Zencefil (Kök) Kaç Kalori?

Tüm dünyada güçlü içeriğiyle bilinen zencefil yüzyıllardır doğal antibiyotik olarak bolca tüketiliyor. İçeriğinde bulunan anti-inflamatuar madde vücudun iltihaplara karşı savaşmasına yardımcı oluyor. Solunum yolları hastalıklarını iyileştirme, mide sorunlarını hafifletme, öksürüğe ve astım hastalığına iyi gelme gibi metabolizmaya somut etkileri bulunan bu besin adeta doğal bir ilaç olma özelliğini taşıyor. Hafif acımsı bir tada sahip olan zencefil, birçok kültürde farklı besinlerle birlikte tüketiliyor. Sağlık problemlerine olumlu etkisi ile günümüzde alternatif tıbbın gözdesi haline gelen bu besini daha iyi tanıyın ve mutfağınızdan asla eksik etmeyin.

Zencefilin faydaları nelerdir? 

Mide bulantısı ve mide ağrılarını hafifletme etkisi olan zencefil, seyahat esnasında yol tutması sorunlarına oldukça iyi geliyor. Seyahate çıkmadan önce yaklaşık 750 miligram kadar zencefil tüketerek olası mide bulantısı riskini azaltabilirsiniz. Bronşit, faranjit ve gribal enfeksiyon gibi solunum yolu hastalıklarında antibiyotik etkisi yaratan zencefil vücudun iltihaplardan arındırılmasına yardımcı oluyor. Nefes alışverişini rahatlatarak öksürüğün azalmasında büyük rol oynuyor. 

Gaz söktürücü olması, safra salgısını artırması, gebelikte bulantıyı önlemesi de zencefilin diğer tedavi edici özellikleri arasında yer alıyor. İbn-i Sina'nın köklü çalışmalarına göre zencefil göz sağlığına iyi gelmekle birlikte hafızayı güçlendiriyor, iştah açıyor ve zehirli böcek ısırıklarını iyileştirebiliyor. Son yıllarda yapılan araştırmalar zencefilin plazma ve LDL kolesterol (kötü kolesterol) değerlerini düşürebildiğini de gösteriyor. 

Kalp rahatsızlıklarından korunmaya yardımcı olan zencefil kanın pıhtılaşmasını önleyebiliyor. Bunlara ek olarak hazımsızlık sorunlarını gidermeye yardımcı olarak sağlıklı bir şekilde kilo vermek isteyenlerin de imdadına yetişiyor. Besinlerin emilimini kolaylaştırarak metabolizmanın hızlanmasını sağlıyor ve vücudu ısıtıyor. Bunun sonucunda organlarda biriken toksinlerin parçalanmasını ve vücuttan dışarı atılmasını sağlıyor. Böylece vücutta zaman zaman oluşan şişkinlik ve ödem gibi problemlerin de çözümüne destek oluyor. Üstelik belirtilen tüm bu faydalar klinik araştırmalar sonucu ortaya çıkarılmış durumda. Son derece somut etkileri olan zencefilin eklem ağrılarını hafiflettiği, kemikleri güçlendirdiği, kadınlarda regl ağrılarını hafiflettiği ve insülin duyarlılığını dengelediği de belirtiliyor. Zencefilin bugüne kadar yapılan araştırmalarda normal dozda kullanıldığı sürece hiçbir yan etkisi olmadığı öne sürülüyor.

Zencefilin tarihçesi

Eski Yunan, Roma ve Arap kaynaklarında ismi bolca geçen zencefil, Çin ve Hindistan'da yüzyıllardır tıp endüstrisinde kullanılıyor. Anadolu'da ise özellikle İbn-i Sina'nın eserlerinde sağlığa olumlu etkileri anlatılıyor. Asya ülkelerinden sonra İngiltere, Avusturya, Almanya, Japonya, İsviçre gibi ülkelerde de kullanılmaya başlanıyor. 17. yüzyılda bazı tıp kaynaklarında adı geçen zencefil, Osmanlı padişahları tarafından da biliniyor ve tüketiliyordu. IV. Mehmet'in hekimbaşının o dönemde yazdığı kitapta zencefilden bahsettiği ve Fatih Sultan Mehmet tarafından da kullanıldığı Ankara Üniversitesi kaynaklarında belirtiliyor. Zencefilin ana vatanı Çin, Hindistan ve Nijerya olarak geçiyor. Günümüzde bu ülkelerde zencefil farklı çeşitlerde yetiştiriliyor ve diğer ülkelere ihraç ediliyor.

Zencefil nasıl yetiştirilir? 

Zencefil yumru köklü bitki türlerinden biri. Ilıman ve nemli iklimleri seven besin bu iklim tiplerinde sağlıklı bir şekilde olgunlaşabiliyor. Bol suyu ve güneşli alanları sevmesinden dolayı saksıda yetiştirildiğinde ışıklı bir ortama ve çok fazla sulanmaya ihtiyaç duyuyor. Zencefili ilkbaharda ya da şubat aylarında geniş saksılar kullanarak ekebilirsiniz. Tıpkı patates gibi kökten yetişen bir bitki olduğu için toprak altında ona ayrılan alanın geniş olması ona daha çok büyüme alanı veriyor. Satın aldığınız taze rizom zencefil köklerini ılık suda 12 saat beklettikten sonra toprağa gömerek büyütebilirsiniz. Gelişimi yaklaşık 10 ay süren zencefilin sabırla yetiştirilmesi gereken bir bitki olduğu unutulmamalı. 

Zencefil hangi mevsimde tüketilir? 

Taze zencefil için ekim ayı sonrası en doğru zaman. Şubat ayında ekildikten yaklaşık 10 ay sonra toplanan taze zencefil kasım ve aralık aylarında piyasaya sürülüyor. Kuru zencefili yaz kış fark etmeksizin dört mevsimde tüketebilirsiniz. Toz zencefili ise bir baharat çeşidi olarak yılın her döneminde kullanabilirsiniz. Kurutulmuş zencefilin kullanım miktarının günde 2-4 gram arasıyla sınırlı kalmasında fayda var.  

Zencefil alırken nelere dikkat edilmeli? 

Zencefil taze, kuru veya toz olarak üç şekilde satın alınabiliyor. Taze zencefil seçimi için zencefil yumrularının düz bir yüzeye sahip olması ve kabuklarının ince olması tavsiye ediliyor. Çünkü kalın kabuklu olan zencefiller geç hasat edilmiş olabiliyor. Zencefilin ağırlığı da tazeliğini ele veriyor. Ele alındığında boyutuna göre hafif kalan zencefillerin bozulmaya başlamış olabileceği unutulmamalı. Rafta uzun süre kalmış olan zencefiller genellikle yumuşadığından satın alırken sert bir yapıya sahip olmasına da dikkat edilmeli.

Zencefil nasıl saklanmalı? 

Zencefilin faydalarından en iyi şekilde yararlanabilmek için taze tüketmek gerekiyor. Ancak taze zencefiller buzdolabında veya tezgah üzerinde kısa sürede küflenebiliyor. Bu nedenle taze zencefil rendelenerek buzlukta veya derin dondurucuda saklanmalı. Kabuklu zencefiller de bütün olarak buzdolabı poşetine konduktan sonra buzlukta muhafaza edilmeli. Kuru zencefiller taze kalmaları için kapaklı cam kavanozlar içerisinde saklanabilirken toz zencefili ise baharatlarda olduğu gibi kavanoz içerisinde veya kapaklı baharatlıklarda muhafaza edebilirsiniz. 

Zencefil nasıl pişirilir? 

Taze zencefil yemeklere katmak veya etli yemeklere sos olarak kullanılmak istendiğinde rendelenerek pişirilebiliyor. Çay olarak tüketmek istenildiğinde ise bir fincan kaynar suyun içerisine eklenip 10 dakika dinlendirildikten sonra tüketilebiliyor. Çorbalara da diğer baharatlar gibi katılan toz zencefil, köri sosuna eklendiğinde de ortaya mükemmel lezzetler çıkıyor. Bunların yanı sıra kış aylarında limon, tarçın, portakal gibi çeşitli besinlerle karıştırıp küçük bir demlik içerisinde kaynatarak lezzetli bir çay hazırlayabilirsiniz.  Zencefili aynı zamanda kurabiye, kek gibi hamur işlerinde de kullanabilirsiniz. 

Zencefil nelerle iyi gider? 

Pekmez, bal gibi besinlerle birlikte de yenebilen zencefil aynı zamanda limon, karanfil, tarçın, portakal gibi birçok besinle karıştırılarak tüketilebiliyor. Özellikle çubuk tarçınla ayrılmaz ikili haline gelmiş olan bu besin, çay olarak demlendiğinde öksürüğü hafifleterek nefesi rahatlatıyor. Ancak zencefili çay olarak tüketirken dozunu fazla kaçırmamak gerekiyor. Aksi takdirde zencefil çaya çok acı bir tat verebiliyor. Bir fincana bir çay kaşığı toz zencefil atabilir, ayrıca tat vermesi için bir miktar bal ilave edebilirsiniz. İkinci bir alternatif olarak sütle oldukça iyi giden zencefil, yaz aylarında soğuk içecek olarak da tüketilebiliyor. Dolu bir sürahiye limon ve buz ekledikten sonra 3 çay kaşığı zencefil ilave ederek sağlıklı ve lezzetli bir içecek elde edebilirsiniz. 

Zencefil yerine ne kullanılabilir? 

Zencefil görüldüğü üzere eşi benzeri olmayan özel bir bitki. Evinizde zencefil olmadığında yerine kök tarçın kullanabilirsiniz. Tarçının hem kokusu zencefile yakın hem de kök tarçın da zencefil gibi öksürüğe iyi gelebiliyor.

Son olarak, uzmanlara göre zencefile veya genel olarak herhangi bir bitkiye alerjiniz varsa bir doktora danışmadan tüketmemelisiniz. Zencefilin hamilelikte kullanımına dair henüz olumsuz bir tespit bulunmamış olsa da hamilelerin de doktorlarına danışmadan zencefil tüketmeleri tavsiye edilmiyor. Yine yaşlılarda ve çocuklarda da doktor ve eczacı görüşü alınmadan tüketilmemesi gerektiği belirtiliyor.