amerikan yerlilerinin bu sebzeyi ekip biçtiklerini gören Sir Walter Raleigh olmuş. Bu tuhaf görünümlü yeni sebze, 1600’lü yıllarda Samuel de Champlain tarafından Avrupa’ya götürülmüş ve ilk zamanlarda Kanada ya da Fransız patatesi olarak adlandırılmış. Fransızlar ise yer elmasına “topinambour” ismini vererek geniş çaplı üretimine başlamışlar.

Yer elması, uzun yıllar boyunca şekli, parmaklarda yol açtığı deformasyonu andırması nedeniyle cüzzamla ilişkilendirilmiş ve kötü bir üne sahip olmuş. İkinci Dünya Savaşı sırasında kıtlık yaşanınca yer elması, iyi bir besin kaynağı olarak yeniden gündeme gelmiş ve hak ettiği yeri bulmuş. 

Günümüzde yer elmasının 200’den fazla çeşidi biliniyor ve üretiliyor. Yer elması sadece sofralarımızda sebze yemeği olarak değil, pek çok ticari üründe fruktoz ya da alkol kaynağı olarak da karşımıza çıkıyor. Bu sebzenin en yaygın üretildiği yerler ise Avrupa ve Amerika.

Yer elması nasıl yetiştirilir?

Yer elması bahar başlarken son dondan 2 – 3 hafta önce ekiliyor. Ekim yapılacak toprağın sıcaklığının en az 10 derece olması tavsiye ediliyor. Kışın ılık geçtiği bölgelerde kış ayları içinde de ekilebiliyor. Yer elmasının hasat için gerekli olgunluğa erişmesi 110 ila 150 gün sürüyor. Olgunlaşma için en iyi hava sıcaklıkları 18 – 32 derece arası.

Yer elması iyi güneş gören yerleri tercih ediyor ve gevşek, iyi sulanmış toprağı seviyor ancak hemen hemen her yerde yetişmeye uygun bir bitki. Toprağın pH değerinin 5.8 – 6.2 arasında olması tavsiye ediliyor. Eğer bahçenizde kendinize yetecek kadar ekim yapıyorsanız, her aile bireyi için 5 – 10 adet arası yer elması ekmek yeterli oluyor. Ekimden sonra bitki hızla büyüyerek yayılabiliyor. Düzenli sulama önemli olsa da, uzun süreli kuraklıklara da dayanabilen yer elması; mısır, ravent (uçkun, ışgın) ve yer fıstığıyla birlikte ekilebiliyor. Domatesle aynı yere ekilmesi ise tavsiye edilmiyor.

Yer elması hangi mevsimde yenir?

Bazı yerlerde yıl boyunca bulunabilse de, yer elması ülkemizde en çok ekim – aralık ayları arasında bulunuyor ve tüketiliyor. Bölgeye göre nisan ayına kadar yer elmasıyla karşılaşmak mümkün olabiliyor. Mevsimi çok uzun olmayan bu faydalı sebzeyi bulduğunuzda bol bol tüketmek önemli. Yine kışın bolca bulunan patates, havuç gibi nişastalı sebzeler ve portakal ya da mandalin gibi turunçgillerle birlikte yer elmasından çok lezzetli yemekler yapabilirsiniz.

Yer elması seçerken nelere dikkat edilmeli?

Açık renkli olan yer elmalarının seçilmesi tavsiye ediliyor. Bunlar daha taze ve daha tatlı olan yer elmaları. Yer elmasının yumuşak noktaları olmaması, sert bir his vermesi de önemli. Kabuğu oldukça ince ve hassas olan yer elması kolayca berelenebiliyor, bu yüzden alırken düzgün korunmuş olmasına dikkat etmek gerekiyor.

Yer elması nasıl saklanır?

İyice yıkayıp toprağından arındırdığınız yer elmalarını 5 dakika kadar limonlu suda haşlayın. Haşlanan yer elmalarının soğumasını bekledikten sonra buzdolabı poşetlerine koyup derin dondurucuda 6 aya kadar saklayabilirsiniz. Yer elmasını ayıklamak için, üzerindeki çıkıntıları temizleyip patates gibi soymak yeterli. Derin dondurucuya hemen kaldırmayacaksanız, kuru ve serin bir yerde bekletmeniz önemli. Yıkadıktan sonra kağıt havlu ile yer elmalarını kuruladığınızdan emin olun.

Yer elması nasıl pişirilir?

Yer elmasının zeytinyağlı, etli, çiğ, salata, püre, çorba ve başka pek çok tüketim şekli var. Zevkinize ve uyguladığınız diyete göre bunlardan size uygun olanları tercih edebilirsiniz. Ülkemizde en yaygın pişirilme şekli ise genelde havuç, soğan ve zevke göre portakal suyu da eklenerek pişirilen zeytinyağlı yemeği. Bunun yanı sıra et yemeklerinin yanında püresini veya çiğ yer elmasından salatasını yapabilir, dilerseniz etli yer elması yemeğiyle doyurucu bir öğün de hazırlayabilirsiniz.

Yer elması nelerle iyi gider?

Yer elması özellikle etli yemeklerin yanında iyi gidiyor. Zeytinyağlı yer elması yemeği, püresi ya da salatası ile etli yemekleri birlikte sunabilirsiniz. Bunun yanı sıra yer elmasını baharatlarla harmanlayarak tercihinize göre fırında ya da derin yağda kızartabilir ve cipsler, kuru yemişler gibi başka atıştırmalıklarla birlikte servis edebilirsiniz. Kızarttığınız yer elmasını yoğurtlu ve naneli dip sosla da zenginleştirebilirsiniz. Yer elması çorbası da etli yemeklerin bulunduğu bir menüde iyi bir başlangıç olabilir. Çiğ yer elmasını, kabuklarını soyup dilimleyerek meyvelerle birlikte servis etmeyi de deneyebilirsiniz. Tatlı bir lezzete sahip yer elması meyvelerle iyi uyum sağlıyor.

Yer elması yerine ne kullanılabilir?

Yer elması ve patates hemen hemen tüm yemeklerde birbirlerinin yerine kullanılabiliyor. Bunun yanı sıra havuç ve kereviz de yer elmasının yerine kullanılabilecek kış sebzeleri arasında bulunuyor. Bir sebze yemeğine yer elmasının tatlılığını vermek istiyorsanız, çok tatlı olmayan bir kırmızı elma ya da ayva kullanmayı da deneyebilirsiniz.