Çilek Nedir?

Rosaceae ailesinin bir üyesi ve bilimsel adı Fragaria x ananassa olan çileğin adındaki "x" harfi melez kökenli olduğunu ve iki farklı türden oluştuğunu gösteriyor. Lezzetinin yanı sıra çilek sağlık için de oldukça faydalı bir meyve. Mükemmel bir lif, C vitamini ve antioksidan kaynağı olarak birçok rahatsızlığın iyileşmesine katkıda bulunuyor.

Çileğin Besin Değerleri Nelerdir?

Çileğin 100 gramı 7.68 gram karbonhidrat, 0.67 gram protein, 0.3 gram yağ, 2 gram lif içermektedir.

Çilek Kaç Kaloridir?

Çileğin 100 gramında 32 kalori bulunmaktadır. Çileğin 1 kasesi (144 gr) 46 kalori, 1 orta boyu (12 gr) 4 kaloridir.

Çilek Nasıl Tüketilir?

Çilek tatlılarda, sıklıkla krema ile birlikte kullanılan bir meyve. Genellikle pişirmeyi gerektirmiyor ve sadece şeker serpilerek veya krema dökülerek ya da direkt olarak servis ediliyor. Yüksek pektin içeriğinden dolayı reçel, marmelat ve sos yapmayı kolaylaştırıyor. Ayrıca çilek kullanarak harika milkshake, smoothie ve dondurmalar yapabilirsiniz.

Çilekli sos yapmak için 2 su bardağı çileği patates ezeceği yardımıyla ezin ve püre haline getirin. Ardından bir sos tenceresine alın ve içine 2/3 bardak şeker ve yarım çorba kaşığı mısır veya buğday nişastası ekleyin. Karışımı sos kıvamını alana kadar orta dereceli ateşte pişirin. Pişirme süresi boyunca topaklanmaması için sürekli karıştırın. Kıvamını aldıktan sonra 1 dakika daha kaynatın ve altını kapatın. Hazırladığınız bu sosu krep, waffle, Fransız tostu, kek veya turtalarda kullanabilirsiniz.

Krema, beyaz çikolata ve vanilyadan oluşan tatlar da çilek için mükemmel eşleşmeler. Pasta, kek, tart ve turtalarda da sıkça kullanılıyor. Limon veya lime ise turunçgillerin de iyi bir eşleşme olduğunu kanıtlıyor ve smoothie’lerde lezzetli bir karışım elde etmek için tercih edilebiliyor.

Genellikle aklımıza gelmese de çilek ana yemekleri de lezzetlendirmeye yardımcı oluyor. Bazı aşçılar et yemeklerinin yanında sunmak için çilek turşusu yapıyorlar.

Bunların haricinde tariflerinizde bu leziz meyveyi nane, zencefil, bitter çikolata, dondurma, tarçın, süt, bal, badem ve fındıkla da bir arada kullanabilirsiniz.

Çilek Ne Sıklıkla Tüketilmeli?

Günlük tükettiğiniz 1 porsiyon meyve için 10 -12 adet çilek tercih edebilirsiniz.

Çileğin Faydaları Nelerdir?

1-Kalp hastalıklarına karşı koruyor

Çileklerde ellajik asit ve flavositler gibi kalp için faydalı antioksidanlar ve antosiyanin, kateşin, kersetin ve kemferol gibi flavonoidler bulunuyor. Bu fenolik bileşikler total ve LDL (kötü) kolesterol oluşumunu engelleyerek kalp hastalıkları riskini azaltıyor. İçerisindeki yüksek antosiyanin seviyeleri kan damarlarını gevşetiyor, tansiyonu düşürüyor ve kardiyovasküler sorunları önlüyor.

2-Bilişsel fonksiyonları geliştiriyor

Doğal yaşlanma nedeniyle ortaya çıkan hafıza kaybı ve kas aktivitesinin kontrolü elbette ileri yaşlardaki kişilerde yaygın olarak beklenen bir durum. Serbest radikaller ise genç erişkinlerde beynin ve sinir sisteminin erken yaşlanmasına neden olabiliyor. Hücre metabolizmasının zararlı bir yan ürünü olan serbest radikaller, sinirlerin bozulmasına yol açan oksidatif stres adı verilen bir fenomen oluşturuyor. 

Çilek C vitamini ve sinir sistemini güçlendirmeye yardımcı olan fitokimyasallar bakımından zengin ve dahası beynin ve sinir sisteminin düzgün çalışması için faydalı olan mükemmel bir iyot kaynağı. Aynı şekilde çileklerde az miktarlarda bulunan potasyum da beyne kan akışını teşvik eden gelişmiş bilişsel işlevlerle ilişkilendiriliyor.

3-Alerji ve astım semptomlarını hafifletiyor

İltihap önleyici özelliklere sahip bir flavonoid olan kuersetin maddesini içerdiğinden çilek tüketmek burun akıntısı, göz sulanması ve kızarıklık gibi alerjiye bağlı semptomları hafifletmeye yardımcı oluyor. Çilekte bol miktarda bulunan C vitamini ile astım insidansı büyük ölçüde azaltılabiliyor. Aynı zamanda çilek, astım atağı sıklığının ve şiddetinin azaltılmasında yararlı etkileri olduğu bilinen bioflavonoidleri içeriyor.

4-Kansere karşı koruma sağlıyor

Serbest radikaller vücutta hücresel metabolizmanın bir yan ürünü olarak üretiliyor. Bu zararlı yan ürünler, sağlıklı hücrelerin kanserli hücrelere mutasyonundan sorumlu. Çilek C vitamini, antosiyanin, kemferol, folat ve kuersetin içeriyor. Bu flavonoidler çileğin antioksidan ve antikanserojen niteliklerini oluşturuyor. Günde bir porsiyon çilek tüketmek oksidasyona karşı vücut tepkinizin güçlenmesine ve tümör büyümesini engellemenize yardımcı olabiliyor. Araştırmalar düzenli çilek tüketiminin kanser hücrelerinin metastazında ciddi bir azalma sağladığını ve eşzamanlı olarak uygulanan tedavinin geliştirilmesine yardımcı olduğunu gösteriyor.

Çileğin tarihçesi

Romalılar tanınmış tedavi edici özelliğinden ötürü çileğe çok değer veriyorlardı. Buna rağmen araştırmacıların keşfine göre çilek ilk olarak 14. yüzyılda ekildi. Kuzey Amerika'ya özgü yaban çilekleri Kızılderililer tarafından birçok yemekte kullanılıyordu. Amerika'daki ilk sömürgeciler daha büyük olan yerli çilek bitkilerini 1600'lerin başlarında Avrupa'ya gönderdi. Diğer bir çilek çeşidi olan “futilla” ise Orta ve Güney Amerika'da keşfedildi. Ancak bugün bildiğimiz melez çilek, günümüzde yetiştirilen tüm çileklerin öncüsü olan Fragaria x ananassa'yı oluşturmak için Amerikan ve Şili çeşitlerinin çaprazlandığı 18. yüzyılda ortaya çıktı. 

19. yüzyıla gelindiğinde ise lüks tatlılarda kullanılmaya başlanan çileğin yetiştiriciliği büyük ölçüde arttı ve New York çilek merkezi haline geldi. Şimdi ise Kuzey Amerika mahsulünün %75'i Kaliforniya'da yetişiyor ve çoğu bölgede ilki 1850'ye kadar uzanan çilek şenlikleri düzenleniyor.

Çilek nasıl yetiştirilir?

Çilek bitkisi kışın ölüyor ve toprak ilkbaharda ısınırken kuvvetli bir şekilde büyümeye başlıyor. Her gün en az 8 saat tam güneş ışığı alması gerekiyor ve pH değeri 5,5 ile 6,8 arasında olan hafif asitli toprağa ihtiyaç duyuyor. Bölgenizdeki topraklar doğal olarak alkali ise varillerde veya saksı toprağı ile doldurulmuş büyük kaplarda çilek yetiştirmek en doğrusu. Ayrıca sert kil kullanılması halinde yapraklarla, tamamen çürümüş talaşla veya çilek ekmeden önce başka bir hacimli organik madde ile değiştirilmesi gerekiyor. 10 cm veya daha fazla kompostla karıştırıldıktan sonra drenajı daha da artırmak için killi toprak, yükseltilmiş höyükler halinde toplanıyor. Toprak kumlu ise yabani otları temizlemek için işleniyor ve 2,5 cm’lik bir kompost veya çürümüş gübre katılıyor.

Birçok çilek çeşidi yavru üretiyor. Bu nedenle genellikle 45 cm arayla yerleştiriliyor. Kökleri toprakla iyi örtülecek ve merkezde büyüyen tomurcuk veya taç taze ve temiz havaya maruz kalacak şekilde ekiliyor. Eğer taç kısmı toprağa gömülürse bitki kolayca çürüyor. Yaz aylarında, bazı mantar hastalıkları yapraklarda koyu lekelerin oluşmasına neden olabiliyor. Çilek yapraklarını kesmek, biçmek ve yaz aylarında tırmıklamak bazı çilek zararlılarının ve hastalıklarının yaşam döngüsünü kesintiye uğratmada etkili olabiliyor.

Çileklerin iyi sulanması gerekiyor. Malçlamak (kuru otla örtmek) toprağı ve bitkileri temiz tutuyor. Sıcak, güneşli havalarda meyveler döllendikten yaklaşık 30 gün sonra olgunlaşıyor ve hasada hazır hale geliyor. Olgunlaşmış çilekler genellikle sabah serinliğinde sap kısımlarından kesilerek toplanıyor ve zaman kaybetmeden buzdolabında muhafaza edilmesi gerekiyor.

Çilek hangi mevsimde yenir?

İlkbahar ve yaz mevsimleri çilek tüketimi için en uygun sezon. Genellikle mayıs ayında marketlerde ve pazarlarda görmeye başladığımız çilek temmuz ayına kadar taze şekilde tüketilebiliyor. Çileğin kış mevsiminde paketlerde satıldığını da görebilirsiniz. Ancak mayıs ve haziran ayları en taze ve organik olanlarını tüketmek için daha uygun. Ayrıca dilerseniz satın aldığınız veya yetiştirdiğiniz çilekleri bir yıla kadar derin dondurucuda saklayabilir ve kışın da tüketebilirsiniz. Bunun için olabildiğince sert ve olgun olanları seçmeniz ve dolaba koymadan önce buzlu suda yıkayarak hava almayacak bir poşete koymanız gerekiyor.

Çilek seçerken nelere dikkat edilmeli?

Çilek alırken ilk olarak yapraklarının rengine dikkat edin. Çünkü meyveler toplandıktan sonra yaprakları kurumaya ve solmaya başlıyor. Dolayısıyla meyveler ne kadar uzun süre önce toplandıysa yaprakları da o kadar solgun görünüyor. Taze yeşil yapraklar, meyvenin de taze olduğu anlamına geliyor.

Yaprakları kadar çileğin rengi de önemli. Canlı bir renge sahip, parlak, sert ve dolgun olanlarını seçmeye özen gösterin. Yumuşak, soluk görünümlü veya ezilmiş çilekleri almaktan kaçının. Çilek toplandıktan sonra olgunlaşmaya devam etmeyen bir meyve olduğu için kısmen beyaz kalmış veya olgunlaşmamış olanları almayın.

Çilek nasıl saklanır?

Çilek hızlıca bozulan bir meyve ve en fazla 2-3 gün dayanabiliyor. Eğer satın aldığınız gün yiyemeyecekseniz yayvan bir tabağa koyun, üstünü kağıt havlu ile örtün ve kapalı bir kapta veya plastik bir poşet içerisinde buzdolabında saklayın.

İşin püf noktası meyveleri soğuk ve kuru tutmak, böylece küflenmiyorlar. Çilekleri yıkamak içinse geniş bir süzgeç içine koyun ve soğuk suyla hafifçe durulayın. Ardından kağıt havlu üzerine koyarak kurulayabilirsiniz.

Çilek yerine ne kullanılabilir?

Genellikle günde 1 porsiyon meyve tüketilmesi öneriliyor. Özellikle de diyet yapan kişiler için miktar önemli. Eğer çileğe karşı bir hassasiyetiniz veya alerjiniz varsa 1 porsiyon (10-12 adet) çilek yerine 1 küçük boy elma, 1 ay dilimi şeklinde kavun veya karpuz, 1 çay bardağı böğürtlen, 2 küçük boy mandalina, 1 adet muz veya 1 adet orta boy şeftali tüketebilirsiniz.

Çilek Hangi Diyet Planının İçerisinde Bulunabilir?

Çilek enerji oranı düşük meyvelerden biridir. Bu nedenle kilo verme diyeti sürecinde tüketmenin herhangi bir sakıncası yoktur.