1 Domates Kaç Kalori?

Domatesin 100 gramında 18 kalori bulunmaktadır. Domatesin 1 adedi (110 gr) 20 kaloridir. Domatesin 100 gramı 3.89 gram karbonhidrat, 0.88 gram protein, 0.2 gram yağ, 1.2 gram lif içermektedir.

Domates, düşük kalorisi ve yüksek likopen içeriği ile diyetlerde sıkça yer bulur. Salatalarda ve yemeklerde lezzet katarak sağlık sunar. Günlük tüketimini kolayca takip etmek için Diyetkolik uygulamasını indir!

Domates Nedir?

Bilimsel adı "solanum lycopersicum" olan domates, patlıcangiller ailesine mensup bir bitki. Anavatanı Orta ve Güney Amerika olan domates, teknik olarak bir meyve olmasına rağmen genellikle sebze olarak kategorize ediliyor. Kalp hastalığı ve kanser riskinin azaltılması dâhil olmak üzere pek çok faydası bulunan antioksidan türü likopenin, domatesin ana besin kaynaklarından. 

Domatesin Besin Değerleri Nelerdir?

Su içeriği %95 civarında olan domatesin kalan %5'lik kısmı çoğunlukla karbonhidrat ve lif içeriyor. Orta büyüklüğe sahip yaklaşık 120 gram bir domates, 22 kalori içeriyor. Düşük kalorili olması ve neredeyse sıfır yağ içermesi nedeniyle zayıflama diyetlerinin aranılan sebzesi olan domates, yaklaşık 2 gram posa içeriyor. Domatesteki liflerin çoğu (%87) hemiselüloz, selüloz ve lignin formunda çözünmez özellikte posa halinde. Taze domateste karbonhidrat oranı %4 gibi düşük bir orana sahip. Karbonhidrat içeriği, esas olarak basit şekerler ve çözünmeyen liflerden oluşuyor. Domates, C vitamini, potasyum, K vitamini, A vitamini, kalsiyum, demir ve folat gibi çeşitli vitamin ve minerallerin kaynağı. Bu vitamin ve mineraller, likopen, beta karoten, naringenin, klorojenik asit gibi antioksidan bileşenler içeriyor. Domates rengini klorofil ve karotenoidlerin sentezinden alıyor. Olgunlaşma süreci başladığında klorofil (yeşil) bozulup karotenoidler (kırmızı) sentezleniyor. Domatese kendine has kokusunu, rengini ve aromasını, likopen veriyor. Likopen olgunlaşmış domateste en fazla bulunan karotenoid olup domates kabuğunda yüksek miktarda bulunuyor. İşlenmiş domates ürünlerindeki likopen miktarı genellikle taze domateslerden daha yüksek. Diyette bulunan diğer yiyecekler, likopen emilimi üzerinde güçlü bir etkiye sahip olabildiğinden yağ ile tüketmek, emilimi 4 kata kadar artırabilir. İşlenmiş domates ürünleri likopen açısından daha yüksek olmasına rağmen mümkün olduğunca taze ve bütün domateslerin tüketmesi öneriliyor. 

Domatesin Faydaları Nelerdir?

•      Erken ölümlerin en yaygın nedenlerinden olan kalp krizi, inme ve kardiyovasküler hastalıkların görülme riskini azaltıyor. Orta yaşlı erkeklerde yapılan çalışmalar, düşük orandaki likopen ve beta-karoten seviyelerinin kalp krizi ve felç riskini arttırdığını göstermekte. Likopen desteğinin LDL kolesterolü düşürmede etkili olduğu söylenmekte. Ayrıca, domates ürünleri kan damarlarının iç tabakası üzerinde koruyucu bir etki göstererek kan pıhtılaşma riskini azaltabiliyor.

•      Anormal hücrelerin, normal sınırlarının ötesine yayılıp vücudun diğer kısımlarını işgal ederek kontrolsüz büyümesini yani kansere yakalanma riskini azaltır. Domates tüketiminin prostat, akciğer ve mide kanseri riskini azalttığı biliniyor. Domatesin içeriğinde yer alan antioksidan bileşenler, kanser hücrelerinin oluşumunu ve çoğalmasını engelliyor.   

•      Domatesin içeriğinde bulunan vitamin, mineral ve antioksidan bileşenler, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı vücut direncini destekliyor. 

•      Likopen ve diğer bitki bileşikleri açısından zengin olan domates, güneşin zararlı etkilerine karşı cildin korunmasına yardımcı oluyor. Yüksek oranda su içerdiği için cildin nemlenmesine yardımcı olarak parlaklığını koruyor ve daha canlı görünmesini destekliyor.

Domatesin tarihçesi

Domates yetiştiriciliğinin kökeni, M.Ö 700’lü yıllarda yaşayan Aztekliler’e kadar dayanıyor. Bu nedenle domatesin Amerika'ya özgü olduğuna inanılıyor. 16. yüzyıla kadar Avrupalılar tarafından bilinmeyen domates, sonrasında Güney Avrupa boyunca mutfağa hızla kabul edildi. Ancak İngiltere, güzelliğinden dolayı domatese hayranlık duysa da zehirli olduğuna inanıyordu. 1500’lü yıllarda Avrupalı zengin ailelerin çoğu, yemek tabağı olarak yüksek kurşun içeriğine sahip kalaylı yassı malzemeler kullandıkları için domates gibi asit düzeyi yüksek gıdalar, kurşun zehirlenmesine ve ölüme yol açıyordu. Odundan yapılmış tabaklardan yemek yiyen yoksul insanlar ise böyle bir sorunla karşılaşmadığı için bu yıllarda domates, yoksullar tarafından yüksek oranda tüketiliyordu. 1800’lü yıllarda Avrupa’dan Amerika’ya gerçekleşen kitlesel göçle birlikte kültürlerin harmanlanması, domatesin Avrupa’da da yaygınlaşmasını sağladı. Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfinden sonra da tüm dünyaya yayılan domates, başlangıçta süs bitkisi olarak görüldü ve daha sonra ilk defa İtalyanlar tarafından özellikle pizzanın ana besini haline getirildi. 

Domates nasıl yetiştirilir?

Ülkemizde 12 çeşit domates türü yetiştiriliyor. Sıcağı ve güneşi seven bir bitki olan domates, tohumdan fide haline getiriliyor.  Genellikle ilkbahar mevsiminin başlangıcından itibaren ekilen tohumlar  için ideal sıcaklık, 13 ila 15 derece. Fide olarak her bölgede yetiştirilebilse de tohumdan fide yetiştirebilmek için uygun sıcaklığa sahip Akdeniz iklimleri tercih ediliyor. Uygun iklime sahip bölgelerde yetiştirilen fideler, daha sonra diğer bölgelere gönderiliyor. Nisan ayının sonunda ve mayıs ayı boyunca dikilen fideler, 60-80 gün içinde domates vermeye başlıyor. 

Domates hangi mevsimde yenir?

Temmuz, ağustos ve eylül aylarında hasat edilen domatesler, doğal olarak bu aylarda tüketiliyor. Diğer aylarda pazar ya da marketlerde bulunan domatesler ise sera ürünü. Her sebze ve meyvede olduğu gibi domatesin tüketiminin de mevsiminde olması öneriliyor. Dünya çapında en çok tüketilen sebzelerin başında yer alan domates, Çin, Hindistan, Mısır, İtalya, ABD ve Türkiye’de üretiliyor. Çin’deki domates üretimi, tek başına dünyada üretilen domatesin %24’lük kısmını oluşturuyor. Domates, olgunlaşma safhasındayken etilen denilen bir gaz üretiyor ve mevsiminden önce toplanan ya da serada üretilen domatesleri kırmızı yapmak için yapay etilen gazı kullanılıyor. Bu durum da doğal aroma gelişimini durdurup lezzeti azaltıyor. Ayrıca, domatese kırmızı rengi veren likopen oluşumunu da etkilediğinden sağlığa faydaları da azalıyor. 

Domates seçerken nelere dikkat edilmeli?

Domates, mutfakta bulunan en önemli ve sıkça kullanılan sebzelerden biri. Yıl boyunca market ya da manavlarda bulunan sebzenin doğru bir biçimde seçilmesi hem yemeğin lezzeti hem de sağlıklı olması açısından önemli. Domates seçerken ilk olarak dış görünüşüne dikkat edilmeli. Lekeleri ve morlukları olmayan parlak kırmızı renkli domatesler tercih edilmeli. Donuk renge sahip, solgun görünen domateslerin lezzet yönünden zayıf olma ihtimali yüksek. Üzerinde bulunan herhangi bir renk değişikliği, hatta küçük bir siyah nokta bile iç tarafta bulunan gizli çürüğün habercisi olabiliyor. İkinci olarak, iyi bir domates, baskıya direnecek kadar sağlam olmalı. El ile sıkıştırıldığında sert olmalı ve herhangi bir yerinde yumuşaklık olmamalı. Yumuşak bölgeler, kısa süre sonra çürümeye başlayıp domatesin raf ömrünü kısaltıyor. Son olarak, domatesin kendine özgü bir kokusu olduğundan kokusu olmayan domatesleri almaktan kaçınılmalı. İyi bir domates aldığınızdan emin olmak için elinize alıp koklamalı ve incelemelisiniz, plastik ambalaj içinde domates almaktan kaçının.

Domates nasıl saklanır?

Domatesleri doğal bir şekilde evde saklamak için yeşil haldeyken satın almak gerekiyor. Olgunlaşmamış halde satın alınan yeşil domatesler, kâğıt bir torba ya da kese kâğıdı içine tek sıra halinde dizilerek kuru ve serin bir yerde muhafaza edilebilir. Olgunlaşmış halde satın alınan domates ise oda sıcaklığında güneş ışığı almayacak bir alanda karton kutu ya da tepsi içinde birbirine değmeyecek şekilde dizilerek kısa süreliğine saklanabilir. Buzdolabı, kırmızı olan domateslerin en ideal saklama alanı. Olgun ve koyu kırmızı renge sahip domatesler, birkaç gün için buzdolabında saklanabilir. Domatesleri daha uzun süre muhafaza etmenin en sağlıklı yolu ise derin dondurucu. Satın alınan domateslerin kabukları soyulduktan sonra ince ince doğranarak buzdolabı poşetine koyulup derin dondurucuya atılabilir.  Domatesin en iyi saklama yollarından bir diğeri de konservesinin ya da salçasının yapılması. 

Domates nasıl pişirilir?

Ne şekilde tüketilirse tüketilsin kabuğunun soyulması, faydalı bileşenlerinin azalmasına yol açtığından domatesi pişirirken kabuğunun soyulmaması öneriliyor. Pişirme esnasında sızma zeytinyağı gibi yağlar kullanılırsa içeriğinde yer alan ve oldukça önemli bir antioksidan olan likopenin emilimi artıyor. Domatesin renginin kaybolmaması için kısık ateşte pişirilmesi öneriliyor. Pişirme esnasında tuz yerine metabolizmanın hızlanmasını sağlayan baharatlar da kullanılabilir. 

Domates nelerle iyi gider?

Domates, taze ya da pişmiş olarak tüketilebiliyor. Salatalık, kuru soğan, maydanoz ve zeytinyağı ile birlikte çoban salatasında kullanılabilir. Özellikle et yemeklerinin yanında kullanılan çoban salatası, en çok sevilen salata çeşitlerinden biri. Çorbası yapılıp kaşar ile birlikte servis edilebilir. Hemen hemen tüm ana yemeklere yakışan domates çorbası, özellikle çocukların en sevdiği çorba çeşitlerinden. Et ve tavuk soteleri ile birlikte de kullanılan domates, lezzet verici özelliğe sahip. Patlıcan, kabak gibi sebze yemekleri ile iyi giden domatesin en çok kullanıldığı ve yakıştığı tatlardan bir diğeri de menemen. 

Domates yerine ne kullanılabilir?

Domates yerine salçası, domates kurusu, domates konservesi ve domates suyu kullanılabiliyor. Salça şeklinde daha yoğun olduğu için 3 olgun domates yerine 1 yemek kaşığı domates salçası kullanılabilir. 

Domates Hangi Diyet Planının İçerisinde Bulunabilir?

Domates düşük kalorili olması nedeniyle kilo verme diyeti nde tüketilebilir. Bitkisel bazlı beslenme tarzının benimsendiği fleksitaryen diyet sürecinde de domates rahatlıkla tercih edilebilir.