Yaşlılıkta Beslenme ve Şişmanlık

Yaşlılıkta Beslenme

Dünya sağlık örgütü, yaşlılığı 65 yaş ve sonrası için tanımlıyor. Bu bilginin ışığında yaşlılıkta değişen metabolik ve fizyolojik değişimlerin beslenme biçimini doğrudan ilgilendirdiğini söyleyebiliriz. Özellikle azalan enerji harcaması, enzim aktivitesi ve hormon düzeyleri nedeniyle kilo artışı, hiper tansiyon, diyabet, kalp damar hastalıkları, osteoporoz gibi kronik hastalıklarla sıkça karşılaşılıyor.

Yaş ilerledikçe, enerji gereksinimi azalıyor. Bir çok vitamin ve mineral gereksinimi ise aynı kalıyor. Bu nedenle yaşlılıkta da yeterli ve dengeli beslenme büyük önem taşıyor. İnsanlar yaşamak için beslenmek zorundadırlar, ancak beslenme konusundaki sağlıksız alışkanlıklar ve davranışlar yaşla birlikte bazı sağlık sorunlarının da ortaya çıkmasını kolaylaştırmaktadır. Yaşlılığa bağlı hastalıkların önlenmesinde, geciktirilmesinde ve tedavi edilmesinde beslenme etkin bir rol oynamaktadır. Yenilen içilen her besinin vücut kimyasına olan etkileri yaşlılık döneminde sağlığı doğrudan etkiliyor. Örneğin aşırı tuz tüketimi olduğunda tansiyon normalin üzerinde çıkıyor. Aç kalındığında ise kan şekeri düştüğü için halsizlik, güçsüzlük, hastalık hali ön plana çıkıyor.

Yaşlılıkta Hastalıklardan Korunma

Yaşlılıkta pek çok etkene bağlı olarak fonksiyonel bozukluklar ortaya çıkar. Hipertansiyon, damar sertliği, kalp yetmezliği, kemik ve eklem rahatsızlıkları, osteoporoz, diyabet, böbrek yetmezliği bunlardan bazılarıdır. Bu hastalıklara yakalanmamak veya yakalanma riskini en aza indirgemek için, beslenme açısından bazı tedbirler almak gereklidir.

Vücut ağırlığı normal sınırlarda tutulmalıdır. Şişmanlamaktan kaçınılmalıdır.
Diyette; doymuş yağ asitleri içeren katı yağları, tuzu, baharatlı ve ağır, sindirimi zor diğer gıdaları azaltmaları sağlanmalıdır.
Fiziksel açıdan ağır olmayan hareketleri- kültür fizik egzersizlerini düzenli olarak yapmaları sağlanmalı, çok ağır sporları yapmaları engellenmelidir. Günlük yarım saatlik hafif tempodaki yürüyüş yaşlılar için en uygun egzersizdir.

Yaşlılık Döneminde Beslenme İlkeleri

Alınan kalori sınırlandırılmalıdır.

Çünkü yaşlılıkta bazal metabolizma hızı ve fiziksel aktivite azalır. Dolayısıyla enerji ihtiyacı da azalmış olur. Eğer alınan enerji iyi ayarlanmazsa şişmanlık ve buna bağlı diğer hastalıklar gelişir.2- Öğün sayısı sıklaştırılmalıdır.
Sık ve az yenmelidir.

Bu özellikle sindirim sürecinin iyi işlemesi için ve kan şekerinin dalgalanmasını önleyici bir uygulamadır. Günde 3 ana öğün ve 3 ara öğünde beslenme sağlanmalı, gelişigüzel saatlerde yemek yemeleri önlenmelidir. Bir çok yaşlı birey çeşitli ilaçlar almaktadır ve yeme düzeni sağlanamazsa bu ilaçların etkisi azalmaktadır.
Sıvı yiyeceklere ağırlık verilip, tuz azaltılmalıdır.

Günde en az 2 litre su içilmeli, tu içeren turşu, salamura, tütsülenmiş besinlerin tüketimi en aza indirilmelidir.
Osteoporoza bağlı kırık riskini azaltmak gereklidir.

Kalsiyumdan zengin süt ürünlerini yeteri kadar tüketmeleri sağlanmalı, her gün düzenli güneşlenerek D vitamini ihtiyaçlarını gidermeleri sağlanmalıdır.Ayrıca düzenli egzersizin burada da önemi ortaya çıkar, düzenli egzersiz yapan yaşlıların kemik erimesine yakalanma riski daha düşüktür.

Yaşlılarda İdeal Kilo Hesaplanması

Vücut Kütle İndeksi: Kilonun boyun karesine bölünmesiyle elde edilir. Yetişkinlerde ideali 21-25 arasında olması gereken VKI yaşlılık döneminde 23-27 arasında ideal kabul edilir.
Kişisel Hesaplama: Yaşamı boyunca bireyin olduğu kilo, sağlık durumu, beden yapısı, alışkanlıklarına göre bireysel olarak ideal kilo hesaplaması yapılır. Diyetisyen ile birlikte görüşmeler esnasında bu değerlendirme yapılır.

Obezite yaşlılıkta yaşamı tehdit ediyor mu?

Obezite vücutta yağ oranının artması ve kilo fazlalığı ile ortaya çıkan uzun süreli enerji dengesizliğidir. Önemli endokrin ve metabolik hastalıklar arasında olan obezite çok önemli sağlık sorunlarından biridir. Yaşlılarda şişmanlığın bir çok hastalığa davetiye çıkardığı akıllardan çıkarılmamalıdır.

Obezite yaşlılıkta sık karşılaşılan bir problem midir?

EVET

Yaşlılıkta azalan enerji harcaması ve metabolizma hızı obezitenin oluşması için zemin hazırlar. Bu nedenle 65 yaşından sonra alınan enerji sınırlandırılmaya başlanmalıdır. Aksi takdirde ayda 1-2 kilo almı yılda 10-15 kiloları bulur ve obezite ortaya çıkar.

Beslenme alışkanlıkları gençlikte oluştuğu için, ileriki yaşlarda birey aynı alışkanlıkları sürdürmek ister. Bu nedenle ülkemizde özellikle yaşla beraber obezitede ciddi bir artış gözlenmektedir.

Yaşlılıkta Obezitenin Sebep Olduğu Hastalıklar

Diyabet (şeker hastalığı)
Kalp ve damar hastalıkları (kalp krizi, varis, damar tıkanıklığı, hipertansiyon gibi)
Kemik ve eklem hastalıkları ( artrit, gonartroz, osteoporoz vb)
Kolon, mide, meme vb kanserler
Sindirim sistemi hastalıkları
Diğer sağlık sorunları

Yaşlılıkta Obeziteyi Önlemek İçin Neler Yapılmalı?

Öncelikle artık daha az enerji harcadıkları göz önünde bulundurularak daha az enerji alımları sağlanmalıdır.
Yaşlılıkta çiğneme, tad ve koku alma, görme gibi duyularda hassasiyet azaldığı için bireye özgü olarak yiyeceklerin kıvam, renk ve tatları ayarlanmalıdır.
Her gün kendi işini görebilecekleri egzersizleri yapmaları sağlanmalı, mümkünse hafif yürüyüşler yapmaları sağlanarak hareketsizliğin önüne geçilmelidir.
Aldıkları ilaçlar göz önünde bulundurularak besin ilaç etkileşimlerine dikkat edilmeli, örneğin kortizonlu ilaç alanlarda tuz hiç kullanılmamalıdır.
Aşırı yağlı, kızartmalar, ağır tatlılar yerine fırında, haşlama yiyecekler ve hafif sütlü tatlılar tercih edilmelidir.

Kilo problemi yaşayan yaşlılara neler öneriyoruz?

Öncelikle yaşlılıkta obeziteye eşlik eden hastalıklar varsa genel bir sağlık kontrolü yapılarak medikal tedavi doktor tarafından planlanır. Alınacak ilaçlar bunların yiyeceklerle etkileşimini öğrenmek ve sağlıklı bir şekilde kilo kaybının sağlanması için diyetisyen gözetiminde olmak çok önemlidir. Sağlık kuruluşlarında bir ekip içinde yer alan diyetisyenlerden yardım alınabilir.

Özetle kilo sorunu olan yaşlılar şunlara dikkat etmelidir;

Sık ve az yemek yiyin. (günde 3 ana öğün, 3 ara öğün)
Akşam ve gece yemeleri azaltılmalı, hafif öğünler tercih edilmelidir.
Yemekler pişirilirken az yağ kullanılmalı, kıyma veya et kullanılıyorsa yağ kullanılmamalıdır.
Kolalı, şekerli, gazlı içecek tüketimi sınırlandırılmalı, su, süt, ayran gibi sağlıklı içecekler tüketilebilir.
Her gün düzenli olarak egzersiz yapılmalıdır. Yürüme, kültür fizik hareketleri, sağlık durumunun izin verdiği ölçüde hareket yapılması kilo kontrolünü kolaylaştırır.
Yeterli ve dengeli beslenme sağlanmalı, tek tip beslenmenin önüne geçilmelidir.